Kripto para likidite havuzu (liquidity pool), bugün merkeziyetsiz finans (DeFi) ekosisteminin merkezinde yer alıyor. Özellikle de merkeziyetsiz borsalar (DEX), tabiri caizse likidite havuzları sayesinde işliyor. Peki likidite havuzu nedir ve tam olarak ne işe yarar? Gelin şimdi bu soruların cevabını verelim.
Likidite Havuzu Nedir?
Likidite havuzu, akıllı bir sözleşmede kilitli kripto paralardan oluşan kitle kaynaklı bir fon havuzudur. Bu yapılar, DEX’lerde varlıklar arasındaki alım satımları kolaylaştırmak için kullanılır.
Birçok DeFi platformu ve DEX, geleneksel alıcı ve satıcı piyasaları yerine, kripto varlıkların izin gerekmeksizin ve otomatik olarak alınıp satılmasına olanak tanıyan otomatik piyasa yapıcılar (AMM'ler) kullanır. AMM sisteminin temelinde ise likidite havuzları bulunur.
Likidite havuzu nasıl ortaya çıktı?
AMM’ler devreye girmeden önce, kripto piyasası likiditesi DEX'ler için bir zorluktu. O zamanlar DEX'ler karmaşık bir arayüze sahip, yeni bir teknolojiydi. DEX’lerdeki alıcı ve satıcı sayısı da azdı. Bu nedenle düzenli olarak işlem yapmak isteyen yeterli sayıda insan bulmak zordu. AMM'ler bu sınırlı likidite sorununu, likidite havuzları oluşturarak çözdü.
Bugün AMM sistemini kullanan DEX’ler ve diğer DeFi platformları, likidite sağlayıcılara, üçüncü taraf aracılara ihtiyaç olmaksızın likidite havuzlarına varlık sağlama teşvikleri sunuyor. Bir likidite havuzunda ne kadar çok varlık varsa, ilgili merkeziyetsiz borsada alım satım o kadar kolay hale geliyor.
Likidite havuzu nasıl çalışır?
Likidite havuzları, likidite sağlayıcıları varlıklarını havuzda değerlendirmeleri karşılığında ödüllendiren bir yapıdır. Bu teşvik mekanizması, likidite havuzlarının çalışma prensibinin temelinde yer alır. Havuza token yatıran likidite sağlayıcılar, kripto para ödülleri kazanabilir.
Genelde DEX’ler likidite sağlayıcıları likidite sağlayıcı (LP) token’lar ile ödüllendirir. LP token’lar kendi başlarına değerli varlıklar olabilir ve ilgili ekosistemde çeşitli faydalar sağlayabilir. Havuzdan çıkmak isteyen likidite sağlayıcı ise LP token’larını yakarak varlıklarını geri alabilir. İlgili havuzdaki alım satım işlemlerinden kesilen işlem ücretlerinin bir kısmı, çoğunlukla, LP token’ları oranında likidite sağlayıcılara dağıtılır.
Likidite havuzları, AMM algoritmaları sayesinde ellerinde tuttukları tokenlar için adil piyasa değerlerini korur. Bu algoritma, havuzdaki token’ların fiyatını birbirlerine karşı dengeler. Bununla beraber, farklı protokollerdeki likidite havuzları biraz farklılık gösteren algoritmalar kullanabilir. Örneğin, Uniswap (UNI) likidite havuzları, bir havuzdaki token çiftinin fiyat oranlarını korumak için sabit bir ürün formülü kullanır. Bu algoritma, talep edilen miktar arttıkça ilgili token’ların maliyetini ve oranını yöneterek bir havuzun tutarlı şekilde likidite sağlamasını olanaklı kılar.
Likidite Havuzu Ne İşe Yarar? Liquidty Pool Neden Önemlidir?
Hangi kripto para trader’ına sorarsanız sorun, likiditesi düşük bir piyasaya girmenin dezavantajlarını size anlatabilir.
Bu dezavantajların başında “kayma” gelir. Kayma, bir işlemin beklenen fiyatı ile gerçekleştirildiği fiyat arasındaki farktır. Kayma en çok volatilitenin yüksek olduğu dönemlerde görülür ve büyük bir emir gerçekleştiğinde ancak seçilen fiyatta alış-satış farkını korumak için yeterli hacim olmadığında ortaya çıkabilir. Kayma yüksek olduğunda, gerçekleşen işlem fiyatı, orijinal piyasa emri fiyatını çok aşabilir.
Likidite havuzları, kullanıcıları alım satım ücretlerinden pay karşılığında kripto likiditesi sağlamaya teşvik ederek likit olmayan piyasalar sorununu çözmeyi amaçlamaktadır. Bancor (BNT), SushiSwap (SUSHI) ya da Uniswap gibi likidite havuzu protokolleriyle alım satım yapmak için alıcı ve satıcı eşleştirmesi gerekmez. Böylece, bizzat kullanıcılar tarafından sağlanan ve akıllı sözleşmelerle işlem gören likidite sayesinde, kullanıcılar token’larını ve coin’lerini kolayca alıp satabilir.