Merkeziyetsiz uygulamalar veya DApp'ler sayesinde artık insanlara veya ihtiyacınız olan mal ve hizmetlere bağlanmak için bir şirketten veya tek bir otoriteden geçmek zorunda değilsiniz. Geleneksel uygulamaların aksine, DApp'ler tek bir kuruluşa ait değildir, kesinti süreleri yoktur ve kapatılamazlar. Bu yeni uygulama türü, oyun uygulamalarını ve dünyayı hızla yeni bir seviyeye taşıyor. Bu yazımızda DApp konusu hakkında her şeyi, nasıl çalıştıklarını, DApp’leri neden kullanmanız gerektiğini ve bu yeni uygulama türü olan merkeziyetsiz uygulamaların hem şimdi hem de DApp geleceğinin karşılaşabilecağı bazı zorluklardan bahsedeceğiz
Merkeziyetsiz Uygulamalar (DApps) Nedir?
Merkeziyetsiz Uygulamalar (DApps), merkezi sunucular yerine eşler arası ingilizcesi Peer to Peer olan (P2P) blok zinciri ağlarında çalışmak üzere tasarlanmış açık kaynaklı yazılım uygulamalarıdır. DApp'ler web uygulamalarına benzer, ancak P2P desteklidirler.
Ethereum, merkeziyetsiz finans (DeFi) ve DApp'lerin giderek daha popüler hale gelmesiyle birlikte, milyonlarca kişi gibi siz de DApp'lerin ne olduğunu ve bu yeni teknolojinin neyle ilgili olduğunu merak ediyor olabilirsiniz. Esasen, DApp'ler tıpkı diğerleri gibi uygulamalardır, ancak tek bir sunucu üzerinde çalışmak yerine, merkeziyetsiz P2P ağları üzerinde çalışırlar. Bu, tek bir merkezi otorite olmadığı anlamına gelir.
Ethereum platformu ve dağıtılmış blok zinciri defterleri tarafından desteklenen merkeziyetsiz ağlar üzerine inşa edildiklerinden dolayı DApp'ler, kod tabanı yayınlandıktan sonra başkaları tarafından sürekli olarak geliştirilebilir ve üzerine inşa edilebilir. Bu da tek bir otorite tarafından kontrol edilmelerini neredeyse imkansız hale getirir.
Ethereum blok zinciri ağı, akıllı sözleşmeler ve diğer dağıtılmış defter teknolojileri DApp'lerin popülerleşmesine yardımcı olmuştur. Blok zinciri kullanımı, DApp'lerin dağıtılmış ağlar aracılığıyla verileri işlemesine ve işlemleri yürütmesine olanak tanır.
DApp'ler, oyun ve sosyal medyadan web taraması ve DeFi'ye kadar çeşitli uygulamalar için oluşturulmuştur. Web tabanlı uygulamaların aksine, DApp'ler her zaman erişilebilirdir ve herhangi bir şekilde tek hata noktasına maruz kalmazlar.
DApp Kriterleri
DApp'ler henüz başlangıç aşamasında olduğundan, DApp'in spesifik tanımı veya DApp olarak kabul edilmesi için gereken kriterler tek bir satırda açıklanabilecek bir şey değildir. Bununla birlikte, 2014 yılında DApp'leri tanımlayan bir rapor yayınlandı. Bu yazıda, DApp'ler aşağıdaki dört kriteri karşılayan varlıklar olarak tanımlanmıştır:
Açık Kaynak
Bir DApp için ilk ve en önemli kriter, çekirdek kaynak kodunun herkes tarafından kullanılabilir olmasıdır. Kullanıcı kontrolünde olmalı ve herhangi bir üçüncü taraf müdahalesi olmadan çalışmalıdır ve hiçbir kuruluş çıkarılan token veya coinlerin yüzde 50'sinden fazlasına sahip olamaz. Çoğu DApp'in üzerine inşa edildiği blok zinciri ağı olan Ethereum'dan birkaç yıl önce yaratılmış olsa da Bitcoin, kodu açık kaynaklı olduğu, çoğunluk sahibi olmadığı ve Proof Of Stake (PoS) teminatı tarafından yönetildiği için mükemmel bir DApp örneğidir.
