Kripto para madenciliği çevrimiçi forumlarda oldukça popülerlik kazanmış bir konu olarak bilinmektedir. Birçok kişi Bitcoin, Dash, Ethereum ve diğer kripto para türleri hakkında videolar izlemiş ya da çeşitli makaleler okumuştur. Bu tarz içeriklerde genellikle kripto para madenciliği konusu ortaya çıkmaktadır. Tüm bunlar “Bitcoin madenciliği nedir?” ya da “Kripto madenciliği nedir?” gibi sorular sorulmasına neden olabilmektedir.
Kripto para madenciliği, tamamlanan işin karşılığı olarak kripto para toplama sürecini ifade eden bir terim olarak tanımlanmaktadır. İnsanların kripto madenciliği yapmalarının ardında, farklı gelir kaynakları aramaları, devletler ya da bankaların desteği olmadan daha fazla finansal özgürlüğe sahip olmak istemeleri gibi nedenler olabilmektedir. Ancak her ne sebeple olursa olsun kripto para birimi dünyası teknoloji düşkünleri, yatırımcılar, siber suçlular ve benzerleri için gün geçtikçe büyüyen bir alan haline gelmektedir.
Madencilik, kripto para birimi işlemlerinin toplandığı, doğrulandığı ve Blockchain olarak bilinen bir dijital deftere kaydedildiği süreç olarak tanımlanmaktadır. Madenciler tarafından yapılan iş, ağın bütünlüğünü korumak için çok önemlidir ve ayrıca sisteme yeni madeni paraların kazandırılmasından da sorumludur.
Geleneksel bankacılık sistemlerinde, fiat para birimleri finansal kurumlar ve hükümet yetkilileri tarafından basılır ve dağıtılır ancak çoğu kripto para birimi için yeni madeni paraların oluşturulması bu tip merkezi kuruluşların (bankalar, hükümetler) elinde değildir. Bunun yerine, oluşturulacak yeni kripto para birimleri, madencilik adı verilen bir süreç ile üretilmektedir. Bu süreçte önceden belirlenmiş bir protokol üzerine kurulu bir dizi kurallar takip edilmektedir. Protokoller, birincil kuralların ne olduğunu tanımlarken, fikir birliği algoritmaları bu kuralların nasıl izleneceğine (örneğin işlemlerin doğrulanması süreci gibi) karar verir.
Kripto Para Madenciliği Teknik Açıdan Nedir ve Nasıl Çalışır?
Kripto para madenciliği terimi, bilgisayar yardımı ile kriptografik denklemlerin çözülmesi ve karşılığında kripto para kazanmak anlamına gelmektedir. Bu süreç, veri bloklarının doğrulanmasını ve Blockchain olarak bilinen devlet arşivine (defter) işlem kayıtlarının eklenmesini içermektedir. Kripto para madenciliği daha teknik anlamıyla karmaşık işlevleri çözmek ve verileri Blockchain’e kaydetmek amacıyla bilgisayarların ve kriptografik süreçlerin kullanımını içeren bir işlem süreci olarak tanımlanmaktadır. Aslında, kripto madenciliğine dahil olan ve Blockchain’ler aracılığı ile paylaşılan tüm kayıtları bir arada tutan cihaz ağları bulunmaktadır. Kripto para piyasasının dünyaca kullanılan geleneksel bankacılık sistemine bir alternatif olduğunu anlamak oldukça büyük bir önem taşımaktadır. Bu sebeple, kripto madenciliğinin nasıl çalıştığını daha iyi anlamak için öncelikle merkezi ve merkezi olmayan sistemler arasında bulunan farkın anlaşılması gerekmektedir.
Bitcoin'i bir örnek olarak ele alınırsa, madencilik sürecine dahil olan katılımcılara madencilik nodeları (veya madenciler) denir ve madenciler Blockchain ağının güvenliği konusunda önemli bir rol oynamaktadırlar. Bir madencinin görevi, onaylanmamış işlemleri bellek havuzundan toplamak ve bunları doğrulamaya çalışacakları bir aday blok halinde düzenlemektir.
Bir aday blok oluşturulurken, madenciler blok ödülü alabilmek için aday blok içerisinde bir işlem oluştururlar. Bu işlem, jeton temelli işlem olarak bilinir ve genellikle bir bloğa kaydedilen ilk işlemdir.
Onaylanmamış işlemlerin listesi oluşturulduktan sonra, her işlem hashlenir ve çıktıları çiftler halinde düzenlenir. Bu çiftler daha sonra hash haline hale getirilir ve yine çiftler halinde organize edilen ve bir kez daha hash hale getirilen yeni çıktılar üretir. Bu hashleme işlemi, kök karması veya Merkle ağaç kökü olarak adlandırılan tek bir hash oluşuncaya kadar devam eder.
