Bugün dünyanın en çok konuşulan ve en değerli iki kripto para birimi Bitcoin (BTC) ile Ethereum (ETH). Bunun tesadüf olmadığını biliyoruz. Bitcoin, ilk kripto para birimi olarak blok zinciri teknolojisine öncülük ederken, Ethereum (ETH) ise blok zincir teknolojisinin kullanım alanlarını çok büyük ölçüde genişletti.
Blok zincir ve kripto para denince aklımıza hangi kavramlar gelir? Merkeziyetsiz uygulamalar (dApp), merkeziyetsiz otonom organizasyonlar (DAO), ilk coin arzları (ICO), değiştirilemez tokenlar (NFT), merkeziyetsiz finans (DeFi) gibi kavramlar, değil mi? İşte, bütün bunları büyük oranda Ethereum (ETH) blok zincirine borçluyuz!
Ethereum, blok zincir projelerine verimlilik, güvenlik ve merkeziyetsizlik vadederek çok geniş kullanım alanları sunuyor ve bu kullanım alanları hızla genişliyor. Bu makalede, Ethereum blok zincirinin kullanım alanlarına göz atacağız.
Ethereum blok zinciri: Arka planı ve kullanım örnekleri
2009’da faaliyete geçen Bitcoin (BTC), benzersiz ve çığır açan bir teknolojiydi; bunu herkes kabul ediyor. Ancak Bitcoin blok zincirinin kullanım alanları çok geniş değildi. Üzerinde verimli şekilde akıllı sözleşmeler ve merkeziyetsiz uygulamalar oluşturulması neredeyse imkansızdı. İşte bu noktada ortaya Ethereum (ETH) çıktı!
Detaylı Ethereum (ETH) ve Bitcoin (BTC) karşılaştırması için tıklayın.
Ethereum (ETH), kullanıcıları üst düzey verimlilik, güvenlik ve kullanıcı kontrolü sunan bir merkeziyetsiz uygulamalar (dApp) pazarına bağlayan küresel bir bilgisayar ağı oluşturdu. Bugün, akıllı sözleşmeler gibi yenilikçi özellikleriyle Ethereum blok zinciri, finanstan video oyunlarına, reklamcılıktan tedarik zinciri yönetimine birçok farklı alanda çeşitli merkeziyetsiz uygulamalar oluşturmak için kullanılıyor.
Ethereum blok zinciri, ağın yerel kripto para birimi Ether (ETH) tarafından destekleniyor ve geliştiricilerin akıllı sözleşmeler kullanarak merkeziyetsiz uygulamalarını inşa etmek için ETH tabanlı yeni tokenlar oluşturmasına olanak tanıyor. Bugün en yaygın ETH tabanlı kripto para birimleri, ERC-20 token standardı üzerine kurulmuştur. Ethereum akıllı sözleşmeleri ise blok zincirdeki işlemleri kolaylaştıran, doğrulayan ve uygulayan; kendi kendini yürütebilen sözleşmelerdir.
Günümüzde Ethereum blok zinciri üzerine inşa edilmiş binlerce merkeziyetsiz uygulama, bu uygulamaları kullanan milyonlarca kullanıcı ve yaratılan milyarlarca dolar var. Gelin, şimdi, Ethereum blok zincirinde şimdiye dek ortaya çıkan bazı önemli kullanım alanlarına bakalım.
Merkeziyetsiz Otonom Organizasyonlar (DAO)
Ethereum blok zincirinin ilk kullanım alanlarından biri, bizzat Ethereum geliştiricileri tarafından ortaya çıkarılan merkeziyetsiz otonom organizasyonlardı. İngilizcesi decentralized autonomous organization ya da kısaca DAO olan bu yapılar, merkezi bir otorite olmadan çalışan blok zincir tabanlı kuruluşlardır.
DAO’lar, yazılımlarında kodlanmış kurallara göre yönetilirler ve DAO’larda idari kararlar paydaşlardan oluşan bir topluluk tarafından oylanır. DAO'lar, Ethereum üzerinde test edilen ilk yeniliklerden biriydi ve bugün de etkisini sürdürüyor. Gerçi, Ethereum tabanlı orijinal DAO'nun 2016'da hacklenmesi blok zincir tarihinde olumsuz bir dönüm noktası olsa da DAO'lar hâlâ açık kaynaklı ve topluluk tarafından yönetiliyorlar. Bugün, MolochDAO ve MetaCartel dahil olmak üzere birçok DAO, orijinal DAO'ya benzer bir şekilde çalışıyor ve Ethereum girişimcilerine hibe sunmak amacıyla kullanıcı fonlarını bir araya getiriyor.
