Kripto para teknolojilerine artan ilgi ve yatırım, merkeziyetsiz finans ya da kısaca DeFi (decentralized finance) kavramını hayatımıza soktu. Peki birçok projesi geliştirilen, çok sayıda yeni token’ın çıkışına yol açan DeFi nedir?
DeFi kavramı, herkese açık ve merkeziyetsiz blok zincirlerdeki finans hizmetlerini ve ürünlerini ifade etmektedir. Özellikle Ethereum blok zincirinde yer alan DeFi merkeziyetsiz uygulamaları, blok zincir teknolojisinin avantajları sayesinde aracısız, eşler arası, hızlı, güvenli ve anonim şekilde finans işlemleri yapabilmeyi sağlar.
DeFi uygulamaları aracılığıyla birçok bankacılık işlemini evinizden çıkmadan, hem de çok daha hızlı ve küresel şekilde yapabilirsiniz. Bu işlemler arasında faiz kazanma, kredi kullanımı, borç verme, sigorta alma, türev ve varlık takası sayılabilir. Bir başka deyişle DeFi konsepti, bir çeşit dijital Bankalar Caddesi yaratmıştır. Kitle fonlaması ya da bahis de DeFi konseptinin blok zincirlere katkılarındandır.
DeFi neden önemlidir?
DeFi kavramı “merkeziyetsiz finans” adını almadan önce “açık finans” olarak anılıyordu. Başlangıcından itibaren DeFi kavramının temelinde, tüm blok zincir teknolojisinin temelinde yatan merkeziyetsizlik, aracısızlık ve açıklık fikri yatıyordu.
Blok zincirler üzerinde çalışan DeFi uygulamaları, merkeziyetsiz yapılarıyla kullanıcılar için aracısız, güvenli ve hızlı şekilde finans işlemleri gerçekleştirmelerini sağlar. Bu bakımdan, iki hesap arasındaki işlemde aracı kullanan Visa ve PayPal gibi dijital ödeme sistemlerinden de geleneksel ödeme sistemlerinden de ayırır. Üstelik bu sistemlerde işlem yapmak için kimlik bilgilerinizi vermeniz gerekirken DeFi ile kimlik bilgilerinizi saklı tutarak, yalnızca kripto para cüzdanınızı uygulamaya bağlayarak işlem yapabilirsiniz. DeFi’ın merkeziyetsiz oluşu ise yapmak istediğiniz işlemin merkezi bir otorite tarafından durdurulmasının önüne geçer.
Ancak DeFi uygulamalarının getirdiği yenilikler ödeme sistemlerinin aracısız, anonim ve merkeziyetsiz kılınmasından ibaret değil. DeFi ile beraber artık blok zincirler sadece basit varlık transferleri için değil, daha karmaşık finans işlemleri için de kullanılabiliyor. DeFi uygulamaları aracılığıyla kredi ve sigorta başvuruları, kitle fonlaması, türev ve varlık takası gibi işlemler de yapmak mümkün.
Yield farming, likidite madenciliği gibi konseptler de DeFi sistemlerinin getirdiği yenilikler sayesinde ortaya çıkmıştır.
DeFi uygulamalarının avantajları nelerdir?
Şu anda çoğunlukla Ethereum blok zincirinde çalışan DeFi uygulamaları, kullanıcılara önemli avantajlar sunar.
Öncelikle, Ethereum blok zincirinin esnek akıllı sözleşmeleri sayesinde kullanıcılar işlemlerini her yerden ve çok hızlı gerçekleştirebilir. Yani hız ve erişilebilirlik, DeFi uygulamalarının sunduğu avantajların başını çekmektedir.
DeFi uygulamaları kullanıcıların kimlik bilgilerini vermeden işlem yapabilmelerini sağlar. Böylece finans işlemlerinizi anonim kalarak gerçekleştirebilirsiniz. İşlemler merkeziyetsiz bir platformda gerçekleştiği için üçüncü bir kişi ya da organizasyon tarafından engellenmeleri de mümkün değildir. Bu da kullanıcılara daha fazla güvenlik sağlar.
DeFi uygulamaları genelde dApp (merkeziyetsiz uygulama) adıyla anılmaktadır. Kullanıcılar bu uygulamalar aracılığıyla tokenlarını stake ederek ya da yield farming ve likidite madenciliği yaparak ödüller kazanabilir. Üstelik, dApp’ler açık kaynak kodlu yazılımlardır. Yani bir dApp üzerinde çalışarak yeni bir dApp yaratmak mümkündür.
Önde gelen DeFi projeleri
DeFi projeleri çeşitli işlevlerde ve türlerde karşımıza çıkıyor. En popüler dApp tipleri olarak şunları sayabiliriz:
- Merkeziyetsiz borsalar (DEX): Kripto para alım satımları kripto para borsaları üzerinden yapılıyor. DEX’ler, bu merkezi yapılara bir alternatif sunuyor ve kullanıcıların birbirleriyle doğrudan etkileşim kurarak kripto para alım satımı yapabilmesini sağlıyor.
- Stablecoin: Stablecoin’ler, kripto para birimleri dışında bir varlığa endekslenmiş, bu sayede fiyatı sabit tutulabilen kripto paralardır.
- Kredi platformları: Bu DeFi platformları, akıllı sözleşmeleri kullanarak kredi yönetiminde banka gibi aracıları ortadan kaldırıyor.
- Wrapped Bitcoin (WBTC): Bitcoin’in Ethereum blok zincirindeki DeFi sisteminde çalışabilmesine olanak sağlayan, Ethereum blok zincirinde yaratılmış ve Bitcoin’in token haline getirilmiş bir versiyonudur.
DeFi projeleri kendi tokenlarını çıkarabilir. Öne çıkan DeFi tokenları arasında ise Avalanche (AVAX), Luna (TERRA), Wrapped Bitcoin (WBTC), Uniswap (UNI), Chainlink (LINK), Tezos (XTZ), Loopring (LRC), Curve DAO Token (CRV) sayılabilir.