Değiştirilebilirlik, bir malın veya varlığın aynı türdeki diğer bireysel mallar veya varlıklarla değiştirilebilme yeteneğidir. Bir varlık, aynı türden başka bir varlığın yerine kullanılabildiğinde, birbirlerinden yani ayırt edilemez olduklarında değiştirilebilir olarak kabul edilir.
Başka bir deyişle, 1 kilo saf altın külçenin şekli ne olursa olsun herhangi bir 1 kilo altına denk olacağı gibi, bir varlık sınıfında bulunan varlıkların değerleri eşitse bu varlıklar değiştirilebilir olarak nitelendirilmektedirler. Emtialar, fiat para birimleri, tahviller, değerli metaller ve kripto para birimleri değiştirilebilirlik özelliğine sahiptir. Değiştirilebilir varlıklar, takas ve ticaret süreçlerini basitleştirmektedir.
Değiştirilebilirlik, tek tek birimlerin karşılıklı olarak ikame edilebildiği, iki şeyin aynı olduğu durumlar için kullanılır. Emtialar, adi hisse senetleri, opsiyonlar ve dolarlar, değiştirilebilir mallara örnektir.
Değişebilen bir varlığın eşit olarak takas edilmesi, mutlaka iki özdeş birimin değiş tokuş edilmesi anlamına gelmez. İşlem aynı türden ve aynı işlevi paylaşan araçlar arasında gerçekleştiği sürece, eşit bir değişim olarak kabul edilebilir. Örneğin, 5 TL’lik bir banknot 5 adet 1 TL’lik bozuk para ile değiştirildiğinde de aynı değere ve geçerliliğe sahiptir. Bu örnekte Türk lirası, değiştirilebilir bir varlık iken kullanılan banknot ve bozuk paralar yalnızca TL’nin temel değerlerini temsil etmektedir.
Bir başka örnek olarak hisse senetlerini New York Menkul Kıymetler Borsası'ndan da alsanız Tokyo Menkul Kıymetler Borsası'ndan da satın alsanız, aldığınız hisse bir firmadaki aynı mülkiyet payını temsil etmektedir. Değiştirilebilirlik genellikle finansla ilişkilendirilse de kuantum fiziği gibi diğer disiplinlerde de bulunur.
Kripto Paralarda Değiştirilebilirlik
Genel olarak, çoğu kripto para birimi değiştirilebilir varlıklar olarak kabul edilir. Örneğin, Bitcoin'in değiştirilebilir olduğunu düşünebiliriz çünkü her bir BTC birimi başka bir birime eşdeğerdir, yani aynı kalite ve işlevselliğe sahiptirler. Bu nedenle, coinlerin hangi bloktan çıkarıldığı gerçekten önemli değildir. Tüm Bitcoin birimleri aynı blok zincirinin parçasıdır ve aynı işlevselliğe sahiptir. Bir blok zincir forklanır ve yeni bir token oluşturulursa, bu tokenlar başka bir ağın parçası olacağından orijinal olarak kabul edilmeyecektir. Örneğin Bitcoin forkları tam olarak Bitcoin olarak kabul edilemez.
BTC'nin ve benzer kripto para birimlerinin doğasında olan izlenebilirliği nedeniyle, bazı coinlerin diğerlerinden daha az ilgi çekici olabileceği durumlar vardır. Özellikle bu coinler daha önce şüpheli veya yasadışı faaliyetlerde kullanılmışsa itibar sarsıntısına uğrayabilir. Bu durum gerçek Bitcoin'in takas edilebilirlik özelliğini ortadan kaldırmaz. İzlenebilirlik ve değiştirilebilirlik birbirinden iki farklı şeydir ve işlem geçmişine rağmen her Bitcoin kalite, teknoloji ve işlevsellik açısından hala aynıdır. Kötü niyetli kişiler Bitcoin’i yasadışı faaliyetler amacıyla kullansa da Bitcoin hala ABD doları ile değiştirilebilir bir varlıktır. Öte yandan NFT gibi kripto para birimleri özeldir ve değiştirilemezler.
Değiştirilemeyen Mallar
Değiştirilebilirlik, bir malın veya varlığın benzer türden başka bir malla kolayca değiştirilebilme yeteneğidir ancak ev, araba, arazi gibi mallar bu özelliği taşımazlar. Örneğin A kişisinin B kişisine arabasını ödünç vermesi durumunda B işisinin, A Kişisinin ödünç verdiği orijinal araba ile aynı marka ve model olsa bile farklı bir araba iade etmesi kabul edilemez. Arabalar sahiplik açısından takas edilebilir değildir, ancak arabalara güç sağlayan benzin takas edilebilir niteliktedir. Benzer şekilde altın değiştirilebilir olsa da pırlantalar farklı kesimlere, renklere, boyutlara ve kalitelere sahip olduğundan birbirlerinin yerine geçemez. Gayrimenkul hiçbir zaman takas edilemez. Aynı evlerden oluşan bir sokakta bile, her ev farklı seviyelerde gürültü ve trafik, değişiklik gösteren onarım durumu ve çevredeki alanların eşsiz manzarasına sahiptir.
Değiştirilebilirlik ve değiştirilemezlik arasında ince bir çizgi vardır. Altın değiştirilebilir olarak kabul edilse de bazı durumlarda değiştirilebilir değildir. Örneğin bir seri numarası ya da tanımlayıcı özel işaretler verildiğinde, bunlar artık eskisi gibi değiştirilebilir olmayabilir. Altın külçelerine, koleksiyonlara ve diğer öğelere özel numaralar eklemek, onları ayırt etmeyi mümkün kılmaktadır.