Bitcoin çatallarını mutlaka duymuşsunuzdur. Bir blok zincir iki blok zincire ayrıldığında bir çatal oluşur. Peki bir blok zincir ne zaman iki blok zincire ayrılır? Blok zincir ağındaki bu tür bölünmeler, blok zinciri protokolünde bir güncelleme yapıldığında ancak tüm katılımcılar ya da düğümler bu güncellemeyi benimsemediğinde gerçekleşir.
İki blok zincir çatalı türü vardır: Yumuşak Çatal (Soft Fork) ve Sert Çatal (Hard Fork). Bu makalede, çatalların neden oluştuğunu ve Bitcoin (BTC) özelinde yumuşak çatal ile sert çatal arasındaki farkı inceleyeceğiz.
Blok zincir çatalı nedir?
Blok zincir ve spesifik olarak Bitcoin (BTC) çatallarını anlamak için önce blok zincirlerin yapısından ve işlevinden bahsetmek gerek. Blok zincirler, merkeziyetsiz ve halka açık bir işlem defteri işlevi gören veritabanlarıdır ve kripto para birimleri blok zincirler üzerine kuruludur. Kripto para işlemleri blok zincir üzerinde gerçekleşir ve doğrulanır. Her bir işlem bir veri bloğu oluşturur ve önceki bloğa eklenir.
Geleneksel bankacılıkta, banka hesabınızdan arkadaşınızın banka hesabına para gönderdiğinizde merkezi bir otorite olan banka, göndericinin işlemi gerçekleştirmek için yeterli bakiyeye sahip olduğundan emin olup parayı bir hesaptan kesip diğerine ekler. Blok zincirinde ise yönetim otoritesi merkezi değildir. Düğümler olarak adlandırılan ağ katılımcıları, yeni işlem bloklarını bireysel olarak doğrulamalı ve yeni fon dağıtımı hakkında bir ağ fikir birliğine varmalıdır.
Düğümler, yeni işlemlerin doğru şekilde gerçekleştirilmesinde ve doğrulanmasında önemli bir rol oynar. Bir blok zinciri ağının düğümleri, ağın protokolü tarafından yönetilen doğrulama sürecini yürütmekten sorumludur. Daha açık bir şekilde ifade etmek gerekirse Bitcoin ağı, Bitcoin protokolünü yürüten tüm merkeziyetsiz düğümlerin toplamıdır.
Bir protokol güncellendiğinde, bireysel düğümler yükseltilir ve yeni değişiklikleri kabul ederler. Bazı düğümler bu değişiklikleri reddedebilir. Bu durumda bir blok zincir çatalı gerçekleşir. Bazen söz konusu güncelleme az çok isteğe bağlıdır ama bazen zorunludur. İsteğe bağlı çatal türü yumuşak çatal olarak bilinir; zorunlu çatal türü ise sert çatal olarak bilinir.
Bitcoin çatalı nedir?
Ağ ölçeklenebilirlik sorunları, bir Bitcoin yumuşak çatalı ile sert çatalı arasındaki farkı göstermek için mükemmel bir fırsat sağlar. 2015 civarında Bitcoin, işlem kapasitesini hızla büyüyen kullanıcı tabanına uyacak şekilde ölçeklendirmede sorunla karşılaştı. Daha fazla kullanıcı bitcoin (BTC) ile işlem yapmaya başladıkça Bitcoin ağı giderek artan devasa işlem hacimleriyle tıkandı ve bu da genel işlem süresinin yavaşlamasına yol açtı. Ağdaki bu yavaşlık, kullanıcıların işlemleri hızlandırmak için daha yüksek ücretler ödemesini de gerektirebilirdi. Bu sorun, Bitcoin ölçeklenebilirlik sorunu olarak tanındı.
Ölçeklenebilirlik sorununa önerilen çözümlerden biri, Ayrılmış Tanık (Segregated Witness - SegWit) olarak adlandırılır. SegWit, imza verilerini Bitcoin işlemlerinden ayırarak ve bu verileri her blokta daha verimli bir şekilde yeniden düzenleyerek işlem hızını artırır. SegWit, bir yumuşat çataldır. Yumuşak çatallar, protokolün yazılımındaki bir değişiklik ağın temel işleyişini bozmadığında meydana gelir.
Yumuşak çatallar, zorunlu olmayan bir güncelleme içerir. Bu yüzden ağdaki her düğüm kendi protokol kopyasını güncelleyip güncellememeyi seçebilir ve her iki durumda da ağdaki tüm düğümler birbirleriyle etkileşime devam edebilir. Örneğin, Bitcoin'in SegWit güncellemesini reddetmek, yeni bir blok zincir veya yeni bir kripto para birimi ile sonuçlanmadı.