Merkeziyetsiz Blok Zinciri
Adından da anlaşılacağı gibi DApp'ler merkeziyetsiz blok zincirleri kullanır. Aslında, bir DApp olarak kabul edilmek için, uygulamayı merkezi otoriteden uzak ve herhangi bir merkezi saldırı noktasına karşı savunmasız tutmak için tüm bilgilerin açık erişilebilir bir blok zincirinde saklanması gerekir.
Teşvik
DApp'ler merkeziyetsiz blok zinciri ağlarına dayandığından, kayıtlarını doğrulayan herkesin kriptografik tokenlar gibi dijital varlıklarla teşvik edilmesi veya ödüllendirilmesi gerekir. Bu tokenlar, DApp'ın sürekli çalışması ve büyümesi için gerekli olan madencilere ve stakerlara ödeme olarak hizmet eder.
Protokol
Bir DApp bir protokole göre çalışmalıdır ve geliştirme topluluğu, değer kanıtını göstermenin bir yolu olarak bir hisse kanıtı (PoS) veya iş kanıtı (PoW) kriptografik algoritması üzerinde anlaşmalıdır. Bu tanım altında ve bu kriterlere göre, Bitcoin gibi birçok kripto para ilkel anlamda bile olsa DApp olarak kabul edilebilir. Aslında, akıllı sözleşmeler kullanılmasa bile, bir blok zinciri kendi başına bir DApp olarak kabul edilebilir.
Bitcoin gibi blok zincirleri de kendi blok zincirleri ile DApp'lere ev sahipliği yapabilir. Ya da Ethereum tabanlı blok zincirleri gibi, blok zinciri tabanlı olmayan DApp'ler mevcut blok zincirlerinin üzerine inşa edilebilir. Tüm bunlar biraz kafa karıştırıcı gelmeye başladıysa, DApp'ler ve blok zincirlerinin paralel gittiğini unutmayın.
DApp Tarihçesi
DApp'ler bugünlerde çok göz önünde olabilir, ancak yeni bir oluşum değiller. Aslında, bunların Bitcoin'den bile önce ortaya çıktığını bilmek sizi şaşırtabilir. Bu doğru; DApp'ler, blok zinciri teknolojisi düşüncesi sadece bir düşünce olduğundan beri varlar. Eğer 1995 sonrası doğduysanız, ilk merkeziyetsiz uygulamalardan bazılarını duymamış olabilirsiniz. Bunların en ünlüleri Tor, BitTorrent (Bitcoin'in isimlendirilmesinde etkili olmuştur), LimeWire ve kötü şöhretli Napster'dır. Ancak, o zamanlar "DApp" terimi mevcut değildi. Varsa bile kimse bilmiyordu ve kesinlikle bugün olduğu gibi günlük terminolojinin bir parçası değildi.
Blok zincirinden önce ortaya çıkan P2P dosya paylaşımına kadar DApp kullanımı gerçekten yaygınlaşmaya başlamamıştı. Örneğin BitTorrent protokolünden yararlanan web siteleri, her zaman yasal açıdan sıcak sularda yüzüyor gibi görünmelerine rağmen bugün hala dünya çapında yaygın olarak kullanılmaktadır.
Güncel DApp Projeleri
Günümüzde DApp'ler çoğunlukla blockchain ile ilişkili olarak konuşulmaktadır, çünkü birçok merkeziyetsiz yazılım girişimi, uygulamaları için temel olarak teknolojinin yerel özelliklerini kullanmaktadır. Mevcut ağlardan yararlanarak geliştirme maliyetlerine daha az ihtiyaç duyulmaktadır. Bitcoin ve benzeri sistemler ayrıca proje lansmanları sırasında destekçilere verilen yerel tokenların dağıtımına ve takibine de olanak tanır. Bununla birlikte, belirtildiği gibi, merkeziyetsiz uygulamalar blok zinciri teknolojisiyle gelişmeye devam etmiştir ve çoğu modern DApp, birçok kişinin ikinci nesil bir blok zinciri olarak gördüğü Ethereum üzerine inşa edilmiştir. Hisse teminatı protokollerine ek olarak, bu ikinci nesil blok zincirleri, geliştirici dostu bir çerçeve ve ekosistem oluşturmak için akıllı sözleşme işlevselliği ile katmanlandırılmıştır. Bitcoin dünyanın ilk blok zinciri olsa da, bir zamanlar devrim niteliğinde olan bu teknoloji, basit finansal işlemlerin gerçekleştirilmesinin çok ötesine geçerek hızla gelişti. Ethereum 2013 yılında Vitalik Buterin tarafından önerildiğinde, hedefleri çok daha büyüktü - merkeziyetsiz bir dünya.
