Merkeziyetsiz finans (DeFi) ekosistemi, geniş kitlelerin finans dünyasına erişimini artırmak için birçok olanak sağlasa da çeşitli zorluklarla karşılaştı, karşılaşıyor. Ölçeklenebilirlik, merkezileşme, güvenlik, likidite gibi bu sorunlar DeFi ekosisteminin gelişmesinin önünü tıkıyor. DeFi 1.0’ın karşılaştığı bu sorunları çözerek DeFi’yı daha risksiz, daha verimli hale getirmeye çalışan projelere ise DeFi 2.0 projeleri deniyor.
DeFi 2.0, 2020’de popülerlik kazanan DeFi dünyasında yükselen bir trend. Halihazırda birtakım DeFi 2.0 kullanım alanlarını deneyimliyoruz. Örneğin, bazı platformlar likidite sağlayıcı (LP) token’larınızı ve verim çiftçiliği LP token’larınızı kredi için teminat olarak kullanmanıza olanak veriyor. Bu mekanizma, havuz ödülleri kazanmaya devam ederken token’larınızdan ekstra değer elde etmenizi sağlıyor. DeFi 1.0 aşamasında bu mümkün değildi ancak DeFi 2.0 projeleri bunu mümkün kıldı.
Bu makalemizde DeFi 2.0 nedir ve neden önemlidir sorularına cevap vereceğiz.
DeFi 2.0 Nedir?
DeFi 2.0, orijinal DeFi dalgasında görülen sorunları aşmaya ve düzeltmeye çalışan bir harekettir. DeFi, kripto para cüzdanı olan herkese merkeziyetsiz finansal hizmetler sağlayarak bir devrim yapmıştır ama hâlâ zayıf yönleri var. Bu zayıf yönleri gidermeye çalışan projeler, DeFi 2.0 hareketini ortaya çıkardı.
DeFi 2.0'ın yalnızca bu sorunları çözmesi de yetmez; DeFi 2.0 projeleri, devletlerin getirmeyi planladığı yeni regülasyonlara da uyum sağlamak zorunda. Böylece, merkeziyetsiz finans ekosistemini herkes için daha kullanılabilir hale getirebilirler.
DeFi 2.0’ın ne başardığına dair bir örnek verelim. Likidite havuzları, ikidite sağlayıcılarının token çiftlerini stake ederek ücret kazanmasına olanak tanıdığı için DeFi ekosisteminde oldukça başarılı olmuştur. Ancak tokenların fiyat oranı değişirse likidite sağlayıcılar para kaybetme riskiyle karşı karşıya kalır. Buna geçici kayıp denir. Bir DeFi 2.0 protokolü ise küçük bir ücret karşılığında buna karşı sigorta sağlayabilir. Bu çözüm, likidite havuzlarına yatırım yapmak için daha büyük bir teşvik sağlar ve kullanıcılara, staker’lara ve bir bütün olarak DeFi ekosistemine fayda sağlar.
DeFi Ekosisteminin Sınırlamaları
DeFi 2.0’ın kullanım alanlarına değinmeden önce, merkeziyetsiz finansın bu yeni aşamasının hangi sınırlamalara ve sorunlara çözüm getirdiğine yakından bakalım.
Ölçeklenebilirlik
Ölçeklenebilirlik, tüm blokzincir dünyasının önemli sorunlarındandır. Özellikle Ethereum (ETH) ölçeklenebilirliği, çoğu DeFi projesi Ethereum üzerinde çalıştığından sıkça tartışılır. Bir ağın ya da protokolün kullanıcı sayısı arttıkça, ilgili protokolün artan işlem sayısına uyum sağlayabilmesi gerekir. Uyum sağlayamadığı takdirde işlem ücretleri ve süreleri artacaktır. Bu durumda çok basit işlemler bile çok vakit alabilir.
Merkezileşme
DeFi, adı üzerinde, finansı merkeziyetsizleştirme iddiasındadır. DeFi projeleri, yönetişim mekanizmasını merkeziyetsizleştirmek için DAO’lardan yararlanır. Ancak hâlâ birçok DeFi projesi DAO prensiplerinden yoksun. Bu da merkezileşmeye yol açarak DeFi'ın ana iddiasından sapmasına yol açar.
Güvenlik
Çoğu kullanıcı DeFi'deki riskleri yönetmeyi bilmiyor ya da bu riskleri anlamıyor. Güvenli olup olmadığını tam olarak bilmedikleri akıllı sözleşmelere milyonlarca dolar yatırıyorlar. Güvenlik denetimleri mevcut olsa da güncellemeler gerçekleştikçe bu denetimlerin değeri azalıyor. Bu yüzden güvenlik de DeFi ekosisteminin sınırlamalarından biri olarak dikkat çekiyor.
