DAO terimi, “decentralized autonomous organization” ya da Türkçesiyle “merkeziyetsiz otonom organizasyon” kavramının kısaltmasıdır. Merkeziyetsiz uygulamalar ve blok zincirler ile ilgiliyseniz, DAO terimini defalarca duymuş olmalısınız. DAO’lar, blok zincir platformlarında topluluğun katılımını, demokratik ve merkeziyetsiz yönetişimi sağlayan organlardır.
Peki DAO’ları gerçekte ne kadar tanıyorsunuz? Bu makalemizde “DAO nedir?” sorusuna cevap verecek, DAO’ların nasıl çalıştığına ve avantajlarına kısaca göz atacağız.
DAO nedir?
DAO, yani merkeziyetsiz otonom organizasyon, bilgisayar koduyla otomatikleştirilmiş ve bazı gereklilikleri karşılayan herkesin katılımına açık bir kuruluştur. Bu kuruluşların otonom olması, süreçlerin çoğunun insan müdahalesi olmaksızın akıllı sözleşmeler tarafından yürütüldüğü anlamına gelir. Bir DAO, o DAO’nun fonları ve projeleri üzerinde söz sahibi olan bir topluluk tarafından oluşturulur ve yönetilir.
Her DAO farklıdır ve başka işlevlere, yöntemlere sahiptir. Ancak çoğu DAO aynı temel ilkeleri takip eder: DAO'nun yönetişim tokenına sahip olan herkes, sahip oldukları tokenların sayısıyla orantılı olarak oy hakkına sahiptir. Token sahipleri, DAO aracılığıyla alınacak kararlarda oy kullanabilir. Bu kişiler, DAO'nun işleyişine ilişkin değişiklikler için tekliflerde de bulunabilirler. Birçok kripto para projesi ve merkeziyetsiz uygulama, bir DAO aracılığıyla merkeziyetsiz ve demokratik şekilde, topluluk tarafından yönetilir.
DAO nasıl ortaya çıkmıştır?
Merkeziyetsiz otonom organizasyon ya da kısaca DAO, zorlu bir süreçle ortaya çıkmıştır. DAO'lar en başta Ethereum (ETH) blok zincirinin risk sermayesi fonu “The DAO” ile tanınmaya başlamıştır. Ancak 2016’da ortaya çıkan The DAO için işler başta çok da iyi gitmemiştir. Ne yazık ki, token satışına üç hafta kala proje, kodlarındaki bir güvenlik açığı nedeniyle bir saldırıya uğramıştır. Gerçi kaybedilen varlıklar daha sonra bir hard fork (sert çatal) sayesinde geri yüklenmiştir.
Doğuş aşamasında yaşadığı bu gibi zorluklara karşın DAO konsepti yıllar içinde gelişmiştir. Bugün ise DAO’lar, merkeziyetsiz finans (DeFi) ekosistemindeki en popüler yönetişim modelidir.
DAO nelerden oluşur?
Bir DAO, çeşitli unsurlar bir araya getirilerek oluşturulur. Yazımızın bu bölümünde, bir DAO oluşturmak için gereken unsurlardan bahsedeceğiz.
- Amaç: DAO'lar basitçe projeleri veya varlıkları düzenlemenin bir yoludur. İyi bir temel proje ve amaç olmadan, DAO'nuzun çalıştıracak hiçbir şeyi olmayacaktır. Kim, niçin güvenilmez bir projeye DAO aracılığı ile teklifler sunsun ya da o projenin yönetişimine katılmak istesin ki?
- Oylama mekanizması: Bir oylama mekanizması, kullanıcıların DAO ile etkileşime girmesinin ve değişiklikler önermesinin ya da önerilen değişiklikleri onaylamasının ana yoludur. Bir DAO oluştururken kendi oylama mekanizmanızı oluşturabilir veya bir üçüncü taraf sağlayıcı kullanabilirsiniz. DAO topluluğunuz daha sonra mekanizmayı değiştirmek için bir oylama da başlatabilir ama her şeyin başında bir oylama mekanizmanız olmalıdır.
- Yönetişim tokenı: DAO aracılığıyla tekliflere kimler, nasıl oy verecek? İşte bu noktada yönetişim tokenına ihtiyacınız var. Bir yönetişim tokenı, sahiplerine DAO aracılığıyla ilgili projenin yönetişiminde oy hakkı verir.
- Topluluk: Bir topluluk ne kadar büyükse merkeziyetsizlik de o kadar gelişkindir. Topluluk büyüdükçe yönetişim gücü daha fazla katılımcı arasında dağılır. DAO’ların merkeziyetsizliği ve verimi de, işte bu şekilde topluluk büyüdükçe gelişir.
- Fon yönetimi: Bir DAO oluştururken, DAO fonlarının nasıl yönetileceği belirlenmelidir. Birçok DAO’nun kendi hazinesi bulur. Bu hazinedeki fonlar ancak topluluk üyelerinin, yani yönetişim tokenı sahiplerinin onayıyla kullanılabilir.
DAO’ların avantajları
DAO konsepti, kripto para projeleri için önemli avantajlar sunar. Bunların belki de en önemlisi, DAO modelinin akıllı sözleşmelere dayanmasıdır. Akıllı sözleşmeler, DAO’ların asgari düzeyde insan müdahalesiyle çalışabilmesini sağlar. Örneğin, bir teklifin sonuçları zincir üstünde yayınlanabilir ve akıllı sözleşmeyle teklif otomatik olarak tetiklenebilir. Yani, DAO topluluğu bir teklifi onayladığında bu teklif akıllı sözleşme sayesinde otomatik şekilde, bir insan müdahalesi gerekmeden gerçekleşir. Bu da olası hataları ya da kötü niyetli müdahaleleri ortadan kaldırır.
DAO’lar blok zincir tabanlı oluşumlardır. Teklifler blok zincir üzerinde oylanır, gerçekleştirilir. Bu da yeni bir teklifin sansürlenemeyeceği ve oylarda teknik olarak hile yapılamayacağı anlamına gelir.
DAO tekliflerinin akıllı sözleşmeler ile işlemesi, karşılıklı güven ihtiyacını da ortadan kaldırır. DAO topluluklarının çoğu anonim kripto para cüzdan adreslerinden oluşur. Bu da karşınızda gerçek kimliğiyle muhataplar bulunmaması demektir. Ancak akıllı sözleşme teknolojisinin, bir işlemin ancak gerek şartlar sağlandığında gerçekleşmesini sağlayan yöntemi, bu tanımadığınız kişilere güvenme zorunluluğunu ortadan kaldırır.
DAO, projelerin topluluklarının ve ekiplerinin verimli şekilde çalışması için de çok avantajlı bir organizasyondur. Birçok kripto para projesinin ekipleri ve toplulukları uluslararasıdır. Bir DAO oluşturmak, farklı ülkelerden sayısız kişiyi geleneksel bir organizasyon ile bir araya getirmeye çalışmaktan hem daha kolay hem de daha maliyetsizdir. Bir DAO’yu ücretsiz olarak ya da çok küçük bir meblağ ödeyerek kurabilirsiniz.