DApp Nasıl Çalışır?
Bir DApp, genellikle Ethereum kullanan ancak artık diğer ağlara özgü çeşitli tokenleri de kullanan bir blok zinciri ağında yürütülür ve saklanır. Kriptografik tokenlar uygulamayı doğrulamak için kullanılır ve uygulamaya erişmek için gereklidir. DApp'ler birçok yönden geleneksel uygulamalara oldukça benzer, çünkü her ikisi de aynı ön uç kodunu kullanarak web sayfalarını işler. Hala DApp'lerin ne olduğunu merak ediyorsanız, merkeziyetsiz P2P ağları üzerinde çalıştıkları için onları farklı kılan arka uç kodudur.
Geleneksel uygulamalar merkezi sunucular tarafından desteklenirken, DApp'ler bir blok zincirinde depolanan akıllı sözleşmeler tarafından desteklenir. Akıllı sözleşme teknolojisinin kullanımı söz konusu olduğunda, bugüne kadarki en popüler blok zinciri Ethereum'dur, ancak rakipler çok sayıda ve çoğalmaktadır. Bir akıllı sözleşme işlemlere aracılık eder ve kodda yazılı kuralları uygular. Önemli olmakla birlikte, bunlar yalnızca arka uçta bulunur ve DApp'ın tamamının yalnızca bir kısmını oluşturur. Akıllı sözleşme sisteminin kullanımına dayalı bir DApp oluşturmak, arka uç için bir dizi akıllı sözleşmenin bir araya getirilmesini gerektirir. Ön uç için üçüncü taraf sistemler kullanılır. Akıllı sözleşmeler bloklar halinde saklanan bir veri defteri üzerinde çalışır. Bloklar merkezi bir konumdaki bir sunucuda depolanmak yerine dağıtılmış konumlara dağıtılır. Veri bloklarının her biri birbirine bağlıdır ve kriptografik doğrulama ile yönetilir. Bu merkeziyetsiz blok zincirinin yanı sıra akıllı sözleşme teknolojisi kullanılarak DApp'ler oluşturulabilir ve aşağıdakiler de dahil olmak üzere hemen hemen her şey için kullanılabilir:
- Web taraması
- Sosyal medya
- Oyun
- Kripto cüzdanları
- Ve çok daha fazlası!DApp'lerin Avantajları ve Dezavantajları
DApp'ler dağıtık sistemler üzerinde çalışır ve bir şirkete ya da bireye ait değildir, bu da onlara kendilerine özgü avantajlar sağlar. Elbette, teknoloji her zaman değiştiği için DApp'ler üzerinde çalışmalar devam etmektedir. Şimdi onların artılarını ve eksilerini gözden geçirelim.
DApp Avantajları
DApp Normal Web Uygulamalarından Daha Güvenli
Bildiğiniz gibi DApp'ler merkezi bir sunucuya bağlı değildir. Bu nedenle, genellikle geleneksel merkezi uygulamalardan daha güvenli olarak kabul edilirler. Bugünlerde meydana gelen yaygın güvenlik ihlalleri göz önüne alındığında, verilerinizi güvence altına almak için yapabileceğiniz her şey kesinlikle bir öncelik olmalıdır.
Asla Veri Kaybetmeyin
DApp'ler geniş merkeziyetsiz ağlarda barındırıldığından, veri kaybı konusunda endişelenmenize neredeyse hiç gerek yoktur. Blok zincirinin düğümlerinden biri çökerse, verilerinizin senkronize kalmasını ve hiçbir şeyi kaçırmamanızı sağlamak için diğer tüm düğümler boşluğu alır.
Veriler Kriptografik Olarak Şifrelenir
Bir blok zincirinin her bir düğümü, ağ içinde gerçekleşen her eylemi doğru bir şekilde izlemek için diğerleriyle senkronize olur. Yeni işlemler bu şekilde doğrulanır. Saldırganların başarılı bir saldırı için ağdaki bilgisayarların çoğunluğunu kontrol etmeleri gerekir, ancak bu durumda bile kriptografik şifrelemeyi atlamaları gerekir. Bu tek başına imkansız olmasa da, dağıtılmış, merkeziyetsiz bir sistemde son derece zordur. Bununla birlikte, hangi tür uygulamayı kullanıyor olursanız olun, bugünlerde veri güvenliğinin mutlak bir garantisi yok.
