Dijital dünyada verilerin, bilgisayarlar ve sunucular arasında paylaşılmasını akıllı zincirler sağlar. Bu zincirlerini temelini ise protokoller oluşturur. Kripto para dünyasında kullanılan protokollerde aynı şekilde çalışır. Kripto paraların internet ortamında güvenli bir şekilde el değiştirmesini sağlayan blok zincirlerin yapısını protokoller oluşturur.
Protokollerin kripto paralarda kullanımı Bitcoin ile başladı. Bitcoin, Satoshi Nakamoto mahlaslı bir kişi veya ekip tarafından yazılan bir tanımlama belgesi ile tüm dünyaya tanıtıldı. 2008 yılında bir kriptografi mesajıyla gönderilen doküman, blok zinciri adı verilen yeni bir dağıtılmış, merkezi olmayan bir veri tabanı oluşturan bir dizi hesaplama kurallarını özetlemekteydi. Bitcoin yapımcıları 2008 yılında yayınladıkları belgede, blok zinciri adı verilen bir veri dağıtım mekanizmasını dünya ile paylaştılar. Blok zinciri, bir nevi defter görevi üstlenerek her Bitcoin işlemini izleyecek ve bir kişi veya kuruma ihtiyaç duymaksızın kendini doğrulayacaktı. Bu, tüm ağın bilgi işlem gücünün kullanılmasıyla sürekli kontrol edilip güvenlik sağlanacaktı. Bilgisayarlarıyla zincirin muhafaza edilmesi, işlemlerin sorunsuz yürütülmesi ve doğrulamanın sağlanması işlerini yüklenmiş “Madenciler” bunun karşılığında Bitcoin ile ödüllendirilecekti. Bu kurallar Bitcoin protokolünü yani işleyişini oluşturur ve kelimenin tam anlamıyla Bitcoin, bu protokollerden ibaretti.
Blok zincirinin amacı Bitcoin, yatırımcılar arasında takas edilirken, fiyat ve miktar gibi değişkenleri kontrol etmekle yükümlü olan bir sistemdi. Blok zincirinin milyonlarca işlemi kontrol etmesi için oldukça yüksek bilgi işlem gücüne sahip olması gerekiyordu. Bu güce erişebilmek için “Bitcoin Madenciliği” adında bir sektör ortaya çıkmış oldu.
Protokollerin Önemi
Protokoller, kripto paraların merkeziyetsiz olabilmesini sağlar. Yani kripto paralar herhangi bir merkeze bağlı olmadan, sadece bilgisayarlar arasında oluşturulan ağ ile çalışabilir.
- Yeni protokoller oluşturulabilir. Öyle ki kendisine ait protokolu bulunan yüzlerce kripto para var. Bu durumda protokoller yeni teknolojilerin önünü açıyor.
- Bazı kripto paraların protokolleri, istenilen kriterler sağlandığında bir işlemi otomatik olarak gerçekleştirir. Buna akıllı sözleşme sistemleri denir. Örnek olarak Ethereum verilebilir.
- Bitcoin protokolündeki en önemli gelişme dijital paranın hâlihazırda kullanılmış olduğundan endişe etmeden harcanmasını veya takas edilmesini sağlamasıydı. (Buna, iki kez harcama problemi denir ve bir konser biletini birinden alıp girişte kullanıldığını öğrenmeniz buna örnek olarak verilebilir.)
- Bitcoin protokolünün ortaya çıkışından bu yana, çok farklı görevler üstlenen yeni kural kümeleri geliştirilmiştir. Her biri kendi protokolüne sahip onlarca kripto para vardır.
- Örneğin Ethereum protokolü, belirli kriterler yerine getirildiğinde bir işlemin veya sözleşmenin otomatik olarak yürütüldüğü “akıllı sözleşmeler” ile çalışacak şekilde tasarlanmıştır.
- Ethereum blok zincirinde çalışan çeşitli yeni protokoller, kredi almaktan tasarruf yapmaya ve sigorta sözleşmelerine kadar her şeyi otomatize etmiş merkezsiz finansal araçlar yaratılmasının önünü açmıştır.
- Ethereum, kripto evrenindeki tek “akıllı sözleşme” kullanan protokolü değildir. Polkadot gibi daha yeni blok zinciri protokolleri Ethereum'a rakip olarak ortaya çıkmış ve aynı yolu izlemişlerdir.
Protokoller sadece kripto para evreninde kullanılmaz. Örneğin internet sitelerinde gördüğünüz HTTP’nin açılımı “Köprü Metni Aktarım Protokolü” anlamına gelir. Kısacası internette kullanıcılar ve yatırımcılar arasında veri aktarımını sağlayan her teknolojinin altında protokoller vardır.