Tedarik zinciri, belirli bir ürünü üretme ve son alıcıya ulaştırma sürecinin parçası olan kişilerin, şirketlerin ve diğer kurumların oluşturduğu bir ağdır. Bu ağ farklı farklı faaliyetleri, kişileri, varlıkları, bilgileri ve kaynakları içerir. Bunlar arasında tedarikçiler, üreticiler, lojistik şirketleri ve perakende satıcılar sayılabilir. Tedarik zinciri aynı zamanda bir ürünü veya hizmeti ilk halinden müşteriye ulaştırmak için atılan adımları da ifade eder.
Günümüzde tedarik zinciri yönetiminde çeşitli sorunlar yaşanıyor. Bu sorunların başında verimsizlik ve şeffaflık yoksunluğu geliyor. İdeal bir tedarik zincirinde ham maddelerin ya da ürünlerin sorunsuzca hareket etmesi yeterli değildir. Her aşamada paranın ve verilerin de sorunsuzca hareket edebilmesi gerekir. Ancak mevcut tedarik zinciri modelinde özellikle bu alanda ciddi bir verimsizlik söz konusudur. Bu da hem şirketlerin kârlılığını hem de ürün ya da hizmetin son satış fiyatını olumsuz yönde etkilemektedir.
Peki blok zincir teknolojisi, tedarik zinciri yönetimindeki sorunlara çözüm olabilir mi? Bu makalede, blok zincir teknolojisinin ve getirdiği yeniliklerin tedarik zinciri yönetimine nasıl avantajlar sağladığına değineceğiz.
Blok zincirin kullanım alanı: Tedarik zinciri
Bilindiği üzere, 2008’de Bitcoin (BTC) whitepaperının yayımlanmasıyla popülerlik kazanan blok zincir teknolojisi, birçok alanda önemli yenilikler getirdi. BTC sayesinde ortaya çıkan kripto para sektörü, finans dünyasında bir devrim yaptı. Ancak blok zincirler, sıklıkla yalnızca kripto para devrimiyle ilişkilendirse de aslında veri kaydı, veri transferi, şeffaflık gibi konularda da çok önemli yenilikler sundu.
Blok zincirlerin çoğu merkeziyetsiz ve şeffaf, yani herkese açık bir yapıdadır. Coğrafi olarak dağıtılmış çok sayıda düğüm tarafından çalıştırılırlar. Blok zincirlerin bu yapısı, onları dışarıdan müdahalelere ve hacklenmeye karşı son derece güvenli kılar. Bu da blok zincir üzerinde yapılan işlemlerin, yani veri bloklarının sonradan değiştirilemeyeceği ya da ortadan kaldırılamayacağı anlamına gelir. Bu sayede blok zincirler üzerinde güvenle para transferi yapmak mümkün olduğu gibi, başka finansal işlemleri gerçekleştirmek ya da veri depolamak da son derece güvenlidir.
Şimdi gelin, blok zincir teknolojisinin bu yapısının tedarik zinciri yönetimi için ne gibi avantajlar sağladığına yakından bakalım.
Blok zincirin tedarik zinciri yönetimi için avantajları
Blok zincirin ve kripto paraların şeffaflık, merkeziyetsizlik, yüksek güvenlik, düşük maliyet gibi özellikleri tedarik zinciri yönetimi için önemli avantajlar sunabilir. Bu başlıkta, blok zincirin tedarik zinciri yönetimi konusunda sunduğu avantajlara göz atacağız.
Kayıt şeffaflığı ve değiştirilemezliği
Blok zincir verileri herkese açıktır ve değiştirilemez. Ham madde ve ürünlerin lokasyonlarına ve mülkiyetlerine yönelik verilerin blok zincire kaydedildiğini düşünelim. Bu durumda tedarik zincirinin herhangi bir üyesi, ilgili varlığın hareketlerini şeffaf bir şekilde takip edebilir. Daha da ötesinde, tedarik zincirinde oluşacak herhangi bir sorunun sorumlusu da kolaylıkla tespit edilebilir. Veriler sonradan değiştirilemediğinden, sorunun sorumlusunun kim olduğu konusunda hiçbir şüphe bulunmaz. Öyleyse blok zincir teknolojisi, kayıt şeffaflığı ve değiştirilemezliği ile daha güvenli bir tedarik zinciri yönetimi sunabilir.