İçerik Yönergesi Yok
Geleneksel, merkezi uygulamalar yalnızca kendi ülkelerinin yasa ve yönetmeliklerine göre hareket etmek zorunda olmakla kalmaz, aynı zamanda hangi içeriği yayınlayıp yayınlamayacaklarına karar verirken kendi keyfi olarak belirledikleri Hüküm ve Koşullara da uymak zorundadır. Öte yandan DApp'ler, topluluk geliştiricilerine ve kullanıcılarına ne söyleyip ne söyleyemeyeceklerini, hangi işlemleri yapıp yapamayacaklarını ve hatta hangi blok zinciri verilerini okuyabileceklerini söyleyen merkezi bir otoriteye sahip değildir.
Maliyet Verimliliği
Merkezi uygulamalar genellikle daha yüksek maliyetlere sahiptir. Örneğin, YouTube gibi uygulamalar, kullanıcılarının video yayınlarından kazandıklarının bir yüzdesini alarak kar elde eder. Merkeziyetsiz uygulamalar, kullanıcıların doğrudan kripto para birimi kullanarak işlem yapmasına olanak tanır. Bu nedenle mali açıdan daha verimlidirler ve karı kesecek aracıları yoktur.
Daha Az Kesinti Süresi
Tek bir merkezi sunucuya bağlı olmamaları nedeniyle merkezi uygulamalardan daha fazla esnekliğe ve daha sağlamlığa sahip olan DApp'ler, maksimum esneklik ve süreklilik için minimum kesinti süresi ve daha az kesinti ile çalışabilir.
Daha Hızlı İşlemler
Küresel işlemlerin yürütülmesi, her birini onaylamak için üçüncü taraflar bulunmadığından çok hızlı bir şekilde gerçekleşir. İşlem onayı ağ içindeki mutabakat algoritmalarına dayandığından, pahalı üçüncü taraflar ortadan kaldırılabilir ve işlemler çok daha hızlı gerçekleştirilebilir.
DApp Dezavantajları
Bakımı Zor
Merkezi bir otoritenin olmaması daha yavaş güncellemeler anlamına da gelir. Küçük bir hatanın düzeltilmesi bile ağdaki tüm eşler arasında çoğunluk mutabakatı gerektirir. Bu yönetişim yapısıyla, bir sorunun giderilmesi ve bir güncellemenin yapılması haftalar ve bazen aylar sürebilir.
Ağ Etkisi
DApp'lerin düzgün çalışabilmesi için büyük bir kullanıcı tabanına da ihtiyaçları vardır. Bir uygulama ne kadar çok kullanıcıya sahip olursa, hizmetlerini sunmada o kadar etkili olacaktır. Bu ağ etkisi olarak bilinir. Birçok yeni DApp, düşük kullanıcı sayısından muzdariptir, bu da onları daha az etkileşimli hale getirir ve genel kullanıcı deneyimini azaltır.
Zor KYC Süreci
DApp kullanıcılarının uygulamalarla etkileşime geçerken gerçek kimliklerini belirtmeleri gerekmediğinden, müşterilerin kimliklerini doğrulamak zor olabilir.
Veri İhlalleri Olasılığı
Yeni başlayanlar için, bu uygulamalar merkezi sunucularda ve veri sistemlerinde veri ihlali olasılığını ortadan kaldırsa da, açık kaynaklı yapıları onları saldırılara ve dolandırıcılıklara karşı savunmasız bırakmaktadır. Açık kaynaklı oldukları için, bilgisayar korsanları blok zincirlerini ve ağlarını zayıflık arayışı içinde inceleme fırsatına sahip. EasyFi istismarı tek başına 2021 yılında ekosisteme 80 milyon dolara mal oldu. Neyse ki, merkeziyetsiz uygulama teknolojisi genişlemeye devam ettikçe ve kullanıcı tabanları büyüdükçe, sektör blok zinciri ağlarını hacklemeyi giderek zorlaştırmak için harekete geçiyor. Şu anda üzerinde çalışılan stratejilerden bazıları akıllı sözleşme hata ayıklama, kopyala ve yapıştır hatalarını ortadan kaldırma, hatalı uygulama mantığını düzeltme ve düzenli denetimler uygulamayı içeriyor. DApp yaratıcıları bu sorunları gidermek için adımlar atarken, uygun finansman ve denetim protokolleri olmadan aceleyle başlatılan DeFi projelerinin sayısı arttıkça, hacklenme sorunu da devam ediyor.
