P2P Nedir ve Neden Önemlidir? Kullanım Alanları ve Örnekler

Kripto para piyasası veya blockchain teknolojisiyle ilgilenip de peer-to-peer (P2P) kavramını duymamış olmak çok güç, değil mi? Mutlaka sizin de "P2P nedir?" diye sorduğunuz bir an olmuştur. Bitcoin’in ve diğer birçok merkeziyetsiz kripto para biriminin de temelinde yatan P2P, yani “eşler arası” kavramı, aslında çığır açıcı bir veri transferi ve iletişim modelidir. 

Bu makalemizde P2P nedir, nasıl çalışır, nerelerde kullanılır; somut örnekleriyle beraber inceleyeceğiz ve aşağıdaki sorulara cevap vereceğiz:

• P2P nedir? 
• P2P ne demek?
• P2P alım satım nedir?
• P2P oyun ile P2P transfer aynı şey mi? 
• P2P yasal mı?

P2P Nedir? 

Peer-to-peer, kısaca P2P, Türkçede "eşler arası" anlamına gelmektedir ve blockchain gibi merkeziyetsiz teknolojilerin temelinde bu veri transferi modeli yatmaktadır. Peki ama P2P nedir? 

Bir eşler arası hizmet, iki tarafın aracısız olarak, yani üçüncü bir tarafa ihtiyaç duymadan etkileşime girebildikleri bir platformdur. Örneğin, bir arkadaşınız sizden borç istedi. Bu parayı ona banka aracılığıyla gönderebilirsiniz. Bu durumda üçüncü taraf bir aracı kullanmış olursunuz ve aracılı işlem yapmanın maliyet ya da gizlilik gibi çeşitli dezavantajları bulunur. Öte yandan bu parayı arkadaşınıza elden de verebilirsiniz. Böylece eşler arasında aracısız para transferi gerçekleşmiş olur. 

Ne var ki elden para vermek her zaman mümkün olmaz. Diyelim arkadaşınız ve siz başka şehirlerdesiniz, o zaman ne yapacaksınız? İnternetin keşfine kadar buna bir çözüm bulmak pek mümkün değildi. Ama 90'ların sonunda, internet sayesinde, eşler arası dosya paylaşım uygulamaları ortaya çıktı. Bugün kendine ait bir kripto para birimi olan BitTorrent (BTT) de onlardan biriydi.

2008'de Bitcoin whitepaper'ının yayımlanması ise bu modelde yeni bir çağı başlattı ve kripto paralar çerçevesinde P2P alım satım dahil olmak üzere bir dizi eşler arası finansal uygulamayı olanaklı kıldı. Nitekim Bitcoin whitepaper'ı "Bitcoin: Eşler Arası Elektronik Nakit Ödeme Sistemi” başlığını taşımaktaydı ve gerçekten de bir P2P network olan Bitcoin blockchain ağı sayesinde para transferlerinde bankalara duyulan ihtiyacı, en azından teoride ortadan kaldırıyordu.

Bitcoin'i Ethereum (ETH) gibi akıllı sözleşme blokzincirleri izledi. Bu sayede merkeziyetsiz finans (DeFi) ekosistemi iyice gelişti ve neredeyse tüm finansal işlemler aracısız gerçekleşebilir oldu. 

P2P Oyun ile P2P Transfer Aynı mı?

P2P dendiğinde aklınıza video oyunları da gelebilir çünkü "P2P oyunları" diye bir tür var. Ancak bunun "peer-to-peer" ile hiçbir alakası yok. Oyun dünyasında "P2P" dendiğinde "pay-to-play" (oynamak için öde) modeli anlaşılmalıdır. P2P oyunları, F2P (free-to-play, oynaması ücretsiz) oyunların aksine oynamak için düzenli veya tek seferlik bir ödeme gerektiren online oyunlardır.

Bununla beraber, peer-to-peer anlamındaki P2P de günden güne oyun dünyasında kendine yer bulmaktadır. Blockchain tabanlı oyunlarda P2P transfer ve P2P alım satım modelleri kullanılmaktadır. Örneğin, oyun oynayarak kripto para kazanabileceğiniz play-to-earn oyunlarının neredeyse hepsinde oyun içi varlıklar NFT biçimindedir ve kripto paralarla alınıp satılır. Ancak bu tür oyunlar "P2P oyun" olarak isimlendirilmez. Yani bir yerde karşınıza "P2P oyun" tanımı çıktığında bundan kripto para oyunlarını değil, pay-to-play türündeki oyunları anlamanız gerek.

P2P Alım Satım Nedir?

P2P modeline dayanan DeFi ekosisteminin blockchain sistemi sayesinde hepten gelişmesi ve yaygınlaşması, P2P alım satım kavramını da doğurdu. "P2P trading" veya "eşler arası alım satım" olarak da bilinen P2P alım satım, merkezi borsalar gibi aracılar gerekmeden yapılabilen varlık alım satımlarına denir. Bu varlıklar ise genelde merkeziyetsiz varlıklar olan kripto para birimleridir. En popüler P2P ağları ise merkeziyetsiz kripto para borsaları olarak görülebilir.

Bu P2P alım satım platformları, akıllı sözleşmeler gibi blockchain teknolojileri sayesinde trader'ların hiçbir üçüncü taraf aracı olmadan kripto para alışverişi yapabilmesini sağlar. Diyelim, merkezi bir aracı olmadan ETH ile XRP coin al-sat işlemi yapmak istiyorsunuz. Bu bir P2P alım satım işlemidir ve bunu merkeziyetsiz borsalar üzerinden gerçekleştirebilirsiniz.

Burada akla şu soru gelebilir: merkeziyetsiz borsalar gibi P2P ağları da aracı değil mi? Bu sorunun cevabı, hayır. P2P ağları, iki tarafın güvenli ve doğrudan birbiriyle etkileşime girmesini sağlayan yazılımsal platformlardır. P2P ağlarını özel bir otobüs yolu gibi düşünün. Bu yoldaki otobüsleri tercih edenler, doğrudan şoförden bilet alabiliyor ve işte buna P2P alım satım deniyor. Öte yandan, gündelik hayatınızda deneyimlediğiniz gibi birçok ulaşım sisteminde yolcu ile şoför arasına bir şirket ya da kamu kuruluşu girer. İşte merkezi kripto para borsaları veya bankalar gibi alım satım platformları da buna benzer. 

P2P Alım Satımın Avantajları Neler?