Arbitrum, Ethereum (ETH) blok zinciri üzerinde oluşturulan bir Layer-2 çözümüdür. Arbitrum Ethereum üzerinde akıllı kontratların özelliklerini artırmak için tasarlanmış, hız ve ölçeklenebilirlik özelliklerini ileriye taşımış bir ikinci katman projesidir.
Bu makalemizde Ethereum blok zinciri üzerinde Layer-2 olarak çalışan Arbitrum’dan bahsedip, nasıl çalıştığını inceleyeceğiz.
Arbitrum Nedir? ve Nasıl Çalışır?
Arbitrum, Ethereum ana blok zinciri üzerinde rollup teknolojisi kullanarak çalışan bir Layer-2 projesidir. Arbitrum, Ethereum üzerinde çalışan birçok uygulamanın kolaylıkla geçiş yapabileceği tasarlanmıştır. Arbitrum bir rollup olarak çalıştığı için kendi içerisindeki varlıkları ana zincirin güvenliği ile saklamaktadır.
Blok zincirler üzerindeki düşük verimlilik ve yüksek uygulama maliyetleri gibi eksiklikleri gidermek için tasarlanmış olan Arbitrum, Ethereum blok zinciri üzerindeki uygulamaların kullanıcı deneyimine zarar veren ve işlem maliyetini artıran birçok soruna çözüm getirmektedir.
Rollup teknolojisi sayesinde Arbitrum ağı üzerinde gerçekleşen her işlem küçük kanıt paketleri şeklinde Ethereum ana blok zincirine gönderilmektedir. Böylece Arbitrum üzerindeki her bir işlem Ethereum blok zincirinin güvenliği ile korunmaktadır. Arbitrium kullandığı optimistic rollup yapısı ile ana zincirdeki akıllı sözleşmelere işlem kanıtları göndermektedir. Böylece işlemler Arbitrum üzerinde sonuçlanıp ana blok zincir olan Ethereum üzerine kayıt edilir. Bu sayede hız ve ölçeklenebilirlik önemli ölçüde artmaktadır.
Birçok block zincir ağında olduğu gibi, bireysel düğümler (node) Arbitrum zincirine katılmayı seçebilmektedir. Doğrulayıcı düğümler zincirin durumunu izlerken, tam düğümler birinci katmana gönderilecek olan işlemlerinin toplanmasına yardımcı olmaktadır. Birinci katman zincirine işlem gönderen toplayıcılar, ETH türünden ödül kazanırken, kullanıcıların işlemler için ödedikleri ücretler, doğrulayıcı gibi diğer ağ katılımcılarına dağıtılmaktadır.
Arbitrum ayrıca Arbitrum Virtual Machine (AVM) adı verilen kendi özel sanal makinesine sahiptir. Bu sanal makine, Arbitrum akıllı sözleşmelerinin yürütme ortamı olarak çalışmaktadır. Ethereum uyumlu akıllı sözleşmeler otomatik olarak AVM üzerinde çalışacak şekilde dönüştürülebilmektedir.
Arbitrum Neden Farklı?
Arbitrum, Ethereum blok zincirinin daha verimli ve ölçeklenebilir bir şekilde çalışması için oluşturulmuş bir Layer-2 projesidir. Ancak Arbitrum Ethereum üzerinde faaliyet gösteren tek Layer-2 projesi değildir. Ethereum üzerinde hali hazırda zkSync ve Optimism gibi daha birçok Layer-2 projesi mevcuttur. Ancak Arbitrum kendini diğer Layer-2 projelerinden ayıran birkaç özelliğe sahiptir. Bunlar;
İleri Seviye EVM Uyumu
Arbitrum kendi içerisinde çalıştırdığı Arbitrum Sanal Makinesi (AVM) ile ileri seviye EVM uyumuna sahiptir. Ethereum üzerinde EVM ile uyumlu bir şekilde çalışan birçok uygulama kolaylıkla Arbitrum üzerinde de çalışabilmektedir. Arbitrum üzerinde yazılım üretmek için yeni bir dil öğrenme zorunluluğunun olmaması, geliştirme sürecinin daha kolay gerçekleşmesini sağlamaktadır.
Güçlü Geliştirici Araçları
Arbitrum’un arkasındaki ekip gerek bilgi birikimi gerekse geliştirici dokümanları açısından oldukça zengin ve şeffaf bir şekilde çalışmaktadır. Arbitrum’un ileri seviyede EVM uyumu ile Ethereum üzerinde faaliyet gösteren birçok platform kolaylıkla geliştirme yapabilmektedir.
Düşük Ücret
Ethereum blok zinciri içerisinde ikinci katman çözümü olan Arbitrum, kullandığı optimistic rollup teknolojisinin yardımıyla, Ethereum ağındaki işlem ücretlerine kıyasla oldukça düşük bir işlem ücretine sahiptir. Bu sayede kullanıcılar Ethereum blok zinciri güvenliğinde daha düşük işlem ücretleri ile işlem yapabilmektedir.
Artbirum Nasıl Kullanılır?
Kullanıcılar, Arbitrum web sitesi üzerindeki köprüden ya da Arbitrium destekli platformlar üzerinden kolayca Arbitrum üzerine varlıklarını transfer edebilmektedirler. Ethereum destekli hemen hemen her blok zincir cüzdanı tarafından desteklenen Arbitrum ağı ile kullanıcılar Ethereum güvenliğinde kolayca yatırım yapabilirler. Kullanıcılar Arbitrum destekli merkeziyetsiz platformlarda cüzdan üzerinden kolayca yapabilecekleri ağ değişimi ile Arbitrum üzerinde daha hızlı ve ucuz bir şekilde işlem yapabilmektedirler.
Artbirum Token
Arbitrum kendi ekosistemi içerisinde henüz yerel bir bir tokena sahip değildir. Ancak Arbitrum daha geniş kitlelere ulaşması ve Ethereum ana blok zinciri ile iletişimin sağlanması için kendi yerel tokenına ihtiyaç duyabilir. Bu sebeple Arbitrum kullanıcıları için ilerleyen dönemde olası bir airdrop ihtimali olabilir. Arbitrum ile benzer teknolojik altyapı (optimistic rollup) kullanan Optimism Mayıs 2022 tarihinde yaptığı açıklama ile kullanıcılarına airdrop yapmıştı.
Arbitrum’un Geleceği
Arbitrum, Ethereum blok zinciri üzerinde hali hazırda Uniswap (UNI), DODO, Sushi gibi birçok proje ile uyumlu bir şekilde çalışması ve kullanıcılarına yapabileceği airdroptan dolayı ciddi bir potansiyel taşımaktadır. Arbitrum, Ethereum üzerinde daha hızlı ve ucuz bir şekilde işlem gerçekleştirebileceğimiz bir Layer-2 olarak çalışmasının yanı sıra birçok merkezi kripto para platformu tarafından da desteklenmesinden dolayı büyük bir potansiyele sahiptir.