Piyasalarında hem işlem psikoloji hem de piyasa döngüleri, ekonomik kararların alınmasında etkili olan çeşitli etmenleri inceleyen disiplinler arası bir alan olan davranışsal ekonominin başlıca konularına örnek olarak gösterilmektedir.
Bu makalemizde kripto para piyasalarındaki döngülerden ve işlem psikolojisinden bahsedeceğiz.
Piyasa Döngüleri
Kripto paralar birçok yatırımcı için hızlı ve yüksek oranda getiri elde edebilecekleri bir piyasa olarak görülmesine rağmen birçok anlamda klasik finans piyasalarına göre daha karmaşık ve volatil bir yapıya sahiptir. Birçok yatırımcı piyasalardaki değişimlerin ve oluşan döngülerin arkasındaki başlıca gücün duygular olduğuna inanmaktadır. Bu duygulardaki değişimler ise piyasalardaki döngüleri meydana getirmektedir. Kripto para piyasalarında, geleneksel finans piyasalarına benzer şekilde boğa ve ayı döngülerinin yanı sıra kripto paralara özel halving döngüsünde yer almaktadır.
Boğa Piyasası
Boğa piyasası hem geleneksel finans piyasalarında hem de kripto para piyasalarında fiyatların devamlı olarak yükseldiği dönem olarak adlandırılır. Boğa piyasası terimi, bir piyasanın fiyatlarındaki olumlu bir eğilimi ifade eder. Sadece kripto para birimi alanında değil, aynı zamanda geleneksel pazarlarda da yaygın olarak kullanılmaktadır. Kısacası, bir boğa piyasası, nispeten kısa bir süre içinde anlamlı yükselen fiyatlar sunan güçlü bir piyasa yükseliş trendi ile ilgilidir. Geleneksel piyasalarla karşılaştırıldığında, kripto para piyasaları daha küçük bir büyüklüğe sahiptir ve sonuç olarak daha yüksek bir oynaklığa sahiptir. Bu nedenle, 1 veya 2 günde %50'lık bir fiyat artışının oldukça sıradan olduğu güçlü ve tutarlı boğa koşuları görmek oldukça yaygındır.
Ayı Piyasası
Ayı piyasası terimi, bir piyasanın fiyatlarındaki olumsuz bir eğilimi ifade etmektedir. Sadece kripto para alanında değil, hisse senetleri, tahviller, gayrimenkul ve emtia piyasaları gibi geleneksel piyasalarda da yaygın olarak kullanılmaktadır.
Genel olarak konuşursak, bir ayı piyasası, nispeten kısa bir süre içinde önemli ölçüde düşen fiyatlar sunan güçlü bir piyasa düşüş eğilimini ifade eder. Geleneksel piyasalarla karşılaştırıldığında, kripto para piyasaları daha düşük bir piyasa büyüklüğüne ve dolayısıyla daha yüksek fiyat oynaklığına sahiptir. Bu nedenle, %85 fiyat düşüşlerinin o kadar da nadir olmadığı daha güçlü ve uzun süreli kripto ayı pazarları görmek oldukça yaygındır.
Halving Döngüsü
Bitcoin’in hayatımıza girmesinden itibaren hızla adapte olduğumuz blok zincir teknolojisi, kripto paraları ve onlara özel durumları da beraberinde getirmiştir. En büyük kripto para birimi olan Bitcoinde, kendi içerisindeki enflasyonu kontrol etmek amacıyla yaklaşık 4 yılda bir blok ödülleri yarıya düşürülmektedir. Bitcoin üzerindeki enflasyonu ciddi bir şekilde düşüren bu olay piyasalarda bir döngü yaratmış ve birçok yatırımcı bu döngüye göre alım-satım stratejisi oluşturmuştur. Bitcoinde gerçekleşen her halving sonrası, bütün kripto para piyasası genel olarak yükseliş eğilimine girmektedir.
İşlem Psikolojisi
Kripto para piyasaları fiyat hareketlerinin sert bir şekilde yaşandığı bir piyasadır. Birçok kripto para yatırımcısı, sert fiyat hareketlerinden ciddi bir şekilde etkilenmekte ve stratejilerini sert fiyat hareketlerine göre ayarlamaktadır. Bu noktada sert bir şekilde düşen bir piyasada insanlar panik işlemler ile çok ciddi kayıplar yaşayabilmektedir. Bu sebeple bir işleme girmeden önce pozisyon alınacak kripto paranın hem temel hem de teknik analizine bakmak oldukça önemlidir.
Temel Analiz
Bir kripto paranın temel analizinde dikkat edilmesi gereken en önemli unsur sürdürülebilir token ekonomisi ve enflasyon yapısıdır. Sürekli olarak yüksek miktarda kripto para birimin dolaşıma girdiği ve kullanım alanı düşük olan bir projesinin tokenı ciddi bir değer kaybı yaşayabilmektedir. Bu sebeple bir kripto para birimine yatırım yapmadan önce mutlaka temel olarak o kripto para birimin yapısı incelenmelidir.
