XYZ Uzantısı Nedir? Web3 ve .xyz İlişkisi

Orta Seviye
XYZ Uzantısı Nedir? Web3 ve .xyz İlişkisi

Son dönemde kripto para şirketlerinin internet sitelerinde COM uzantısı yerine XYZ uzantısını kullandığını görmeye başladık. Eskiden Square olarak bilinen fintech şirketi Block'tan girişim şirketi Paradigm'e ve Mirror gibi blok zincir girişimlerine kadar, .xyz birçok web3 şirketinin tercih ettiği bir uzantıya dönüştü. Peki neden? 

Bu makalemizde, “XYZ uzantısı nedir?” sorusunu cevaplayacak ve bu uzantının niçin Web3 alanında popüler olduğuna bakacağız. 

XYZ uzantısı nedir?

2014'te piyasaya çıkan .xyz, ilk olarak 2015’te sonra Google'ın ana şirketi Alphabet tarafından kullanıldı. Alphabet, aslında alphabet.com ya da abc.com adreslerini almak istiyordu ama her ikisi başka şirketler tarafından çoktan alınmıştı. Böylece Alphabet, XYZ uzantısını kullanmaya karar verdi ve onların bu kararı, .xyz’nin popülerliğini bir anda artırdı. Bugün XYZ şirketinin verilerine göre bu uzantı, en çok trafik alan 5 üst düzey domainden biri. 

XYZ uzantısı ne işe yarar? 

İnternetteki daha popüler uzantılar, başta çeşitli işlevler için yaratılmıştır. .com, ticari faaliyetleri (commercial); .gov, resmi kurumları (governmental); .org ise kuruluşları (organizations) temsil eder. Gerçi artık bu alan adları, özellikle .com ve .org, kuruluştaki anlamlarından daha ötesini kapsıyor. Ama başlangıçta bir tek anlama sahiptiler. 

XYZ uzantısı için durum farklı. .xyz, başından beri bir anlama sahip değil. Onun değeri, kullanıcıları çeşitli kategorilerle sınırlamamasında yatıyor. Bu yüzden COM, ORG gibi geleneksel uzantılara dahil olmak istemeyen veya farklılaşarak öne çıkmak isteyen kullanıcılar domain uzantısı olarak XYZ’yi seçmeye başladı. Blok zincir tabanlı Web3 şirketlerinin XYZ uzantısını tercih etmesi de onun bu yenilikçi ve özgürlükçü yapısından kaynaklanıyor. 

XYZ uzantısı ve Web3

İnternet, bugüne kadar iki aşama gördü: Web 1.0 ve Web 2.0. Web 1.0 döneminde kullanıcılar, statik sayfalar arasında geziniyordu. Web 2.0 ile beraber özellikle sosyal medyanın ortaya çıkması, interneti interaktif bir hale getirdi. 2009’da Bitcoin (BTC) blok zincirinin yaratılması ise internetin macerasında yepyeni bir yol açtı: Merkeziyetsizlik yolu. Bugün artık temelinde blok zincir ve kripto para teknolojileri yatan, merkeziyetsiz bir internetten bahsediyoruz. İnternetin adım adım yaklaşan bu yeni aşamasına da Web3 adını verdik. Web3 ile ilgili detaylı bilgi almak isterseniz, ilgili makalemizi okuyabilirsiniz.

Peki, ne oldu da .xyz, kripto para ve Web3 şirketleri tarafından en çok tercih edilen uzantılar arasına girdi? Öncelikle, Web3’ün ne olduğunu iyi kavramalıyız. Web3, Web 2.0’a gelen bir güncelleme ya da onun yükseltilmiş hali değildir. Web 2.0’ın devamı sayılabilir ama Web3, yepyeni bir internet deneyimini ifade etmektedir. Bu, şirketlerin ya da başka merkezi oluşumların kontrolünde olmayan bir internettir. Blok zincir tabanlı merkeziyetsiz uygulamalara dayanır ve internet üzerindeki sahiplerin varlığını kullanıcılara verir.

Şu an .xyz, internet düzenleyicisi ICANN tarafından yönetiliyor. Ancak biraz da .xyz kurucusu Daniel Negari’nin sıkı bir blok zincir meraklısı olması sayesinde, .xyz birçok Web3 projesiyle beraber hareket ediyor. Bunların başında da Ethereum Name Service (ENS) geliyor. 

Ethereum Name Service (ENS) ve .xyz

Ethereum Name Service (ENS), Web3'ün domain alanı servisi (DNS) olarak tanımlanabilir. ENS, uzun ve karmaşık kripto para cüzdanı adreslerini kolay hatırlanabilir kelimelere dönüştüren bir blok zincir platformudur. ENS sayesinde kullanıcılar, çok daha erişilebilir cüzdan adresleri oluşturabilir. Örneğin, akılda tutması imkansız bir cüzdan adresi yerine “bitlo.eth” gibi bir cüzdan adresi yaratabilirsiniz. ENS’nin yarattığı bu olanak, Web3 ekosisteminde var olmayı çok daha kolay ve pratik kılar. 

Peki .xyz ile ENS’nin ilişkisi nedir? Başta ENS, Ethereum (ETH) adresleri için sadece .eth uzantılı domainler sağlıyordu. Artık .xyz de kullanılabiliyor. Daha önemlisi, .xyz, Ethereum Name Service veritabanında bir adres aramayı çok daha kolaylaştırıyor. Bir .eth adresinin sonuna .xyz eklediğinizde, ilgili cüzdan adresinin sayfası önünüze geliyor. 

.xyz destekçisi projeler

Her ne kadar .xyz hâlâ ICANN tarafından yönetilse de birçok Web3 projesi, bu uzantıda gelecek görüyor. Örneğin, DeFi platformu Matcha, .xyz uzantısını kullanmanın ona daha fazla adlandırma seçeneği sunduğunu belirtiyor. Ethereum veri aracı Dune da daha özlü bir web adresine izin verdiği için .xyz'i seçtiğini ifade ediyor.

Agora DAO gibi kimi Web3 projeleri de .xyz’nin sembolik anlamına dikkat çekiyor. Agora’nın kurucusu, XYZ uzantısını “merkeziyetsizliği simgelediği için seçtiklerini” belirtiyor. 

Sonuç 

Web3 ekosistemi gelişmeye devam ediyor. Henüz hâlâ Web 2.0’dayız. Ancak görünen o ki blok zincir ve kripto paralar hayatımızda günden güne daha fazla rol oynarken, tamamen Web3’e geçeceğimiz zaman da yaklaşıyor. Bugün bile gayet popüler hale gelen .xyz ise Web3 aşamasının lider domain adı uzantılarından olacak gibi görünüyor.