Oluşturulan kök hashi daha sonra önceden onaylanmış bloğun karması ile nonce adı verilen rastgele bir sayı (artı bazı diğer parametreler) ile birleştirilir. Bu elemanlar daha sonra hash işlemine tabi tutulur ve işlem sonucunda aday blok için blok hashi oluşturulur.
Bununla birlikte, madenci yalnızca aday bloğu için ortaya çıkan çıktı (blok hash) önceden belirlenmiş bir değerin (hedef) altında ise başarılı olacaktır. Sonuç olarak, süreç deneme yanılmaya dayanır ve geçerli bir sonuç bulmak için farklı noncelara sahip çok sayıda hashing işlevi gerçekleştirmeleri gerekmektedir. Geçerli bir hash bulan ilk madenci, aday bloğunu doğrular ve blok ödülünü almaktadır. Tüm süreç ortalama olarak on dakika sürmektedir.
Bir blok doğrulandığında, Blockchain’e eklenir ve madenciler bir sonraki blok üzerinde çalışmaya başlar. Madenciler tarafından üretilen geçerli hash, çalışmalarının kanıtı olarak işlev görür ve bu nedenle Bitcoin fikir birliği algoritmasına iş kanıtı (Proof of Work, PoW) adı verilir. Onaylanan her blok, tanımlayıcı (kimlik numarası gibi düşünülebilir) görevi gören benzersiz bir blok hash değerine sahiptir. Blok ödülü Bitcoin protokolü tarafından tanımlanır ve her 210.000 blokta bir (yaklaşık dört yılda bir) azalmaktadır. Başlangıçta, blok ödülü 50 BTC iken şu anda yalnızca 12,5 BTC olarak bilinmektedir.
Kripto Para Madenciliği Yasal mı?
Bu sorunun cevabı genel anlamda evet olsa da, kripto madenciliğinin yasal olup olmadığına karar vermek öncelikle iki temel ilkeye bağlıdır, bunlar:
- Coğrafi konum
- Kripto madenciliğine yasal yollarla yapılıp yapılmadığı
şeklindedir.
Yasadışı faaliyetler bölgesine girmeye başlanan yer, kripto para madenciliği yapmak için yasa dışı yöntemler kullanılan zamandır. Buna örnek olarak, bazı siber suçlular Javascript kullanırlar ya da cihazların işlem gücünü ele geçirebilmek için masum kullanıcıların cihazlarına kötü amaçlı yazılımlar yüklerler. Bu tarz siber saldırılar kripto hırsızlığı (cryptojacking) olarak bilinmektedir.
Kripto para madenciliğinin dünya üzerindeki çeşitli devletler tarafından farklı görüldüğünü belirtmek oldukça önemlidir. ABD Kongre Kütüphanesi, Almanya’daki Bitcoin madenciliğinin, kripto para piyasasının kalbinde yer alan bir hizmeti yerine getirdiğini açıklayan bir rapor yayınlamıştır. Aynı zamanda ABD Kongre Kütüphanesi, Çin’de bulunan birçok yerel yönetimin Bitcoin madenciliğini çökerttiğini ve birçok kuruluşun Bitcoin madenciliğini tamamen durdurmasına yol açtığını bildirmiştir. Dahası, bazı ülkeler kripto para madenciliğini vergilendirilebilir olarak görürken bazı ülkeler ise bu tarz faaliyetlerin vergilendirilebilir bir gelir olabileceğini düşünmemektedir.
Kripto Madenciliği Çalışma Şekli
Kripto madencileri çalışmalarının karşılıklarını kripto para birimleri olarak almak için işlemlerin yasallığını doğrulamaktadır. Çoğu kripto para madenciliğinin teknik anlamda nasıl çalıştığını anlamak için öncelikle arkasındaki teknolojileri ve süreçlerinin de anlaşılması gerekmektedir. Bu durum, Blockchain’in ne olduğunu ve nasıl çalıştığını anlamayı da içermektedir.
