DAO kısaltması ile Decentralized Autonomus Organizatoin, merkezi olmayan otonom organizasyon anlamına gelmektedir. Genel olarak, bir DAO, merkezi olmayan bir kuruluşun hangi eylemleri gerçekleştireceğini tanımlayan sabit kodlanmış bir kurallar sistemidir. Bununla birlikte DAO terimi, 2016'da Ethereum blok zincirinde kavramsallaştırılan "The DAO" adlı bir organizasyona da atıfta bulunmak için kullanılmaktadır. DAO'lar, dünya çapında benzer düşünen insanlarla çalışmanın etkili ve güvenli bir yoludur.
Basitçe söylemek gerekirse bir DAO, geleneksel şirketlerin aksine, açık kaynak koduna dayanan ve tamamen kendi topluluğu tarafından işletilen belirli bir organizasyon türünü ifade etmektedir. Bu nedenle, bir DAO'nun temel yapısı ve çalışma mekanizmaları, geleneksel işletmelerde oldukça yaygın olan herhangi bir hiyerarşik yönetime dayanmamaktadır.
DAO’lar Nasıl Yönetilir?
Bir DAO'dan sorumlu tek bir kişi veya yönetim kurulu yoktur ve adından da anlaşılacağı gibi, merkezi olmayan bir yönetim biçimi ile yönetilir. DAO'lar, bilgisayarla kodlanmış kurallar (akıllı sözleşmeler) tarafından yürütülür ve katkıda bulunanların ve topluluk üyelerinin ortak çalışmaları tarafından yönetilir.
Merkezi olmayan kuruluş fikri yeni olmasa da, bazı çalışma mekanizmalarını ve işlevlerini otomatikleştirmek için akıllı sözleşmeler kullanmak DAO'yu yararlı ve ilginç bir kavram haline getiren şeydir. Böylesine yenilikçi bir yapı, çeşitli faaliyet türlerinin tamamen merkezi olmayan ve otomatikleştirilmiş bir şekilde yürütülebildiği yepyeni bir iş modeli sağlar.
DAO’ları, üyeleri tarafından toplu olarak sahip olunan ve yönetilen, internet tabanlı bir işletme gibi düşünebilirsiniz. Grubun onayı olmadan kimsenin erişme yetkisi olmayan yerleşik hazineleri vardır. Kararlar, kuruluştaki herkesin söz sahibi olmasını sağlamak için teklifler ve oylamalar ile yönetilmektedir. Her şey ortadadır ve harcamayla ilgili kurallar, kodlar aracılığıyla DAO'ya işlenmektedir.
DAO'lar Nasıl Çalışır?
Bir DAO'nun omurgası, akıllı kontrattır. Kontrat, organizasyonun kurallarını tanımlar ve grubun hazinesini elinde tutar. Konrat Ethereum'da yayınlandıktan sonra, oylama dışında hiç kimse kuralları değiştiremez. Herhangi biri koddaki kurallar ve mantık kapsamında olmayan bir şey yapmaya çalışırsa başarısız olur ve hazine de akıllı kontrat tarafından tanımlandığı için bu durum grubun onayı olmadan kimsenin parayı harcayamayacağı anlamına gelir. Bu da DAO'ların merkezi bir otoriteye ihtiyacı olmadığı anlamına gelmektedir. Merkezi bir otorite yerine grup toplu olarak kararlar alır ve oylar geçtiğinde ödemeler otomatik olarak yetkilendirilir. Akıllı kontratlar, Ethereum'da yayınlandıktan sonra değiştirilmeye karşı korumalıdır. Her şey herkese açık olduğu için hiç kimse insanlar fark etmeden kodu, yani DAO kurallarını düzenleyemez.
DAO’lar Nerede Kullanılır?
DAO modelinin yararlı olabileceği birkaç kayda değer kullanım durumu arasında otomatikleştirilmiş kaynak yaratma kampanyaları (ICO'lar gibi), dijital belirteçlerin verilmesi ve varlıkların tokenleştirilmesinin yanı sıra karar verme ve teklif oylama sistemleri yer alır. Ek olarak, DAO modeli, insan girdisine olan ihtiyacı azaltarak daha verimli sistemlerin oluşturulmasını sağlar ve bu da genel operasyonel maliyetleri ve insan davranışlarıyla oluşan riskleri azaltır.
Bitcoin'in bankalara ve diğer güvenilir üçüncü şahıslara olan ihtiyacı ortadan kaldıran bir eşler arası dijital ekonomik sistem yaratması gibi DAO'lar da akıllı sözleşmelerle desteklenen merkezi olmayan yönetim modellerini kullanarak çok çeşitli sektörlerde devrim yaratma potansiyeline sahiptir.
Neden DAO'lara ihtiyacımız var?
