Rollup, bir blok zincir üzerindeki akıllı sözleşmedeki işlemlerin zincir dışı toplanıp yeniden ana blok zincire iletilmesidir. Mevcut blok zincir üzerinde ölçeklenebilirlik sorunlarına karşı geliştirilmiş olan rollup teknolojisi, blok zincirin hem saniye başına işlem sayısını (TPS) artırmakta hem de işlem ücretlerini ciddi oranda azaltmaktadır.
Rollup teknolojisi akıllı sözleşme dahilinde kullanıcıların işlemlerini ana blok zincir dışında toplayarak, küçük paketler halinde ana blok zincire iletir. Böylece işlemlerinin kötüye kullanılamayacağı ve gelecekte bir noktada ana zincire yerleştikleri için rollup ile yapılan işlemler ana blok zincirin güvenlik yapısı ile güvence altına alınmaktadır.
Rollup Teknik Yapısı
Rolluplar kullanıldığı blok zincir üzerinde farklı görevlere sahip olsada dahi temelde aynı yapıyı kullanmaktadır. Rolluplar normalde blok zincir üzerinde gerçekleştirdiğimiz işlemleri, zincir dışında gerçekleştirerek, gerçekleşen işlemler hakkındaki durum kanıtlarını ana zincir ile paylaşan bir teknolojiye sahiptir. Rolluplar kendi içinde kullandıkları yapılara göre ikiye ayrılmaktadır. Bunlar zk-Rollup ve Optimistic Rolluplardır.
zk-Rollup
zk-Rollup, sıfır bilgi ispatı (ZKP) ve rollup teknolojisi kullanarak oluşturulmuş bir teknolojiye sahiptir. zk-Rollup ile blokları kaplayan işlemleri dışarı çıkarıp zk-snark yardımı ile ( zero-knowledge succinct non-interactive argument of knowledge) işleyip küçük boyutlu bir kanıt datasına dönüştürdükten sonra bu kanıtları ana zincire eklenmektedir. Böylece ana zincir üzerindeki bütün bu ağır işlem yükünü dışarı taşınmış olmaktadır. Böylece ana zincirin güvenliği ile ölçeklenebilir bir şekilde hızlı ve ucuz işlemler gerçekleştirilebilmektedir. zk-Rollupları diğerlerinden farklı kılan en önemli yapısı kullandığı sıfır bilgi ispatı methodudur. Sıfır bilgi ispatı ile işlemler için daha fazla gizlilik ve güvenlik sağlanmaktadır.
Optimistic Rollup
Optimistic Rollup, blok zincirler üzerinde ölçeklenebilirlik çözümü olarak tercih bir teknolojidir. Optimistic Rollup yapısı genel olarak daha yavaş bir şekilde işlemektedir. Optimistic Rolluplar işlemi hesaplamazlar, bu nedenle işlemlerin meşru ve hileli olmadığından emin olmak için bir mekanizma olması gerekmektedir. Sahtekarlık kanıtlarının devreye girdiği yer burasıdır. Birisi bir dolandırıcılık işlemi fark ederse, rollup üzerinde işlemleri toplayan bir dolandırıcılık kanıtı yürütür ve mevcut durum verilerini kullanarak işlemin hesaplamasını çalıştırır. Bu, işlem sorgulanabileceğinden, işlem onayı için bir ZK türü rolluplarda işlemlerin toplanmasından daha uzun bekleme sürelerine sebep olmaktadır.