Ethereum tabanlı tokenlar ve ilk coin teklifi (ICO)
İlk coin teklifleri (ICO'lar), geleneksel finanstaki halka arza (IPO) benzer şekilde çalışan token satışlarıdır. Ethereum destekli bu kitle fonlaması yöntemi, 2017 ve 2018 boyunca blok zincir teknolojisinin ve kripto paraların büyümesinde büyük bir rol oynadı. “ICO patlaması” olarak bilinen bu dönemde Ethereum tabanlı birçok altcoin piyasaya çıktı. Kripto girişimlerine yönelik fonlamadaki bu artış, yenilikçi girişimlerin fon toplama biçiminde bir paradigma değişikliğine yol açtı.
ICO'lar hem Ethereum blok zincirini hem de tüm kripto para dünyasını daha da cazip hale getirdi ancak ICO’ların topladığı bu ilgi tamamen olumlu değildi. Bazı ICO'lar iyi tasarlanmamışt; hatta birkaçı düpedüz dolandırıcılıktı. Bazı ICO’lar ise hedeflerine ulaşamadı. Aslında, ICO'ların yarısından daha azı ilk coin satışından 4 ay sonra hâlâ ayakta kalabildi. Bununla birlikte, gizlilik odaklı internet tarayıcısı Brave gibi ICO ile fon toplayan birçok proje gelişimini sürdürüyor.
Kurumsal Ethereum İttifakı (Enterprise Ethereum Alliance - EEA)
Kurumsal Ethereum (Enterprise Ethereum), özel şirketler ve işletmeler için oluşturulan Ethereum tabanlı özelleştirilmiş yazılımları ve ağları ifade eder. Bu ağlar yetkilendirilmiştir; yani kurumsal istemciler ağın mimarisi, ağdaki doğrulayıcılar ve kullanıcılar üzerinde kontrolü elinde tutar. Kurumsal Ethereum İttifakı (Enterprise Ethereum Alliance - EEA) şu anda Samsung Group, J.P. Morgan, Mastercard ve Microsoft dahil olmak üzere 200'den fazla üye kuruluşa sahip ve bunların tümü kurumsal amaçlarla Ethereum'un özel sürümlerini deniyor. JP Morgan ve 300'den fazla banka, bankalar arası bir ödeme ağı çalıştırabilmek için bir Kurumsal Ethereum sürümünü kullanıyor. Emtia endüstrisindeki bir grup kurum tarafından kurulan Covantis girişimi de tarımsal nakliye işlemlerinde kullanılmak üzere bir ticaret sonrası yürütme platformunu çalıştırmak için Kurumsal Ethereum'u kullanıyor. Microsoft ve Moët Hennessy Louis Vuitton (LVMH) ise lüks ürünler için takip platformu oluşturmak için Kurumsal Ethereum’u benimsedi.
Değiştirilemez tokenlar (Non-fungible tokens - NFT)
Ethereum blok zincirinin getirdiği en büyük yeniliklerin başında kuşkusuz değiştirilemez token, yani NFT mekanizması geliyor. Basitçe tanımlamak gerekirse NFT’ler, bir dijital varlığın değiştirilemez ve benzersiz olduğunu doğrulayan veri birimleridir. Bir NFT, aslında, Ethereum blok zinciri üzerinde oluşturulan benzersiz, değiştirilemez ve bölünemez bir tokendır.
Bir benzetmeyle açıklarsak, bir NFT, ünlü bir ressamın tablosuna benzer. Onun yarısını elden çıkaramazsınız; ne işlem yapacaksanız yapın, elinizdeki NFT tektir ve bölünemezdir. Onu bir başka NFT ile denk şekilde değiş tokuş da edemezsiniz çünkü her NFT kendine özgüdür, benzersizdir. Düşünün; bir Van Gogh tablosunu bir Salvador Dali tablosuyla değiştirirseniz elinizdeki varlık aynı mı olur? Elbette hayır. Gerçek para karşılığı aynı bile olsa bu ikisi farklı iki varlıktır. İşte, NFT’ler de aynı bu şekilde, eşleri olmayan varlıklardır.
Bugün NFT sektörü özellikle dijital sanat, koleksiyon ürünleri ve oyna-kazan oyunları sayesinde giderek büyüyor.