Düşük maliyet
Öncelikle, mevcut tedarik zincirlerinin verimsiz olduğunu hatırlayalım. Bu verimsizlik, yüksek düzeyde israfa yol açmaktadır. Özellikle de kolay bozulan ürünlerin yer aldığı tedarik zincirlerinde bu durum sık yaşanmaktadır. Eğer tedarik zincirinin aşamaları daha iyi takip edilebilirse, sürecin verimsiz ve israfa yol açan adımları tespit edilebilir. İlgili şirket de masraflarını düşürecek önlemleri alabilir. Blok zincir teknolojisi, verilerin değiştirilemezliği ve şeffaflığı sayesinde bu takibi kolaylaştırabilir.
Tedarik zinciri yönetiminin bir sorunu da para transferidir. Para transferinde banka gibi aracıların bulunması, maliyetleri yükseltmektedir. Blok zincirler ve kripto paralar ise para transferinde aracıları ortadan kaldırır. Böylece şirketler, blok zincirleri kullanarak banka komisyonu gibi maliyetlerden kurtulabilir.
Çoklu işlenebilir veri
Mevcut tedarik zinciri modelinde sürecin farklı paydaşlarından gelen ayrı ayrı verileri bir araya getirmek aşması güç bir zorluktur. Blok zincirler, sürece dair tüm verileri güvenle bir araya getirerek bu zorluğun üstesinden gelebilir. Çünkü blok zincirler, düğümlerden oluşur ve ağdaki her düğüm işlemlerin doğrulanmasına katkıda bulunur. Blok zincirlerin bu yapısı, bir tedarik zincirinin katılımcılarının tek bir platform üzerinden verileri şeffaf şekilde görebileceği ve diğer katılımcıların yayınladığı bilgileri doğrulayabileceği anlamına gelir.
EDI alternatifi
Tedarik zinciri yönetiminin önemli bir unsuru Elektronik Veri Değişimi ya da kısaca EDI’dır. EDI üzerinden şirketler, bilgilerini birbirlerine gönderirler. Ancak bu veri, gerçek zamanlı gönderilmez. Bunun yerine gruplanır ve sık aralıklarla gönderilir. Bu yüzden tedarik zincirinde bir sorun oluşması (örneğin sevkiyatın kaybolması) durumunda tedarik zincirinin katılımcıları bunu ancak bir sonraki EDI göneriminde öğrenebilir. Blok zincir ise bu verilerin gerçek zamanlı güncellenebilmesini ve takip edilebilmesini sağlayarak EDI sistemine alternatif oluşturur.
Dijital anlaşmalar ve belge paylaşımı
Blok zincir teknolojisi sayesinde, özellikle Ethereum (ETH) blok zincirinin yaratılmasıyla beraber bir merkeziyetsiz finans (DeFi) ekosistemi oluşmuştur. Bununla beraber, blok zincir üzerinden dijital anlaşmalar ve resmi belge paylaşımı gerçekleştiren uygulamalar geliştirilmiştir. Blok zincir verileri değiştirilemez olduğundan, bu yapılar kullanılarak dijital anlaşmalar yapmak ve belge paylaşmak çok güvenlidir. Tedarik zinciri yönetiminde anlaşma yapmak ve belge paylaşmak gerekebilir. Blok zincirler, bu işlemlerin dijital olarak, çabuk bir şekilde ve güvenle gerçekleşmesini sağlar.
Sonuç
Blok zincir teknolojisi, finans ve ekonomi dünyasında bir devrim yaptı. Kripto paralar, bu devrimin yalnızca bir parçası. Blok zincirin merkeziyetsiz, yüksek güvenlik, şeffaflık, erişim kolaylığı gibi özellikleri sayesinde tedarik zinciri yönetimi de şirketler için artık çok daha verimli hale gelebilir.