Kripto para piyasasının gelişmesi ile NFT ve merkeziyetsiz finans (DeFi) alanında hızlı ve ucuz bir şekilde işlem gerçekleştirilebilecek blok zincir projeleri öne çıkmaya başladı. 2020 yılında piyasaya çıkan Avalanche (AVAX) blok zinciri de hızlı ve ucuz altyapısı ile önemli bir alternatif oluşturmaktadır.
Bu makalemizde Avalanche ağının nasıl çalıştığından ve Avalanche ağı üzerindeki bazı uygulamalardan bahsedeceğiz.
Avalanche Blok Zincir Yapısı
Avalanche (AVAX), blok zincir üzerinde merkeziyetsiz uygulama yaratmaya olanak tanır ve ölçeklenebilir yapısıyla kripto para projeleri için hız ve düşük işlem ücreti sunar. Avalanche, Proof-of-Stake temelli kendi konsensüs mekanizması sayesinde “Ölçeklenebilirlik Paradoksu” ya da “Blok zincir Trilemması” olarak adlandırılan ve blok zincirler üzerinde ölçeklenebilirlik, güvenlik ve merkeziyetsizlik kavramlarını aynı anda gerçekleştirmeyi ele alan sorunu çözer.
Avalanche blok zinciri temelde üç farklı zincire sahiptir. Bunlar X-Chain, P-Chain ve C-Chain olarak adlandırılmaktadır. Avalanche üzerinde projelerin kendi blok zincirini daha ucuz ve hızlı bir şekilde çalıştırmalarına olanak sağlayan subnetler (alt-ağlar), Avalanche blok zincirinin ölçeklenmesi için önemli bir yapı taşıdır.
X-Chain
X-Chain, yani Exchange (borsa) zinciri, AVAX coinleri ve diğer dijital varlıkları yaratmak için kullanılır.
P-Chain
P-Chain ya da platform zincir, Avalanche üzerindeki doğrulayıcıların koordine edilmesinin yanı sıra subnet dediğimiz alt-ağları yaratmak için kullanılır.
C-Chain
C-Chain ise Avalanche üzerinde en çok kullanılan zincirdir. Aynı zamanda kontrat zinciri olarakta adlandırılır. EVM (Ethereum Sanal Makinesi) ile uyumlu olan bu zincir üzerinde, geliştiriciler, merkeziyetsiz uygulamalar için akıllı kontrat yaratabilmektedirler. C-Chain yapısının EVM uyumlu olması aynı zaman da Ethereum üzerinde çalışan birçok uygulamanın da kolayca Avalanche üzerinde çalışmasına olanak sağlamaktadır.
Subnet
Subnet, Avalanche üzerinde ölçeklenebilirlik problemine çözüm olarak sunulmuştur. Projelerin Avalanche ağı altında kendi blok zincirlerini oluşturabilmelerini olanak sağlar. Subnetler, bir blok zincirin durumu üzerinde fikir birliğine varmak için birlikte çalışan dinamik bir doğrulayıcı kümesi olarak tanımlanmaktadır. Yani Avalanche üzerinde doğrulayıcı olanlar aynı zamanda subnetler üzerinde de doğrulayıcı olmaktadırlar. Avalanche üzerindeki bir doğrulayıcı aynı anda birden fazla subnet üzerinde doğrulayıcı olabilmektedir. Böylece Avalanche ağındaki sınırlı doğrulayıcı sayısına rağmen sınırsız sayıda subnet oluşturmak mümkündür.
Subnetler P-chain ana zincirinin altında yaratılan blok zincirlerdir. Yaratılan bu yeni blok zincir, ana blok zincir olan Avalanche ağına köprüler ile bağlıdır ve özelleştirilebilir bir yapıya sahiptir. Subnetler üzerinde işlem ücretleri ana blok zincirdeki gibi AVAX coin ile ödenebileceği gibi projenin subnet özelindeki farklı kripto para birimleri ile de ödenebilmektedir.
