Smart contract yani Türkçe karşılığı ile akıllı sözleşme, otomatik bir şekilde kendi kendini gerçekleştiren bir sözleşme olarak tasarlanmış bir bilgisayar yazılımıdır. Önceden belirlenmiş koşulların yerine getirilmesi durumunda belirli bir eylemi gerçekleştirirler. Akıllı sözleşmeler, örneğin, iki taraf arasında kripto para birimlerinin değişimine aracılık eden dijital sözleşmeler olarak kullanılabilir. Anlaşmanın şartları belirlendikten sonra, akıllı sözleşme bunların yerine getirildiğini doğrular ve varlıklar uygun şekilde dağıtılır.
Akıllı sözleşmeler her ne kadar Blokzinciri ve kripto para birimleri dünyasında popüler olsada, kavram ilk olarak 1994 yılında, Bitcoin'in yaratılmasından yıllar önce Amerikalı kriptograf Nick Szabo tarafından tanımlanmıştır.
Smart contract en basit tanımı ile belirli koşullar karşılandığında belirli bir işlevi yerine getiren kod satırlarıdır. Bu kod satırları genellikle önceden belirlenmiş ve öngörülebilir eylemleri tetiklemektedir. Merkezi bir otoriteye, yasal sisteme veya harici yaptırım mekanizmasına ihtiyaç duymadan farklı, anonim taraflar arasında güvenilir işlemlerin ve anlaşmaların yürütülmesine izin vermektedir.
Alıcı ve satıcı arasındaki sözleşme şartlarının doğrudan kod satırlarına yazıldığı, kendi kendini yürüten bir sözleşme türü olan akıllı sözleşmelerde kod ve içerdiği anlaşmalar, dağıtılmış ve merkezi olmayan bir Blokzinciri ağında bulunur. Kod yürütmeyi kontrol eder ve işlemler hem izlenebilirdir hem de geri alınamazdır.
Örneğin çevrimiçi bir mağaza, "ödeme alınırsa ürünlerin teslim edilmesini" garanti eden akıllı bir sözleşme kullanabilir. Bu da tüm süreci daha verimli hale getirir ve insan hatalarından kaynaklı zararı en aza indirir.
Akıllı sözleşmeler, blockchain alanında ve kripto para piyasalarında büyük bir rol oynarlar. Özelliklede Ethereum ağında bulunan ERC-20 token standardını kullanan tokenler akıllı sözleşmelerden fazlasıyla yararlanırlar . Bu tokenler genellikle Initial Coin Offering (ICO) etkinlikleri aracılığıyla dağıtılır ve akıllı sözleşmelerin kullanılması sayesinde, satışlar sırasında güvenilir ve uygun maliyetli bir para alışverişi sağlanır. Akıllı sözleşmelerin kullanımı, merkezi olmayan uygulamalar (DApps) veya merkezi olmayan borsalar (DEX) için ödeme işlemlerini de kolaylaştırabilir.
Akıllı sözleşmelerin uygun olduğu bir başka alan da finansal hizmetler endüstrisidir. Örneğin, akıllı sözleşme teknolojisi, alım satımların takas ve mutabakatını, tahvil kuponlarının ödenmesini ve hatta sigorta taleplerinin hesaplanmasını ve ödenmesini otomatikleştirmek için kullanılabilir.
Finans alanında bariz bir şekilde uygulanmalarının yanı sıra, akıllı sözleşmeler, veri transferi gerektiren her sektörde kullanılabilirler. Örneğin, ekipman kiralama endüstrisi, kira sözleşmelerini daha verimli hale getirmek için akıllı sözleşmeleri aktif olarak kullanmaktadır.
Akıllı Sözleşmelerin Çalışma Prensibi
Akıllı sözleşmeler ilk olarak 1994 yılında, Bitcoin'in icadından tam 10 yıl önce, 1998'de "Bit Gold" adlı sanal bir para birimini icat eden Amerikalı bilgisayar bilimcisi Nick Szabo tarafından önerilmiştir. Szabo bu söylentiye inkar etse de Bitcoin'in isimsiz mucidi olan gerçek Satoshi Nakamoto olduğu söylenmektedir.
Nick Szabo, bir sözleşmenin şartlarını yerine getiren bilgisayarlı işlem protokolleri olarak tanımladığı akıllı sözleşmeler ile POS gibi elektronik işlem yöntemlerinin kullanılabilirliğini dijital alana doğru genişletmek istemiştir. Szabo konuyla ilgili yazdığı makalesinde, türevler ve tahviller gibi sentetik varlıklar için de sözleşme türleri önermiştir.
Akıllı sözleşme teknolojileri, sağlık sektöründeki klinik çalışmalarda veri manipülasyonuna karşı bir önlem olarak araştırılmaktadır. Akıllı sözleşmeler, paylaşılan mülkiyet haklarının kesin bir kaydını oluşturarak ve fikri mülkiyet parçalarından elde edilen tüm telif haklarını ve kazançları buna göre tahsis ederek fikri mülkiyet sözleşmelerini uygulamak için bile kullanılabilmektedir.
- Akıllı Sözleşme (Smart Contract) Nedir?
Kripto paralarla ilgilenenler “akıllı sözleşme” terimi ile sıkça karşılaşmıştır. Smart contract olarak da anılan akıllı sözleşmeler, kendi kendini gerçekleştiren bir sözleşme olarak tasarlanmış bilgisayar yazılımlarıdır. Bu yazılımlar, önceden belirlenen koşulların sağlanması durumunda yine önceden belirlenmiş olan eylemi yerine getirirler. - Akıllı Sözleşmeler Nasıl Çalışır?
Tıpkı geleneksel sözleşmeler gibi, akıllı sözleşmeler de iki veya daha fazla taraf arasında gerçekleşen ve bir tarafın diğerine değerli bir şey teklif ettiği sözleşmelerdir. Smart contractın geleneksel sözleşmeden farkı ise smart contractın, sözleşmenin şartlarını yerine getiren kendi kendini yürüten kod olmasıdır. Bu kod, bir Blokzincir’deki bir adrese işlem olarak gönderilir ve burada o Blokzincir’in fikir birliği mekanizması tarafından doğrulanır. Bu işlem bir bloğa dahil edildiğinde, akıllı sözleşme başlatılır ve geri döndürlemez.