Wrapped token’lar ya da Türkçesiyle sarılmış kripto paralar, ortaya çıktıkları yerden farklı bir blokzincir veya ağ üzerindeki başka bir kripto para birimini temsil eden token’lardır. Kulağa biraz karmaşık geliyor değil mi? Aslında son derece basit: Diyelim, Ethereum (ETH) ağında Bitcoin (BTC) kullanmak istiyorsunuz. Bu durumda orijinal BTC coinlerinizi “sarabilir” ve wBTC (wrapped BTC) olarak Ethereum ağına gönderebilirsiniz. Bu wBTC coin’ler ile Ethereum ağında Bitcoin’lerinizi kullanabilirsiniz.
Hâlâ aklınızda soru işaretleri olmalı. Bu makalede, sarılmış token’lara (wrapped token) dair tüm soru işaretlerinizi gidermeye çalışacağız.
Wrapped Token Nedir?
Tutkulu bir trader’sanız ve merkeziyetsiz borsalarda çok sık işlem yapıyorsanız, tanıdık görünen ama aslında bildiğiniz kripto paralardan farklı olan token’larla karşılaşabilirsiniz. Bunlar genelde “w” ön ekine sahip token’lardır: wBTC, wETH, wDOGE ve daha fazlası…
Aslında bu kripto paralar, bildiğiniz orijinal hallerinin birer temsilidir. Onların “sarılmış” ve başka blokzincirde kullanıma hazır hale getirilmiş versiyonlarıdır. Orijinal token, farklı bir ağda yeni bir token’a “sarılır” ve bu yeni token, orijinal token’ın ilgili ağda kullanılabilmesi için gereken özellikleri içerir. Örneğin, wBTC, “wrapped BTC”, yani “sarılmış Bitcoin”dir.
“Wrapped” yerine “bundled”, yani “paketlenmiş” ifadesini de görebilirsiniz. Bunlar da aynı işe yarar. bETH, “paketlenmiş Ethereum”dur ve orijinal token’a dokunulmadan artık başka bir ağda kullanıma hazırdır.
Elbette orijinal token’a dokunulmaması, wrapped token ile aynı anda onları da kullanabileceğiniz anlamına gelmez. Orijinal token’ları sarabilmek ya da paketleyebilmek için onları stake etmeniz ve kilitlemeniz gereklidir. Yani 2 wBTC oluşturmak istiyorsanız, 2 BTC kilitlersiniz. Oluşan 2 wBTC ise kilitlediğiniz 2 BTC’yi temsil eder.
Wrapped Token Ne İşe Yarar?
Sarılmış token’ların (wrapped token) nasıl çalıştığını ve ne işe yaradığını anlamak için blockchain uygulamalarının, Bitcoin ve Ethereum gibi kripto para sistemlerinin aslında tamamen ayrı iletişim ağları olduğunu bilmeliyiz.
Çok benzer görünebilecek kod satırları kullanıyor olsalar da yazılma biçimleri ve izledikleri kurallar tamamen farklıdır. Farklı blokzincir ağlarını farklı diller olarak düşünebilirsiniz: Yabancı bir dilde bazı benzer ifadeler ve hatta aynı kelimeler bulabiliriz. “Kitap” sözcüğü, örneğin, Arapça kökenlidir. Ancak dillerin gramer kuralları ve kelime dağarcığı o kadar farklıdır ki başka bir dili konuşmak için ana dilimizin kurallarını kullanamayız. Yani “kitap” sözcüğünün hem Arapçada hem Türkçede bulunması, bir Türk’ün Arapça konuşabilmesi için yeterli değildir. Benzer kod satırlarına sahip olmaları da Bitcoin ile Ethereum’un aynı şekilde işlediği anlamına gelmez.
Blokzincir ağlarının bu farkı ve kedine özgülüğü, kendi bağımsızlıklarını ve güvenilirliklerini koruyabilmeleri için çok önemlidir. Ancak bu durum, ağlar arasındaki iletişim söz konusu olduğunda birtakım zorluklar yaratır. Bir ağdan diğerine veri iletebilmek kolay değildir.
Ethereum gibi bazı blok zincirlerinin önemli sayıda uyumlu ağa sahip olmasına ve bunlarla iletişim kurabilmesine rağmen, diğer büyük kripto ağlarının çoğu yalnızca kendi kanalları içinde işlem yapabilir. Örneğin, Bitcoin ağı yalnızca Bitcoin ağı ile iletişim kurabilir. Aynısı Dogecoin (DOGE) veya Litecoin (LTC) için de geçerli.