Blockchain kavramının merkezinde iki şey bulunmaktadır, bunlar: Açık anahtarlı şifreleme ve matematik olarak ayrılmaktadır. Bununla birlikte, kriptografi (diğer adıyla açık anahtarlı şifreleme veya asimetrik şifreleme) ve matematik, hamburger ve biranın birlikteliği gibi Blockchain’de birlikte çalışır. Bitcoin gibi geleneksel para birimleri, Blockchain olarak bilinen merkeziyetsiz bir defter kullanmaktadır. Bir Blockchain kriptografik karmaşalar da dahil olmak üzere önemli veri parçalarını da içermekte olan bir dizi zincirleme veri bloğu anlamına gelmektedir. Blockchain’in vazgeçilmez parçası olan bu bloklar, defterin sonuna eklenen veri işlemleri gruplarıdır. Bu durum yalnızca bir şeffaflık katmanı eklemekle kalmaz, aynı zamanda insanlar işlemlerinin Blockchain’e eklendiğini (zincirlendiğini) gördüklerinde egoyu tatmin ettirme görevi de görmektedir. Bloklar üzerinde insanların isimleri bulunmamasına rağmen, yine de çoğu zaman heyecan duygusu uyandırmaktadır.
Bitcoin Blockchain’inde Bulunan Rolleri ve Süreçleri Yıkmak
Blockchain’in oluşturulmasında yer alan birkaç önemli bileşen ve süreç bulunmaktadır. Bunu açıklamak için Bitcoin örnek olarak kullanılacaktır:
- Düğümler, Blockchain’de var olan bireyler ve cihazlar olarak düşünülmelidir (kişilerin bilgisayarı ve diğer kripto para madencilerinin bilgisayarları gibi).
- Madenciler, amaçları hash işlemlerini doğrulayarak Blockchain’de bulunan ve onaylanmamış blokları doğrulamak (çözmek) olan belirli düğümlerdir. Bir madenci bir bloğu doğruladığı zaman doğrulanan blok, Blockchain’e eklenmektedir. Hash durumunu çözdüğünü açıklayan ilk madenci bu durumun karşılığında kripto para ile ödüllendirilir.
- İşlemler, bütün bu olay örgüsünü başlatan şeyler olarak tanımlanmaktadır. Bir başka deyişle kripto para birimi madenciliği süreci devam etmektedir ve “işlem” iki taraf arasındaki kripto para birimi değişimi olarak tanımlanmaktadır. Her bir ayrı işlem, doğrulanmamış bir bloğa eklenen bir liste oluşturmak amacıyla, diğerleri ile birlikte paketlenmektedir. Her veri bloğu sonrasında madenciler tarafından doğrulanmalıdır.
- Hashler, bu tek yönlü kriptografik işlevler, düğümlerin kripto para birimi madenciliği işlemlerinin yasallığının doğrulanmasını sağlayan kavramdır. Hash Blockchain’deki her bir bloğun tamamlayıcı bir bileşenidir. Bir hash, başlık verilerinin önceki Blockchain bloklarının birleştirilmesiyle oluşmaktadır.
- Nonce, kripto dilinde yalnızca bir kez kullanılan bir sözcüğü tanımlamak için kullanılan terimdir. Temel olarak NIST (National Institute of Standarts and Technology) tarafından, “rastgele ya da tekrarlanmayan bir değer” olarak tanımlanmaktadır. Kripto madenciliğinde nonce, Blockchain’in her bir bloğunda bulunan hash değerine eklenen ve madenciler tarafından çözülen bir sayıdır.
- Konsensüs Algoritması, dağıtılmış bir ağdaki farklı notların verileri doğrulamak için bir anlaşmaya varmasına yardımcı olan Blockchain içindeki bir protokoldür. İlk tür konsensüs algoritmasının “iş kanıtı” ya da PoW olduğu düşünülmektedir.
- Bloklar, her genel Blockchain’i tehlikeye atan ayrı bölümlerdir. Her bir blok tamamlanmış işlemlerin olduğu bir listeye sahiptir. Bloklar bir kez onaylandıktan sonra bir daha değiştirilemezler. Eski bloklar üzerinde değişiklikler yapmak, değişime uğramış bloğun hashinin, orijinal blok yayınlandığından beri blok zincirine eklenmiş her bir bloğun hashinin daha sonra eş düzeyde ağda bulunan diğer tüm düğümler tarafından tanınması gerektiği anlamına gelmektedir. Bir başka deyişle eski blokları değiştirmek neredeyse imkansızdır.
- Blockchain’in kendisi, kronolojik olarak listelenmiş bir dizi bloktur. Çünkü daha önce yayınlanan bloklar, Blockchain’e eklendikten sonra değiştirilememesi bir düzeyde şeffaflık sağlamaktadır. Sonuç olarak herkes bu işlemleri görebilmektedir.