Buna karşılık, bir güncelleme önceki sürümden temel olarak farklı olduğunda, yani protokol artık geriye dönük uyumlu olmadığında sert çatallar meydana gelir. Ağustos 2017'de gerçekleşen Bitcoin Cash (BCH) sert çatalı buna güzel bir örnektir. BCH sert çatalı, Bitcoin'in ölçeklenebilirlik sorununu SegWit'ten çok farklı bir yaklaşımla çözmeyi amaçladı. Bitcoin'in esas geliştiricilerinden bazıları, Bitcoin bloklarının maksimum boyutunu 1 MB'den 8 MB'a çıkarmak istedi. Ancak 1 MB'lık bir blok boyutu madenciliği yapmak üzere yapılandırılmış Bitcoin düğümlerinin çoğu, 8 MB'lik blokların madenciliğine başlamak için çabuk ve uygun maliyetli yükseltme yapamıyordu. Bu uyumsuzluk, Bitcoin topluluğunda felsefi bir çatlağa neden oldu ve mevcut protokolü yükseltmeye zorlamak yerine, bir sert çatal uygulandı. Bunun sonucunda yeni bir kripto para birimi olan Bitcoin Cash (BCH) piyasaya sürüldü.
Sert çatal oluştuğunda, bu yeni güncellemeyi kabul eden düğümler yeni bir blok zincire taşınır. Düğümlere, önceki blok zincirden sahip oldukları kripto para varlıkların eş değerinde yeni kripto varlıklar veriler. Başarılı madencilere verilen yeni blok zincirdeki bu kripto paralar, orijinallerinden ayrı ve benzersizdir. Bitcoin Cash yaratıldığında, kendi BCH kripto para birimine sahip benzersiz bir Bitcoin Cash blok zinciri oluşturdu.
Bitcoin çatalları neden olur?
Bitcoin çatalları nadiren de olsa tesadüfen gerçekleşebilir. İki madenci neredeyse aynı anda bir blok kazarsa kazara çatallanma meydana gelebilir. Bu tür çatallar, zincire sonraki blokların eklenmesinin ardından çözülür. İki blok zincirinden biri diğerinden daha uzun olacak şekilde büyüdüğünde ağ blokları, artık bloklar olarak bilinen daha kısa zinciri terk eder.
Bazen, bir hataya ya da siber saldıraya yanıt olarak bir protokolün geçmişini onarmak için kasıtlı bir çatal uygulanır. Örneğin, 2016’da Ethereum blok zincirinde DAO olarak da bilinen üçüncü taraf bir uygulama saldırıya uğradı ve milyonlarca dolarlık Ether (ETH) çalındı. Ethereum'un defterinden siber saldırıyı silmek ve bunu yaparken çalınan kripto paraları asıl sahiplerine iade etmek için Ethereum geliştiricileri bir sert çatal uyguladılar. Siber saldırıyı ortadan kaldıran ve çalınan ETH’leri sahiplerine iade eden bu yeni oluşturulan defter, ana Ethereum blok zinciri oldu. Defterin siber saldırıyı içeren versiyonu ise Ethereum Classic (ETC) blok zinciri oldu. Saldırı tarafından hedef alınanlar gibi kullanıcıların çoğunluğu, saldırıyı silen Ethereum sürümünü tercih ederken, bazı kullanıcılar orijinal defteri ETC biçiminde kullanmaya devam etmeyi tercih etti.
Yine de çoğu çatallanma kasıtlı şekilde bir topluluğun yeni bir özellik ekleme veya mevcut bir blok zincirinin işlevselliğini büyük ölçüde değiştirme ya da iyileştirme konusundaki proaktif arzusundan kaynaklanır. Bitcoin Cash (BCH) sert çatalında, ağın işlemleri daha hızlı doğrulama yeteneğini önemli ölçüde artırma arzusu birincil itici güçtü. Bu arzu, Bitcoin Cash yapısına maksimum blok boyutunun ve işlem hızının artırılması ile yansır.
Ethereum Classic ve Bitcoin Cash’e benzer şekilde, diğer birçok kripto para projesi de Bitcoin, Ethereum, Dash (kendisi de bir Bitcoin çatalı) gibi büyük kripto para birimlerinin kod tabanından yenilenen sert çatallar olarak ortaya çıktı.