Blokzincir birlikte çalışabilirliği
Blok zincirler arası iletişim problemini çözmeye odaklanan alana genelde “blokzincir birlikte çalışabilirliği” denir.
Blokzincir birlikte çalışabilirliği, son birkaç yılda büyük ölçüde gelişti. Örneğin bugün, insanların Bitcoin ve Ethereum'larını “sararak” farklı blokzincirlerarasında taşıması oldukça yaygındır. Birlikte çalışabilirliği geliştirmek için çalışan birçok blokzincir protokolü de ortaya çıktı. Bunlara "köprüler" de deniyor çünkü yaptıkları şey temelde farklı blokzincir ağları arasında köprüler oluşturarak insanların dijital varlıklarını farklı ağlar arasında taşımasını sağlamaktır. Polygon (MATIC) ve Optimism (OP) bu tür köprü protokollerine örnek gösterilebilir.
Bu, özellikle birçok farklı ağın birbiriyle iletişim kurduğu merkeziyetsiz borsalarda trading yapmaktan hoşlanan kişiler için kullanışlıdır.
Sarma ya da paketleme çözümü olmasa, Ethereum ağında BTC kullanmanız mümkün olmazdı. Bu yüzden BTC ile borç ETH almak için BTC'nizi bir borsaya aktarmanız ve ETH karşılığında doğrudan teminat olarak yatırmanız gerekirdi. Sonuçta size Bitcoin’iniz ile aynı değerde borç ETH verilir, bu ETH’ler ile işlem yapardınız. Ancak merkeziyetsiz finans (DeFi) ekosistemi sayesinde bu durum değişti. Artık BTC'nizi sarabilir ve ETH borç almak yerine wrapped Bitcoin olarak doğrudan Ethereum ağında kullanabilirsiniz. Böylece, BTC’nizi korursunuz; sizin kontrolünüzde olmaya devam eder. Başkasının ya da bir borsanın gözetimine teslim etmeniz gerekmez. wBTC’lerinizi her zaman geri alabilir ve Bitcoin'inizi yeniden orijinal blok zincirinde, orijinal haliyle kullanabilirsiniz.
Bugün wrapped token’lar, DeFi ekosisteminin kritik bir parçası haline geldi ve insanların neredeyse her tür varlığı blokzincirler arasında taşımasına olanak tanıyor. Bu sayede blokzincir teknolojisi daha kullanılabilir ve daha entegre hale geliyor.
wBTC Nedir? Nasıl Çalışır?
Tıpkı Bitcoin'in en popüler kripto para birimi olması gibi, en popüler wrapped token “wrapped bitcoin”dir (wBTC). wBTC, bugün piyasa değeri en büyük sarılmış token’dır. Piyasa değeri en büyük ikinci sarılmış token da Bitcoin ile bağlantılıdır: renBTC.
Hem wBTC hem de renBTC, Bitcoin sahiplerinin Ethereum tabanlı DeFi protokolleriyle etkileşime girmesine olanak sağlar. wBTC, temelde bir ERC-20 token’ıdır ve Ethereum ağında Bitcoin yerine geçtikleri söylenebilir. Birçok kişi, örneğin komisyon kazanmak için amacıyla merkeziyetsiz borsalardaki likidite havuzlarına katkıda bulunmak için Bitcoin'lerini sarar. wBTC, Ethereum’un yanı sıra Tron (TRX) ağını da desteklemektedir.
Bitcoin’lerinizi wBTC’ye dönüştürmek de oldukça kolaydır. Bunun için bir emanet kasası bulmanız yeterli… Emanet kasası ya da emanetçi (custodian), çoğu zaman bir DeFi uygulaması, çoklu imza cüzdanı ya da DAO’dur. Ethereum ağında kullanmak istediğiniz BTC kadar BTC’yi bu emanetçiye kilitlersiniz ve karşılığında aynı değerde wBTC alırsınız. wBTC’lerinizi yeniden Bitcoin ağına taşımak istediğinizde ise kilitlediğiniz bitcoin’ler size iade edilir, wBTC’leriniz ise yakılır.
Merkeziyetsiz borsalardan wBTC satın almak da mümkündür. Örneğin, Uniswap (UNI) merkeziyetsiz borsası, çeşitli kripto paralar karşılığında wBTC satın almanıza olanak tanır.
Sonuç
Wrapped token’lar, yani sarılmış kripto paralar, blokzincir birlikte çalışabilirliğini önemli ölçüde artırır. Wrapped token’lar sayesinde kripto paraları, uyumlu olmadıkları ağlarda kullanmak mümkün hale gelir. Blokzincir köprü protokollerinin ve wrapped token’ların sayısının artması, bu nedenle son derece olasıdır.