Avalanche Konsensüs Mekanizması
Avalanche (AVAX) blok zinciri yapısı gereği diğer blok zincir projelerinden farklı bir konsensüs yapısı kullanmaktadır. Avalanche üzerinde sıradaki bloğun belirlenmesi ve hızın sağlanması amacıyla Snowman konsensüs mekanizması kullanılır.
Snowman Konsensüs Mekanizması
Snowman konsensüs mekanizması, Avalanche blok zincirinin hız ve ölçeklenebilirlik sunmak için uyguladığı bir fikir birliğine varma protokolüdür. Snowman konsensüs mekanizmasını bir örnek ile açıklayalım: Bir odada belirli sayıda insan olduğunu düşünün. Herkes, odadaki insanlara rastgele bir alt kümeye bölünmüş bir şekilde öğle yemeği tercihlerinin ne olduğunu sorar. Yarısından fazlası pizza derse, kişi "Tamam, işler pizzaya yöneliyor gibi. Şimdi pizzayı tercih ediyorum" diye düşünür. Yani çoğunluğun tercihini benimser. Benzer şekilde, çoğunluk barbekü diyorsa, kişi öğle yemeği tercihi olarak barbeküyü benimser. Herkes bu işlemi sürekli olarak tekrar eder. Her turda daha fazla insan aynı tercihi yapar. Bunun nedeni ise, bir seçeneği ne kadar çok kişi tercih ederse, birinin çoğunluk yanıtı alma ve bu seçeneği kendi tercihi olarak benimseme olasılığının o kadar yüksek oluşudur. Yeterli sayıda turdan sonra fikir birliğine varılır ve herkesin onayladığı bir öğle yemeği seçilir.
Avalanche üzerinde ise önce doğrulayıcılar arasından rastgele seçilen bir grup doğrulayıcı, fikir birliğine varır. Daha sonra bu rastgele seçim fikir birliği eşiğini aşana kadar devam eder. Doğrulayıcıların fikir birliğine varmasından sonra işlemlerin olduğu blok, blok zincire eklenir. Yalnız, fikir birliği aşamasında rastgele seçilen doğrulayıcı grubu seçilirken tam bir rastgelelik (rastgele seçim) söz konusu değildir. Küçük doğrulayıcı grubu için yapılan seçim, doğrulayıcıların blok zincir üzerinde stake ettikleri tutar ile ağırlıklandırılarak yapılmaktadır. Yani stake ettiği AVAX coin miktarı daha fazla olan doğrulayıcının, fikir birliği için oluşturulan küçük gruplara seçilme ihtimali daha yüksektir.
Avalanche Üzerindeki Projeler
Avalanche C-Chain, EVM uyumlu çalıştığı için Ethereum (ETH) üzerindeki projeler kolayca Avalanche (AVAX) üzerinde çalışabilmektedir. Gelin, şimdi, Avalanche C-Chain üzerinde faaliyet gösteren önemli ve popüler projelerden bazılarına bakalım.
Trader Joe
Trader Joe, Avalanche üzerinde faaliyet gösteren merkeziyetsiz bir alım satım platformudur. Trader Joe üzerinden birçok token, likidite havuzları yardımıyla diğer varlıklar ile takas edilebilmektedir. Trader Joe, likidite havuzlarını ve platform üzerindeki diğer özellikleri desteklemek amacıyla kendi yerel tokenı JOE token ile alternatif bir getiri imkanı sunmaktadır.
Aave (AAVE)
Aave (AAVE), başta Ethereum blok zinciri üzerinde yaratılan bir lending protokolüdür. Sonradan birçok blok zincirle uyumlu hale gelen Aave, Avalanche blok zincirini de desteklemektedir. Yatırımcılar Avalanche blok zincirindeki varlıklarını Aave üzerinden stake ederek ek gelir elde edebilmekte ve bu varlıklara karşılık borç alabilmektedirler.
