2008’de whitepaperı yayımlanan ve 2009’da faaliyete geçen Bitcoin (BTC) finans dünyasında bir devrim yaptı. Merkeziyetsiz yapısı sayesinde aracılar olmaksızın finansal işlemler gerçekleştirebilmeyi mümkün kıldı. Bitcoin’in izinden birçok yeni blok zincir ve kripto para birimi ortaya çıktı. Bunlar arasında özellikle Ethereum (ETH), akıllı sözleşmeler yaratmaya olanak tanımasıyla merkeziyetsiz uygulamaların, merkeziyetsiz finans (DeFi) ekosisteminin ve yeni tokenların doğuşuna önayak oldu. Yani, denebilir ki, Bitcoin blok zinciri kripto para dünyasını yarattı ve finans dünyasında çığır açtı.
Peki, merkeziyetsiz yapısıyla finansal işlemlerden aracıları kaldıran Bitcoin’in yönetişimi nasıl sağlanıyor? Yani, ortada merkezi bir yönetim organı yoksa, Bitcoin’in geleceğine dair kararlar nasıl alınıyor?
Bu makalemizde önce kısaca Bitcoin’in ne olduğuna bakacak, sonra “Bitcoin (BTC) ve Yönetişim” konusunu ele alacağız.
Bitcoin (BTC) Nedir?
2008’de Satoshi Nakamoto takma ismini kullanan kişi ya da kişilerce whitepaperı kaleme alınan Bitcoin (BTC), blok zincir tabanlı merkeziyetsiz bir eşler arası ödeme ağıdır. Ağın kripto para birimi, arzı 21 milyon coin ile sınırlı olan bitcoin’dir. Kullanıcılar, anonim ve aracısız şekilde birbirlerine bitcoin gönderebilir.
Bitcoin blok zinciri aslında halka açık bir veri kayıt defteri görevi görmektedir. Blok zincirdeki işlemler şeffaftır; herkes tarafından görülebilir. Bu işlemler, Bitcoin madencileri tarafından doğrulanır ve veri blokları olarak blok zincire eklenir. Bir kere blok zincire eklendikten sonra bu veri bloklarını değiştirmek ya da geri almak mümkün değildir. Bu da Bitcoin blok zincirini geleneksel finans yapılarına göre çok daha güvenli kılmaktadır.
Bitcoin (BTC) ve Yönetişim
Bitcoin blok zincirinin merkeziyetsizliği, onun yönetişiminde de kendini gösterir. Bitcoin devriminin önemli bir parçası da merkeziyetsiz, tamamen demokratik karar alma süreçleridir. Makalemizin bu bölümünde, Bitcoin’in yönetişim yapısını inceleyeceğiz.
Bitcoin yönetişimi nedir?
Bitcoin yönetişimi, en basit ifadeyle, bir dizi işlem ve blok doğrulama kuralına karar verilmesi ve uygulanması sürecidir. Bitcoin (BTC) statik bir protokol değildir. Geliştiriciler, kritik hataları düzeltecek ve protokolün devamını sağlayacak yükseltmeler için Bitcoin üzerinde sürekli çalışır. Kurulduğu günden bugüne Bitcoin için birçok değişiklik önerilmiş, hala da önerilmektedir. Peki Bitcoin blok zincirinde hangi değişikliklerin yapılacağına kim karar veriyor?
Bitcoin blok zinciri merkeziyetsizdir. Yani merkezi bir yönetim organı bulunmaz; bir yönetim kurulu yoktur. Bu yüzden Bitcoin’in geliştirme süreci, kararların yukarıdan aşağıya bir şekilde alınabileceği merkezi varlıkların geliştirme sürecinden çok farklıdır. Aslında, “yönetim” terimi bile Bitcoin için tam olarak geçerli değildir. Çünkü bu terim, belirli liderlerin kitlelerin vekili olarak hareket ettiği bir durumu ima eder. Bitcoin’de ise işteşlik söz konusudur; kararları katılımcılar birlikte alırlar. Bitcoin’in kullanıcılar yerine karar alan liderleri yoktur. Bu nedenle “yönetim” teriminden ziyade “yönetişim” terimini kullanmak daha doğrudur.
Bitcoin yönetişimi nasıl çalışır?
Bitcoin (BTC) yönetişimi ağdaki bitcoin stakerları tarafından belirlenir. Yani, Bitcoin blok zincirindeki geliştirmelere ağın katılımcıları karar verir. Aslında Bitcoin'i geliştirme süreci, müzakere ve iknanın kritik öneme sahip olduğu ancak tüm katılımcıların her zaman iradesini koruduğu bir fikir birliği oluşturma sürecidir. Başka bir deyişle, Bitcoin yönetişimi herkesin kendi yoluna gitme seçeneğine sahip olduğu ve blok zinciri kullanan insanlara bağlı katılımcı bir sistemdir.
Daha da önemlisi, Bitcoin kullanıcıları arasında protokolün kesinlikle gerekmedikçe değişmemesine dair yerleşik bir kültür vardır. Bu, katılımcıların büyük çoğunluğu bir değişikliği kabul etmedikçe Bitcoin blok zincirinde hiçbir değişiklik olmayacağı anlamına gelir. Yine de değişiklikte ısrar edenler kendi yollarına gitmekte özgürdür. Nitekim, Bitcoin Cash (BCH) de bu şekilde oluşmuştur. Bitcoin blok boyutlarını artırma önerisi kabul edilmeyenler, bir sert çatal (hard fork) ile Bitcoin Cash blok zincirini kurmuşlardır. Konuyla ilgili daha detaylı bilgi edinmek isterseniz ilgili makalemizi buraya tıklayarak okuyabilirsiniz.
Şimdi, Bitcoin yönetişimine katılımcıların hakim olduğunu sanırım anladık. Peki bir değişiklik teklifi oylamaya nasıl sunulur? Bitcoin blok zincirinde öneriler, Bitcoin İyileştirme Önerisi (Bitcoin Improvement Proposal - BIP) şeklinde teklif edilir. BIP’ler çekirdek geliştirici ekibi tarafından reddedilebilir. Bu durumda bir BIP öneren kişi ya da kişiler önerilerini geri çekmeli ya da revize etmelidir. Bir öneri Bitcoin topluluğuna, yani bitcoin stakerlarına sunulduktan sonra ise kabul edilmesi için toplulukta ilgili BIP üzerinde fikir birliği oluşması gerekir. Üzerinde fikir birliği oluşan öneriler, geliştiriciler tarafından Bitcoin blok zincirinde uygulamaya konulur. BIP konusunda detaylı bilgi almak için tıklayın.
Sonuç
Bitcoin (BTC), merkeziyetsiz yapısıyla demokratik bir yönetişim modeli sunmaktadır. Bu model, blok zincirde yapılacak her bir değişiklik için Bitcoin topluluğunun fikir birliğini gerektirir.
Bu modelin en büyük sorunu, fikir birliğinin oluşmaması durumunda çatallara kapı aralamasıdır. Litecoin (LTC), Bitcoin Cash (BCH) gibi örneklerde gerçekleşen budur. Ancak birçok kişi bunu da Bitcoin’in demokratik yönetişim modelinin övgüye değer bir parçası olarak görüyor. Hiçbir Bitcoin katılımcısı, sonsuza dek blok zincirde kalmak zorunda değil ve istedikleri değişiklikleri kendi blok zincirlerini oluşturarak da deneyimleyebilirler.