Stablecoin
Stabilcoin ya da stablecoin, istikrarlı bir piyasa fiyatı sağlamak için genellikle bir itibari para birimi olan başka bir varlığa endekslenmiş şekilde tasarlanmış bir kripto para birimi türüdür. Örneğin, en popüler stablecoin olan Tether (USDT), Amerikan dolarına endekslenmiştir ve USDT fiyatı Amerikan dolarının fiyatına bağlı olarak yükselir ya da düşer. Bazı stablecoinler ise büyük kripto para birimlerinden oluşan dengeli bir sepeti ile desteklenir.
Stablecoinler, kripto para ekosisteminde güvenilir bir değer deposu, kripto para traderları için fiyat dalgalanmalarına karşı koruma ve ekonomik ya da politik istikrarsızlık nedeniyle yerel itibari para birimi değeri düşen kişiler için istikrarlı, küresel bir para birimi olarak kullanılır. Bugün, birçok kripto borsasının da kendi stablecoinleri bulunmaktadır.
Merkeziyetsiz finans (DeFi)
Son dönemde Ethereum blok zincirinde en çok ilgi çeken kullanım alanı, kuşkusuz merkeziyetsiz finans (DeFi) oldu. Çok sayıda yeni tokenın da çıkışına yol açan DeFi kavramı, herkese açık ve merkeziyetsiz blok zincirlerde çalışan finans hizmetlerini ve ürünlerini ifade eder.
İlk kez Ethereum ağı üzerinde inşa edilen DeFi platformları, yepyeni finansal ürünler yaratmak için programlanabilir ve geleneksel finans araçlarını merkeziyetsiz, sansüre dayanıklı özellikler ekleyerek yeniden keşfeder. DeFi platformları, eşler arası (P2P) borçlanma ve borç verme, kripto varlıklarına ilgi, merkeziyetsiz borsalar (DEX), stablecoinler ve pasif kazanç fırsatlarını en üst düzeye çıkaran birleştirilebilir özellikler sunar.
Ethereum blok zincirindeki popüler en popüler DeFi projelerini görmek için tıklayın.
Ethereum kullanım alanları daha ne kadar genişleyebilir?
Ethereum blok zincirinin fayda sağladığı ve değer yarattığı sayısız sektör var. Sağlıktan eğlenceye ve gayrimenkule kadar birçok sektör verimliliği ve güveni artırmanın yanı sıra çeşitli hizmet türlerine erişimi demokratikleştirmek için Ethereum üzerinde yeni araçlar yaratıyor.
Örneğin, Ethereum, mülkiyet haklarını temsil eden tokenlar dağıtarak müzik endüstrisindeki telif ücretlerini yönetmek konusunda ideal bir çözüm sunuyor. Müzik endüstrisinde çalışan Ethereum projeleri arasında Audius (AUDIO) dikkat çekiyor.
Ethereum'un dışarıdan kötücül müdahalelere karşı korumalı olan blok zincir tabanlı defteri, doğrulanabilir blok zinciri tabanlı şifreleme yoluyla ürünlerin kaynağı hakkında tedarik zinciri ve lojistik yöneticilerine de güvence verebilir. Blok zincir üzerindeki veriler değitirilemediğinden bu alanlardaki yöneticiler bir ürününüreticiden ödeme koridoruna kadar olan yolculuğunu blok zincir üzerinden izleyebilir. Tüketiciler de satın aldıkları ürünlerin orijinal olup olmadığını blok zincir sayesinde doğrulayabilirler. Lüks ürünlerden organik gıdalara kadar her şey Ethereum ağı ile izlenebilir.
Ek olarak, kriptografik yöntemlerin kullanılmasıyla Ethereum, tıbbi kayıtlar ve kimlik bilgileri gibi hassas verilerin aktarımı için gerekli olan güvenli bilgi paylaşımı ortamını da sağlar.
Son olarak, Ethereum tabanlı tokenlar, bir zamanlar birçok kişinin erişemediği ürünlere erişimi de demokratikleştirir. Kısmi mülkiyet ile lüks malların ve gayrimenkullerin tamamından ziyade bir parçasına sahip olma olanağı sunan Ethereum tabanlı girişimler var ve bu girişimler, tüketicilerin yatırımlarını çeşitlendirmesini sağlıyor.
Ethereum, blok zincir ve kripto para birimi alanında yenilik için tercih edilen ağdır. Ethereum blok zincirinin esnekliği ve sağlamlığı sayesinde yeni uygulamalar ortaya çıkmaya devam ediyor. Ethereum 2.0 yükseltmesinin tamamlanmasıyla artacak olan Ethereum ölçeklenebilirliği, bu tip uygulamaların geliştirilmesi için daha geniş bir alan da sunacak.