Teknik Analiz
Fiyat hareketlerinin sert şekilde yaşandığı kripto para piyasalarında, pozisyon almadan önce teknik analize başvurmak oldukça önemlidir. Teknik analiz bir varlığın geçmiş zaman dilimleri içerisindeki fiyat hareketlerini inceleyerek, gelecekti fiyat hareketlerinin tahmin edilebilmesi şeklinde tanımlanmaktadır. Teknik analiz yaklaşımı, geleneksel finansal piyasalarındaki hisse senedi ve diğer varlıklara kapsamlı bir şekilde uygulanabilmesinin yanı sıra kripto para piyasasındaki para birimleri içinde kullanılan bir analiz türüdür. Bir varlığın teknik analizi yapılırken geçmiş veriler ile oluşturulan bazı araçlar kullanılmaktadır. Örneğin; Göreceli Güç Endeksi (RSI) göstergesi bir varlığın ne zaman güçlü bir pozitif piyasa duyarlılığına bağlı olarak aşırı alımda olduğunu gösterebilir. MACD ise, piyasa döngülerinin farklı psikolojik dönemlerini belirlemek için kullanılabilecek göstergelere bir örnektir. Kısacası, göstergenin doğruları arasındaki ilişki piyasa ivmesinin ne zaman değişeceğini göstermektedir.
Bilişsel Yanılgılar
Kripto para piyasalarının yanı sıra geleneksel finans piyasalarında da insanlar çoğu zaman mantık dışı kararlar alabilmektedirler. Bu mantık dışı kararlar genel olarak 2 başlık altında toplanmaktadır.
Doğrulama Yanlılığı
Finansal piyasalarda, yatırımcılar kendi inançlarımızla örtüşen bilgilere fazla değer verirken, bu inançlarla çelişen bilgileri görmezden gelme ya da dikkate almama eğilimidir. Örneğin, yükseliş dönemleri veya boğa piyasasındaki yatırımcılar piyasalar için olumlu haberlere daha fazla odaklanırken, olumsuz haberleri göz ardı edebilmektedir. Bu da piyasada yaşanan trend değişikliğini kaçırmak ve ciddi zararlara sebep olabilmektedir.
Sahiplik etkisi
Hem geleneksel finans piyasalarında hem de kripto para piyasalarında, yatırımcılar bazı enstrümanlara bağlılık hissi hissetmektedir. Bu yanlılık hissi, insanların sahip oldukları varlıklara, sadece mülkiyet hissi değilde onun da ötesinde koşulsuz bağlanma olarak tanımlanmaktadır. Örneğin, bir kripto para piyasalarında bir “maxi” yani koşulsuz şartsız destekçisi olmak, projenin kötü niyetli hareketlerini dahi iyi bir şekilde yorumlamaya sebep olabilmektedir. Bu sebeple bir kripto para birimine ya da finansal varlığa körü körüne bağlanıp sahiplik hissi yaratmak yerine sorgulayıcı bir yatırımcı olmak daha akılcı bir portföy yönetimine olanak sağlamaktadır.
Bitcoin ve Piyasa Psikolojisi
Kripto para piyasalarında 2017 yılında yaşanan boğa piyasasından sonra piyasa psikolojisi oldukça önemli bir testten geçmiştir. 2017 yılının başında 900 - 1000 dolar olan Bitcoin fiyatı yaşanan sert yükseliş ile yaklaşık 20.000 dolar seviyesine kadar yükselmişti. Sonrasında yaşanan ayı sezonu ile Bitcoin fiyatı 4.000 dolar seviyesinin altına gerilemiştir. Bu stresli süreç içerisinde birçok yatırımcı ellerinde olan Bitcoinleri satmayıp, HODL etmişlerdir.
Kripto para piyasalarında yaşanan bu trend değişimi ile birçok yatırımcı HODL kavramını benimsemiş ve yatırımcılar kayıp ya da kazançlarını Bitcoin olarak ölçmeye başlamışlardır. Ancak 2017 yılındaki boğa piyasasından sonra yaşanan sert düşüşler ile birçok yatırımcı tekrardan kayıp ya da kazançlarını fiat kripto paralar ile ölçmeye devam ettiler.
Sonuç
Döngülerden ve yatırımcı psikolojisi ile şekillenen kripto para piyasaları, birçok yatırımcı için stresli bir piyasa türüdür. Ancak hem psikolojik hem de strateji olarak mantıklı karar alan yatırımcılar kripto para piyasalarındaki diğer yatırımcılara göre daha başarılı getiri oranlarına sahip olabilmektedir.