Likidite
Piyasalar ve likidite havuzları farklı blokzincirlere ve platformlara dağıldığından likiditeyi böler. Likidite sağlamak için kullanıcılar, fonlarını da kilitler. Çoğu durumda, likidite havuzlarına yatırılan token’lar başka hiçbir yerde kullanılamaz ve sermaye verimsizliği yaratır.
DeFi 2.0 Kullanım Alanları
Defi 2.0 projeleri, yukarıdaki sınırlamalara ve sorunlara çeşitli çözümler getirmektedir. Şimdi bu çözümlerin önde gelenlerine yakından bakalım.
Likit Staking
Daha önce bir likidite havuzunda herhangi bir token çifti stake ettiyseniz, karşılığında likidite sağlayıcı (LP) token almışsınızdır. DeFi 1.0 ile LP token’larınızı verim çiftçiliğinde stake ederek kârınızı artırabilirsiniz. Ancak bu durumda token’larınızı başka yerde değerlendiremezsiniz. Bu yüzden milyonlarca dolar, likidite sağlayan kasalarda kilitli kalır. DeFi 2.0 projeleri ise sermaye verimliliğini artırmanın bir yolunu ortaya koyar.
DeFi 2.0 projeleri, bu LP token’ları teminat olarak kullanır. LP token’larınızı teminat göstererek, örneğin bir borç verme protokolünden kripto kredisi alabilirsiniz. Böylece bir yandan staking geliri elde ederken, bir yandan da sermayenizi farklı DeFi mekanizmalarında değerlendirebilirsiniz.
Akıllı Sözleşme Sigortası
Kullanılan akıllı sözleşmeyi etraflıca anlamadan bir DeFi projesini tam olarak değerlendirmek mümkün değildir. Bu da DeFi projelerine yatırım yaparken büyük risk yaratır. Çünkü akıllı kontrat ihlal edilirse, yatırdığınız tüm parayı kaybedebilirsiniz. DeFi 2.0 ise belirli akıllı kontratlar için DeFi sigortası almayı mümkün kılar.
Bu sigorta, belirli bir ücret karşılığında, yatırılan varlıklar için garanti sunar. Ancak bu garanti yalnızca belirli bir akıllı sözleşme için geçerlidir; likidite likidite havuzu sözleşmesinin ihlal edilmesi durumunda ödeme yapılmaz.
Geçici Kayıp Sigortası
Bir likidite havuzuna yatırım yaparak likidite madenciliğine başlayabilirsiniz. Ancak kilitlediğiniz token çiftinin fiyat oranındaki herhangi bir değişiklik, finansal kayıplara yol açabilir. Bu, geçici kayıp olarak bilinir. DeFi 2.0 protokolleri bu riski azaltmak için yeni yöntemler araştırmaktadır.
Örneğin, bir çift eklemenize gerek olmayan tek taraflı bir likidite havuzuna bir token eklediğinizi düşünün. Protokol, kendi yerel token’ını çiftin diğer tarafı olarak ekler. Daha sonra ilgili çiftteki alım satımlardan ödenen ücretleri alırsınız; protokol de öyle.
Zamanla protokol, depozitonuzu geçici kayıpların etkilerine karşı güvence altına almak için bir sigorta fonu oluşturmak üzere ücretleri kullanır. Kayıpları ödemek için yeterli ücret yoksa, protokol bunları karşılamak için yeni token’lar basabilir. Fazla token varsa, bunlar daha sonra kullanılmak üzere depolanabilir veya arzı azaltmak için yakılabilir.
DeFi 2.0 Neden Önemli?
Deneyimli kripto para kullanıcıları için bile DeFi, anlaşılması zor bir ekosistem olabilir. Bununla beraber, her geçen gün DeFi’ya giriş engellerini azaltmayı ve bu ekosistemi kitleselleştirmeyi amaçlayan projeler ortaya çıkıyor. Bunlar, bir yandan da yeni finansal kazanç olanakları yaratıyor. Bu projeleri DeFi 2.0 projeleri olarak anıyoruz.
DeFi 2.0, finans alanını gerçekten demokratikleştirebileceği ve merkeziyetsizliği güvenlikle beraber sağlayabileceği çok önemli. DeFi 2.0, herkes için kazançlı bir ekosistem yaratmanın kapısını aralıyor.