Benqi
Benqi, Avalanche üzerinde çalışan bir lending protokolüdür. Benqi, yatırımcıların ellerinde olan varlıkları yatırarak faiz kazandığı ve borç alabildikleri bir protokoldür. Benqi ekosisteminde, protokolün yerel kripto para birimi olan QI token kullanılır.
Play Crabada
Play Crabada, Avalanche üzerinde çalışan ve kendi subnetine sahip olan bir play-to-earn projesidir. Genetik olarak birçok farklı kombinasyona sahip olan yengeç NFT’leri ile kullanıcılar hazine avına çıkarak ya da yağma yaparak tokenlar kazanabilmektedir. Play Crabada kendi ekosistemi içerisinde CRA, TUS ve CRAM olmak üzere üç adet tokena sahiptir.
Avalanche Blok Zincirinde Bitlo Sepet Tokenları
Bitlo, Avalanche (AVAX) ağında oluşturduğu sepet tokenlarını listeledi.
Sepet tokenlar, birden fazla kripto para birimini içeren tokenlardır. Bir sepet token satın alırsanız, o tokenın içerdiği kripto paralardan oluşan bir portföye tek token üzerinden yatırım yapmış olursunuz. Bu çok avantajlıdır çünkü portföydeki her kripto parayı ayrı ayrı takip etmek zorunda kalmazsınız. Üstelik portföyünüzdeki her bir kripto para birimi için açtığınız işlemlere ayrı ayrı ücret ödemeniz gerekirken sepet tokenlar sayesinde bu maliyetten de kurtulursunuz. Sepet tokenlar bir tek token olduğundan, sepet token alıp satarak tek bir token alıp satar gibi ücret öder ama birden fazla tokenla işlem yapmış olursunuz.
Bitlo tarafından yaratılan ve Avalanche blok zincirinde çalışan sepet tokenlar şunlardır: Token 10 (TKN10), Token 25 (TKN25), Token DeFi (TDEFI), Token Metaverse (TMETA), Token Play (TPLAY), Token NFT (TNFT).
Token 10 (TKN10)
Token 10 (TKN10), piyasa değerleri ve teknolojileri dikkate alınarak özenle seçilmiş 10 farklı kripto paradan oluşan bir sepet tokendır. TKN10 token satın alarak, bu sepet tokenın içerdiği 10 kripto paraya yatırım yapmış olursunuz.
Token 25 (TKN25)
Token 25 (TKN25), Token 10 ile aynı yapıya sahip bir sepet tokendır. TKN25’in TKN10’dan tek farkı, 10 yerine 25 farklı token içerir. TKN25 token satın alarak, bu sepet tokenın içerdiği 25 farklı kripto paraya yatırım yapmış olursunuz.
Token DeFi (TDEFI)
Merkeziyetsiz finans (DeFi) projelerinin kripto paraları, son yıllarda yatırımcılar arasında oldukça popüler. Önde gelen DeFi tokenlarını içeren Token DeFi (TDEFI) sayesinde kolayca ve ucuza DeFi token sepeti yatırımı yapabilirsiniz.
Token Metaverse (TMETA)
Blok zincir tabanlı metaverse projeleri, kripto yatırımcılarının çok ilgisini çekiyor. Token Metaverse (TMETA) sepet tokenı, yatırımcıların çok daha kolay ve maliyetsiz şekilde metaverse token sepeti yönetebilmesini sağlıyor.
Token Play (TPLAY)
Blok zincir ve kripto para teknolojisi artık oyun sektöründe de kullanılıyor. Geçen yıllar içinde birçok blok zincir oyunu geliştirildi. Bunların kripto paraları ise yatırımcıların ilgisini çekti, çekiyor. Önde gelen oyun tokenlarından oluşan Token Play (TPLAY) sepet tokenı, çok sayıda oyun tokenına kolayca yatırım yapma olanağı sunuyor.
Token NFT (TNFT)
Token NFT (TNFT), NFT projelerinin kripto para birimlerini içeren bir sepet tokendır. TNFT token satın alan bir yatırımcı, birçok önde gelen NFT tokenına aynı anda yatırım yapmış olur.