Tokenomics, aslen İngilizce olan “token” ve “economics” kelimelerinin birleşimi ile oluşturulmuştur. Tokenomics, belirli bir kripto para birimininin toplam arzı, token dağılımı ve işlevleri gibi temel bilgileri içeren verileri ifade etmektedir.
Bu makalemizde “Tokenomics nedir?” sorusuna cevap verecek ve kripto para projelerinde tokenomics’in önemine göz atacağız.
Tokenomics Nedir?
Tokenomics, kripto para yatırımcılarının yatırım kararını vermeden önce baktıkları önemli bir göstergedir. Türkçede “token ekonomisi” anlamına gelir ve ilgili tokena dair bilgiler tokenomics başlığı altında ele alınır.
Akıllıca ve iyi tasarlanmış teşviklere sahip bir projenin, tokenı etrafında ekosistem inşa edemeyen bir projeden daha iyi performans göstermesi kaçınılmaz bir durumdur. Tokenomics bakımından iyi tasarlanmış projelerde, yeni yatırımcılar projeye akın ettikçe daha yüksek talep oluşur ve bu da tokenın fiyatını ciddi derecede yükseltir.
Tokenomics: Temel Özellikleri
Bir kripto para biriminin ekonomisinin yapısı, yatırımcıları belirli bir kripto parayı veya tokenı satın almaya ve tutmaya teşvik eden mekanizmaları belirler. İtibari para birimlerinin hepsinin farklı olması gibi, her kripto para biriminin kendi para politikası vardır.
Tokenomics, bir kripto ekonomisi hakkında iki şeyi belirler. Bunlar tokenin nasıl dağıtılacağını belirleyen teşvikler ve tokenın, tokena yönelik talebi etkileyen işlevlerdir. Arz ve talebin bir tokenın fiyatı üzerinde büyük etkisi vardır. Teşvikleri ve ekonomisini doğru şekilde kurgulayan projeler ciddi performans gösterebilemktedirler.
Bu başlıkta, projelerin token ekonomisinde önemli yeri olan bazı özelliklere değineceğiz.
Madencilik ve Staking
Bitcoin (BTC) ve Ethereum (ETH) gibi Katman-1 blok zincir projeleri için madencilik ve staking, blok zincirin güvenliği, blokların onaylanması ve merkeziyetsizlik yapısının korunması için büyük öneme sahiptir. Blok zincirler için güvenlik, blok onayı ve doğruluğu teşvik etmek amacıyla verilen ödüller bu projelerin ayakta kalması için önemli bir yapı taşıdır. Kendi blok zinciri olmayan kripto para projelerinde ise staking mekanizması daha çok getiri ve yönetişim amacıyla kullanılmaktadır.
Getiri
Merkeziyetsiz finans uygulamalarının hayatımıza girmesi ile likidite madenciliği yüksek getiri imkanı sunmaya başlamıştır. Lending platformlarında, bu yüksek getiriyi elde etmek için yatırımcılar token alıp platformlar üzerinden stake etmektedirler. Yüksek getiri fırsatının yanı sıra ekosistemi içerisinde çeşitli işlevleri bulunan tokenlar, hem teşvik mekanizmasını desteklemesi hem de kullanım alanlarıyla yüksek talep görmektedir. Tokeneconomics yani token ekonomisini sadece yüksek getirili staking üzerine kuran ve kullanım alanlarını çeşitlendirmeyen projelerde ise yeterli talep görülmediği için fiyatlar istenilen seviyelere çıkamamaktadır.
Token Yakımı
Blok zincir ekosistemi içerisinde bazı protokoller ya da blok zincirler toplam arzı dengede tutmak ya da azaltmak için token yakımı gerçekleştirmektedir. Ekonomi dünyasındaki en temel arz ve talep yasalarına göre, bir tokenın arzını azaltmak, dolaşımdaki tokenları daha az bulunur hale getirdiğinden fiyatı yukarı yönlü destekler. Ağustos 2021'de Ethereum üzerinde yapılan EIP-1559 güncelleştirmesi ile blok zincir üzerinde gerçekleşen her işlem sonucunda belirli miktar ETH yakılmaya başlanmıştır. Böylece Ethereum üzerindeki enflasyon baskısı azalmıştır.
Toplam Arz
Tokenomics, kripto para projelerinde toplam arz ve maksimum arzı da belirler. Örneğin, Bitcoin'in tokenomicsine göre BTC arzı 21 milyon coinle sınırlıdır. Ethereum özelinde ise bir maksimum arz bulunmamaktadır.
Token Dağılımı ve Kilit Açılımı
Bazı kripto projeleri, tokenomics başlığı altında token dağılımını ve kilit açılımlarını ayrıntılı bir şekilde paylaşmaktadır. Çoğu örnekte belirli sayıda token, tohum yatırımcılar veya geliştiriciler için ayrılmıştır ama sorun şu ki sahipleri bu tokenleri ancak belirli bir süre sonra satabilirler. Bunun doğal olarak, zaman içinde tokenın dolaşımdaki arzı üzerinde bir etkisi olur. Bu yüzden proje ekibi, tokenların, dolaşımdaki arz ve token fiyatı üzerine etkisini mümkün olduğunca azaltacak şekilde dağıtıldığı bir kilit sistemi uygulamaktadır.
Yönetişim Tokenları ve Tokenomics
Günümüzde yönetişim tokenları ve tokenomics arasındaki ilişki, birçok projenin yönetişim tokenları çıkarmasıyla ya da kripto para birimlerine yönetişim işlevi vermesiyle popüler hale gelmiştir. Birçok token, sahiplerine platform üzerinde oy hakkı verir. Bu tokenlar yönetişim tokenı olarak anılır.
Sonuç
Tokenomics bir kripto para projesinin hayatta kalabilmesi ve güçlü bir ekosistem yaratabilmesi için önemli bir konu başlığıdır. Token dağılımı, kilit süreleri ve kullanım alanları ile ilgili detaylar tokenomics ile önceden herkese açık bir şekilde belirlenir. Düzgün hazırlanmış bir tokenomics, projelerin yarattıkları ekosistem ile cazip bir yatırım fırsatı olarak karşımıza çıkmasını sağlar.