Web Uygulamaları vs. DApp'ler
Günümüzde uygulamaların çoğu, bir kontrol otoritesinin sahip olduğu ve sürdürdüğü merkezi ağlar üzerinde çalışmaktadır. Yayın hizmetleri, sosyal medya ağları ve finans kurumları verilerinizi sunucularda tutmaktadır. Bu uygulamalara erişirken, sunucuları bir talep alır ve kimlik bilgilerinizi doğruladıktan sonra sonucu size geri gönderir. Bu durum muazzam miktarda kullanıcı verisi üretir ve bu da saldırılara maruz kalmanın yanı sıra büyük teknoloji şirketlerinin bundan kazanç sağlamasına neden olur.
Bu eksiklikler daha fazla veri güvenliği farkındalığına ve blok zinciri teknolojisine olan ilginin artmasına yol açmıştır. Doğası gereği merkeziyetsiz blok zincirleri, üçüncü taraf aracılara olan ihtiyacı ortadan kaldırır. Otomatik akıllı sözleşme kullanımı ve paylaşılan mutabakat sayesinde Ethereum tabanlı blok zincirleri ve uygulamalar tamamen merkezsizleştirilebilir ve büyük teknoloji firmaları araya girmeden çalışabilir. Örneğin, bir DApp kullanarak bir arkadaşınıza kripto para göndermek istiyorsanız, tek yapmanız gereken kişisel kripto cüzdanınıza giriş yapmak, gönderilecek miktarı seçmek ve ardından işlemi onaylamaktır. Akıllı bir sözleşme gerisini halleder ve takası tamamlar. Blok zinciri doğrulayıcıları tarafından doğrulandıktan sonra işlemin kalıcı bir kaydı oluşturulur.
Büyük miktarda veri internet üzerinden merkezi sunucular aracılığıyla aktarılırken, blok zincirleri işlem yükünü dağıtılmış bir ağ üzerinden çok sayıda makineyle paylaşır. Hem web siteleri hem de DApp'ler, mevcut sayfaları internette görüntülenebilir hale getirmek için ön uçta benzer şekilde çalışır. Ancak arka uçta bir DApp, bir cüzdan aracılığıyla büyük bir blok zinciri ağıyla iletişim kurar.
Cüzdanınız, blok zinciri adresinizin yanı sıra kimliğinizi doğrulamak için gereken kriptografik anahtarları yönetmekten sorumludur. Bir DApp Ethereum tabanlı ise, blok zinciri ile ileri geri iletişim kurmak ve işlemleri gerçekleştirmek için (HTTP protokolü yerine) akıllı bir sözleşme kullanılır.
DApp'lerin Geleceği
Henüz ilk aşamalarında olmasına rağmen, DApp teknolojisi gerçekten yükselişte. Şimdiden, çok çeşitli hizmetler sunan binlerce DApp çözümü var. Oyun oynamaktan NFT alım satımına ve DeFi'ye yatırım yapmaya kadar aklınıza ne gelirse - ve bunun için bir DApp var.
Daha da etkileyici olanı, DappRadar'a göre, iki milyondan fazla günlük benzersiz DApp kullanıcısı var. Bu etkileyici olsa da, DApp kullanımının geleneksel web uygulamalarını geride bırakması için hala gidilecek bir yol var.
DApp kullanımının daha yaygın hale gelmesi için DApp geliştiricilerinin ve üzerine inşa edildikleri ağların güvenlik ve ölçeklenebilirlik gibi uzun bir zorluklar listesinin üstesinden gelmesi gerekiyor. Ancak bunu başardıklarında, uygulama dünyasında yeni bir merkeziyetsizlik dönemi hakim olacak.
DApp'ler her yerde filizleniyor ve merkezi güç ve tekelci şirketlerden arınmış yeni bir P2P ekonomisi yaratıyor. Geleneksel web uygulamaları kadar çeşitli olan bu uygulamalar, üretkenlik ve finanstan oyun ve eğlenceye kadar her şey için kullanılıyor. Bu uygulamaların çoğu Ethereum blok zincirinde barındırılıyor, ancak akıllı sözleşme ve blok zinciri teknolojisi genel olarak gelişmeye devam ettikçe, DApp'ler de onunla birlikte gelişmeye hazırlanıyor.