Kripto Madenciliği Sürecine Adım Adım Bakış
Kripto para madenciliği sürecine ayrıntılı bir şekilde bakmak ve nasıl çalıştığını daha iyi anlamak için aşağıdaki adımlar açıklanacaktır.
Düğümler işlemlerin yasal olduğunu doğrulamaktadır. İşlemler, bir kripto para biriminin Blockchain’in üzerine inşa edildiği temellerdir. Bütün bunların nasıl bir araya geldiği bir örnek ile incelenirse;
Bir kripto madencisi olduğu varsayılsın ve bu kişinin arkadaşı Andy, bir diğer arkadaşı olan Jake’ten son teknolojiye sahip bir oyun konsolu satın almak adına 5.000 dolar borç alsın. Bu bilgisayar birinci sınıf bir bilgisayardır. (LED klavye ve oyun faresinden, geniş- çoklu ekran görüntüsüne ve mikrofonlu muhteşem kombo kulaklığa kadar her şey.) Andy, Jake’e borcunu ödemek için ona kısmi bir Bitcoin birimi gönderir. Ancak, işlemin tamamlanması için bir doğrulama sürecinden geçmesi gerekmektedir.
Bir blok oluşturmak için diğer işlemler listesine ayrı işlemler eklenir. Kripto madenciliği sürecindeki bir diğer adım ise bütün işlemleri yeni ve doğrulanmamış bir veri bloğuna eklenen bir listede bir araya getirmektir. Oyun konsolu işlemi örneği ile devam edilirse, Andy’nin Jake’e Bitcoin ile yaptığı ödeme bu şekilde bir işlem olarak kabul edilecektir. Doğrulama işlemi tamamlandıktan sonra işlemleri Blockchain’e ekleyerek, kalıcı ve herkese açık bir arşivini tutarak, herhangi bir kripto para biriminin “çifte harcamasını” önlemiş olur. Tutulan kayıt değiştirilemezdir, bir başka deyişle hiçbir şekilde manipüle edilemez ya da üzerinde oynama yapılamamaktadır.
Onaylanmamış bloğa bir hash ve diğer veri türleri eklenir. Bloğa yeterli sayıda işlem eklendiğinde zincirde bulunan önceki bloktan başlık verileri, hash ve yeni blok için bir hash de dahil olmak üzere ek bilgiler de eklenir. Burada olan, eklenen bloğun başlığının ve nonceın yeni bir hash oluşturulması için birleştirilmesidir. Bu hash bir bloğa eklenir ve sonrasında ise bir madenci tarafından doğrulanması gerekmektedir. Bu durumda, herhangi bir şanslı kişi bunu çözerse, ağda bulunan diğer tüm madencilere bunu bu kişinin yaptığını söylemek ve aynı zamanda da doğrulamayı yapmaları için kişinin bir not göndermesi gerekmektedir.
Madenciler bloğun yasal olduğundan emin olmak için bloğun hashini doğrularlar. Sürecin bu aşamasında ise ağda bulunan diğer madenciler, hashi kontrol ederler ve onaylanmamış olan bloğun doğrulunu denetlerler. Bir hashin ne düzeyde karmaşık olabileceğine dair bir örnek verilecek olursa, bir SHA-256 Hash hesaplayıcısı kullanarak “Kripto para birimi madenciliğini seviyorum” ifadesini düz metin olarak hash edildiği varsayılsın. Bu ifadenin alacağı şekil tam olarak şöyledir: “6a0aa6e5058089f590f9562b3a299326ea54dfad1add8f0a141b731580f558a7”.
Bloğun doğrulanması ve Blockchain’de yayınlanması. Kripto madencileri tarafından bakıldığında, iş kanıtı (PoW) hashi çözme ve başkalarına bunu doğrulayabilecekleri şekilde ve yasal olarak yaptıklarını kanıtlamanın zaman alıcı bir süreci olduğu görülmektedir.
Kullanıcılar tarafından bakıldığında ise, örnekte de olduğu gibi temel olarak Andy’nin kısmi bir Bitcoin’i Jake’e transfer etmesi ve bu transferin şimdi doğrulanması, bloğun bir parçası olarak Blockchain’e ekleneceği anlamına gelmektedir. Bunun nedeni ise, Blockchain defterlerinin doğası gereği kronolojik bir yapıda olması ve daha öncesinde yayınlanmamış girişlere dayanmasıdır.
Kripto para madenciliği, şu anda küresel olarak faaliyet göstermekte olan geleneksel sistemlere ilginç bir alternatif olarak kendisini göstermektedir. Fakat, bilgisayar ve güç kaynakları açısından çok yıpratıcı olması birçok kullanıcı için uygun değildir.