Finansman ve para içeren konularla ilgili bir kurumla çalışmaya başlamak için kuruma güven duyulması gerekir. Kripto para sektöründe birlikte çalışacağınız tüm kurumlar online olduğu için yalnızca internette etkileşim kurduğunuz birine güvenmek zor olabilir. DAO'lar sayesinde gruptaki başka kimseye güvenmeniz gerekmez; sadece DAO'nun %100 şeffaf ve herkes tarafından doğrulanabilir koduna güvenmeniz yeterlidir.
Merkezi olmayan otonom orginazsyonlar (DAO) ile sıradan organizasyonlar arasındaki farkları aşağıdaki şekilde özetleyebiliriz:
DAO | Sıradan Bir Organizasyon |
Genellikle düz ve tamamen demokratiktir. | Genellikle hiyerarşiktir. |
Uygulanacak herhangi bir değişiklik için üyeler tarafından oylama gerekmektedir. | Yapıya bağlı olarak, tek bir taraftan değişiklik talep edilebilir veya oylama önerilebilmektedir. |
Sayılan oylar ve sonuçlar güvenilir aracı olmadan da otomatik olarak eklenir. | Oylamaya izin veriliyorsa, oylar dahili olarak sayılır ve oylamanın sonucu manuel olarak ele alınmalıdır. |
Sunulan hizmetler, merkezi olmayan bir şekilde otomatik olarak işlenir (örneğin, hayırseverlik fonlarının dağıtımı). | Manipülasyona yatkın insan kullanımı veya merkezi olarak kontrol edilen otomasyon gerektirir. |
Tüm faaliyetler şeffaf ve tamamen halka açıktır. | Faaliyet tipik olarak özeldir ve genel olarak sınırlıdır. |
DAO Örnekleri
Bunun daha anlamlı olmasına yardımcı olmak için, bir DAO'yu nasıl kullanabileceğinize dair birkaç örnek:
Hayır kurumu: Dünyadaki herhangi bir kişiden üyelik ve bağış kabul edebilirsiniz ve grup bağışları nasıl harcayacağına karar verebilir.
Serbest çalışan ağı: Ofis alanları ve yazılım abonelikleri için fonlarını bir araya toplayan bir müteahhit ağı oluşturabilirsiniz.
Girişimler ve hibeler: Yatırım sermayesini bir araya toplayan ve girişimlere oy veren bir girişim fonu oluşturabilirsiniz. Geri ödenen para daha sonra DAO üyeleri arasında yeniden dağıtılabilmektedir.
DAO üyeliği
DAO üyeliği için farklı modeller bulunmaktadır. Üyelik, oylamanın nasıl çalıştığını ve DAO'nun diğer önemli kısımlarını belirleyebilir.
Token Tabanlı Üyelik: Kullanılan tokena bağlı olarak genellikle tamamen izinsizdir. Çoğunlukla bu yönetim tokenları, merkezi olmayan bir borsada izinsiz olarak alınıp satılabilmektedir. Diğerleri, likidite veya başka bir "proof of work" sağlayarak kazanılmalıdır. Her iki durumda da yalnızca tokenı tutmak, oylamaya erişim sağlamaktadır. Genellikle geniş merkezi olmayan protokolleri ve/veya tokenları yönetmek için kullanılmaktadır. En bilindik örneği MakerDAO'nun simgesi MKR’dir. Merkezi olmayan borsalarda yaygın olarak bulunmaktadır. Böylece herkes Maker protokolünün geleceği üzerinde oy kullanma yetkisine sahip olabilmektedir.
Hisse Bazlı Üyelik: Paylaşım tabanlı DAO'lara daha fazla izin verilmektedir ancak yine de oldukça açıktır. Herhangi bir olası üye, DAO'ya katılmak için bir teklif sunabilir ve genellikle token veya iş şeklinde bir miktar değerde tribute sunabilmektedir. Hisse senetleri doğrudan oy hakkını ve mülkiyeti temsil etmektedir. Üyeler, hazineden payları ile istedikleri zaman çıkabilmektedirler.
Genellikle hayır kurumları, işçi kolektifleri ve yatırım kulüpleri gibi birbirine daha yakın, insan merkezli kuruluşlar için kullanılmaktadır. Ayrıca protokolleri ve belirteçleri de yönetebilmektedir. En bilindik örneklerinden biri olan MolochDAO, Ethereum projelerini finanse etmeye odaklanmıştır. Grubun, potansiyel hibe alanlar hakkında bilinçli kararlar vermek için gerekli uzmanlığa ve sermayeye sahip olup olmadığınızı değerlendirebilmesi için bir üyelik teklifi talep ederler. Açık pazarda ise DAO'ya erişim satın alamazsınız.