Son dönemde blok zincir dünyasında iki kavram büyük ses getiriyor: Web3 (ya da Web 3.0) ve metaverse. Her iki kavram da geleceğin dünyasında rol oynayacağa benzese de zaman zaman birbirleriyle karıştırılabiliyor ya da aynı şeymiş gibi anılabiliyorlar. Halbuki Web3 ve metaverse, iki ayrı kavramı ifade eden terimlerdir.
Bu yazımızda önce Web3 ve metaverse kavramlarını açıklayacak, sonra da farklarına değineceğiz.
Web3 nedir?
Web3 (ya da Web 3.0), en basit ifadeyle, merkeziyetsiz internet olarak tanımlanabilir. Web 1.0, kullanıcıların etkileşimde bulunmadıkları bir internet yapısıydı. Günümüzde kullanılan Web 2.0 ile beraber başta sosyal medyanın gelişmesi olmak üzere birçok yenilik, kullanıcılar için daha interaktif bir yapı ortaya çıkardı. Ancak bu internet yapısında da merkezileşme sorunu bulunuyor. Web3 ise bireylerin veya şirketlerin sahip olduğu sunucularda merkezileşmek yerine blok zinciri ve merkeziyetsiz otonom organizasyonlar (DAO), merkeziyetsiz uygulamalar gibi dağıtılmış teknolojiler üzerine kurulu bir yapı vadediyor.
Buradaki fikir, bunun daha demokratik bir internet yaratacağıdır. Hiçbir kuruluş ya da kişi bilgi akışını kontrol edemeyecek veya "fişi çekip" bir ağı öldüremeyecek. Bu yeni internet yapısında uygulamaların çalıştırıldığı ve verilerin depolandığı sunucular ile sistemler ve ağlar, hangi kural ve düzenlemelerin yürürlükte olduğu ve bunların nasıl kullanılabileceği konusunda oy hakkına sahip kullanıcılara ait olacak. Bir başka deyişle kullandığınız sitelerin, çevrimiçi platformların ve sunucuların sahibi yine siz kullanıcılar olacaksınız.
Halihazırda birçok blok zincir ve merkeziyetsiz uygulama projesi, Web3 hedefiyle yola çıkmış durumda. Polkadot (DOT), bu projelere örnek olarak verilebilir. Polkadot (DOT) ile Web3 ilişkisine dair makalemizi buraya tıklayarak okuyabilirsiniz.
Metaverse nedir?
Metaverse kavramı, şu anda, kullanıcıların birbiriyle etkileşime geçebildiği ve uygulamalar ve hizmetlere daha kapsamlı şekilde bağlanabildiği sanal dünyaları ifade etmektedir.
Metaverse kavramı, ilk kez yazar Neal Stephenson tarafından 1992 tarihli Snow Crash romanında kullanılmıştır. Ardından Ready Player One ve The Matrix gibi kitaplar ve filmlerle metaverse, ana akımda tanınan bir konsept haline geldi. Bugün, sanal gerçeklik ve blok zincir teknolojilerindeki gelişmeler sayesinde metaverse gitgide yaygınlaşıyor.
Günümüzde Decentraland (MANA), The Sandbox (SAND) gibi metaverse platformlarında kullanıcılar NFT olarak sanal araziler ve ürünler alıp satabiliyor, sanal arazileri üzerinde çeşitli içerikler oluşturabiliyorlar. Bu açıdan metaverse, insanlar için alternatif bir yaşamın ve dünyanın başlangıç noktasında sayılabilir. Öyle ki şimdiden çeşitli şirketler metaverse alanlarında toplantılar gerçekleştiriyor, metaverse platformlarında konserler düzenleniyor, mağazalar açılıyor…
Web3 ve metaverse arasındaki farklar
Peki, geleceğin dünyasını inşa edecek Web3 ve metaverse kavramları arasındaki farklar nelerdir? Buna cevap vermeden önce, bu iki kavramın niçin çok fazla kişi tarafından birbirine karıştırıldığını anlamamız önemli.
Web3 ve metaverse neden karıştırılıyor?
Web3 ve metaverse kavramlarından sıklıkla aynı şeymiş gibi bahsedilmesinin birkaç nedeni var. Bunların başında, her ikisinin de henüz emekleme aşamasında olması gerekiyor. Web3 ve metaverse projeleri geliştiren birçok şirket, farklı fikirlerle bu yola çıkmış durumda ve haliyle projeleri farklı sonuçlar doğuruyor. Örneğin, Meta (eski adıyla Facebook), 2021'de bir metaverse geliştirmek için en az 10 milyar dolar harcayacağını söyledi. Ancak Meta’nın metaverse vizyonu, metaverseün merkeziyetsiz olması gerektiğine inananlardan çok farklı.
İşte bu farklı fikirler, insanların her iki kavramın da ne olduğundan henüz tam olarak emin olamamasına neden oluyor.
Web3 ile metaverse’ün sıklıkla karıştırılmasının en önemli nedeni ise kuşkusuz, iki konseptin çeşitli şekillerde iç içe geçmesidir. Bugün metaverse platformları oluşturmak için kullanılan blok zincir teknolojileri, kripto para birimleri ve NFT’leri içeren Web3’ün oluşturulmasında da kullanılıyor.
Web3 ve metaverse hangi açılardan farklı?
Şimdi gelelim asıl sorumuza: Web3 ve metaverse arasındaki farklar nelerdir?
Aslında şimdiye kadar bu sorunun temel cevabını verdik: Web3 ve metaverse, konsept olarak farklı iki kavramdır. Web3, internetin evrimindeki üçüncü büyük aşama olarak, merkeziyetsiz ve daha demokratik bir internet ortamı vadetmektedir. Metaverse ise fiziki dünyaya alternatif sanal dünyaları tanımlayan bir kavramdır. Yani biri, günümüz internet ağının bir sürümüyken diğeri çevrimiçi dünyanın bir parçası, gerçek dünyanın çevrimiçi izdüşümüdür.
Bugün her iki konseptin uygulanmasında da blok zincir teknolojisinden yararlanılıyor. Web3, merkeziyetsizlik vizyonu itibarıyla blok zincire dayanmak durumunda. Ancak metaverse kavramı, blok zincir teknolojisinin doğuşundan bile önceye uzanıyor ve kullanıcıların sanal bir dünyada birbiriyle etkileşime girebildikleri çevrimiçi oyunlar da metaverse sayılıyor. Aslında, blok zincir teknolojisinin yaptığı, merkeziyetsiz bir metaverse inşa etmek ve metaverse’ün kullanım alanlarını genişletmek. Bugün metaverse, blok zincir teknolojisi sayesinde gerçek dünyanın sanal bir eşdeğeri olma yolunda ilerliyor.
Öyleyse Web3 ve metaverse kavramlarının temelde farklı iki kavram olduklarını söyleyebiliriz. Ancak her ikisi de blok zincir teknolojisini ve NFT gibi blok zincir konseptlerini kullanmaları bakımından benzerdir.