Bildiğiniz gibi, kripto para piyasası son derece volatildir. Kripto paralar gibi volatil, yani yüksek fiyat oynaklığına sahip varlıkların alım satımını yapmak ise riskli olabilir ve biraz beceri gerektirir. Bu yüzden her trader strateji geliştirir. Stratejisine uygun hamleleri yapmak için de temel analiz ve teknik analizden yararlanırlar.
Teknik analiz söz konusu olduğunda, geleneksel finansal piyasalarındaki uzmanlıklar hâlâ geçerlidir. Birçok kripto traderı Forex, hisse senedi ve emtia alım satımındaki teknik göstergeleri kullanır. Alım satımı yapılan varlığın içeriğine bakmaksızın piyasa davranışlarını tahmin etmeye çalışan bu tür araçlar arasında RSI, MACD ve Bollinger Bantları sayılabilir.
Kripto para temel analizinde ise denenmiş ve test edilmiş araçları kripto varlıkları değerlendirmek için kullanamazsınız. Kripto para birimlerinde doğru şekilde temel analiz yapmak için, onların nereden değer elde ettiklerini anlamamız gerekir.
Bu makalede, kriptoda temel analiz yaparken kendi göstergelerinizi oluşturmak için kullanabileceğiniz metrikleri belirlemeye çalışacağız.
Temel analiz nedir?
Temel analiz (TA), yatırımcılar tarafından bir varlığın veya işletmenin "öz değerini" belirlemek için kullanılan bir yaklaşımdır. Temel analiz ile bir dizi iç ve dış faktöre bakılarak bir varlığın ana hedefleri ve aşırı değerli mi yoksa düşük değerli mi olduğunu belirlemektir. Yatırımcılar daha sonra bu bilgileri stratejik olarak pozisyonlara girmek veya pozisyonlardan çıkmak için kullanabilir.
Teknik analiz değerli trading verileri de sağlar ancak farklı içgörülerle sonuçlanır. Temel analistler, varlıkların geçmiş performansına dayalı olarak gelecekteki fiyat hareketlerini tahmin edebileceklerine inanırlar.
Geleneksel temel analistler, incelediklerinin gerçek değerini anlamak için genellikle iş metriklerine bakarlar. Kullanılan göstergeler arasında hisse başına kazanç veya fiyat-defter oranı da vardır.
Kriptoda temel analiz
Kripto para ağları, geleneksel işletmelerle aynı bakış açısından değerlendirilemez. Aksine, Bitcoin (BTC) gibi daha merkeziyetsiz varlıklar emtialara daha yakındır. Ancak Ripple (XRP) gibi daha merkezi kripto para birimlerinde bile geleneksel temel analiz göstergeleri bize fazla bir şey söyleyemez.
Bu nedenle, dikkatimizi farklı çerçevelere çevirmemiz gerekiyor. Bu süreçteki ilk adım, güçlü metrikleri belirlemektir. Güçlü derken, kolayca oynanamayanları kastediyoruz. Örneğin Twitter takipçileri veya Telegram, Reddit kullanıcılarının sayısı sahte hesaplar oluşturmak veya sosyal medyada etkileşim satın almak kolay olduğu için iyi ölçüm araçları değildir.
Kriptoda değerlendirdiğimiz blok zincir ağının tam bir resmini verebilecek tek bir ölçü yoktur. Bir blok zincirindeki aktif adreslerin sayısına bakabilir ve keskin bir şekilde arttığını görebiliriz. Ama bu bize tek başına pek bir şey söylemez.
Aşağıdaki başlıklarda, kriptoda temel analiz metriklerinin üç kategorisine göz atacağız: zincir üstü metrikler, proje metrikleri ve finansal metrikler.
Zincir üstü (on-chain) metrikler
Zincir üstü metrikler, blok zinciri tarafından sağlanan verilere bakılarak gözlemlenebilen ölçümlerdir. Bunu, istenen ağ için bir düğüm çalıştırarak ve ardından verileri dışa aktararak kendimiz yapabiliriz ancak bu zaman alıcı ve maliyetli olabilir. Daha basit bir çözüm, bu bilgileri sunmak amacıyla özel olarak tasarlanmış web sitelerinden veya API'lerden almak olacaktır.
Zincir üstü metrikler şu bilgileri içerir: İşlem sayısı, işlem değeri, aktif adresler, ödenen ücretler, hash oranı ve stake edilmiş miktar.
- İşlem sayısı, bir ağda gerçekleşen etkinliğin iyi bir ölçüsüdür. Hareketli ortalamaları kullanarak ağdaki aktivitenin zaman içinde nasıl değiştiğini görebiliriz. Ancak bu metriğin dikkatli bir şekilde ele alınması gerektiğini unutmayın. Zincir üzerindeki etkinliği şişirmek için kendi cüzdanları arasında para transfer eden tek bir taraf olmadığından emin olamayız.
- İşlem değeri, bize, bir dönem içinde ne kadar değerin işlem gördüğünü söyler. Örneğin, aynı gün her biri 50 ABD doları değerinde toplam on adet Ethereum (ETH) işlemi gönderilmişse, günlük işlem hacminin 500 ABD doları olduğunu söyleyebiliriz.
- Aktif adresler, belirli bir dönemde aktif olan blok zinciri adreslerinin sayısını ifade eder. Bunu hesaplamaya yönelik yaklaşımlar değişiklik gösterir ancak her işlemin hem göndericisini hem de alıcısını belirli süreler boyunca saymak popüler bir yöntemdir.
- Ödenen ücretler, bize blok alanına yönelik talep hakkında bilgi verebilir. Bu ücretleri bir açık artırmadaki teklifler olarak düşünebiliriz: Kullanıcılar, işlemlerinin zamanında blok zincire dahil edilmesi için birbirleriyle rekabet eder. Daha yüksek teklif verenlerin işlemleri daha erken onaylanır, daha düşük teklif verenlerin ise daha uzun süre beklemesi gerekir. Başlıca İş Kanıtı (PoW) blok zincirleri bir blok ödülü sağlar. Bazılarında bu, bir blok sübvansiyonu ve işlem ücretlerinden oluşur. Blok sübvansiyonu, Bitcoin’deki halving örneğinde olduğu gibi, periyodik olarak azalır. Madenciliğin maliyeti zamanla artma eğiliminde olduğundan, ancak blok sübvansiyonu yavaş yavaş azaldığından, işlem ücretlerinin artması gerektiği mantıklıdır. Aksi takdirde, madenciler zararına çalışır ve ağdan ayrılmaya başlar. Bu da zincirin güvenliği üzerinde olumsuz bir zincirleme etkiye neden olur.
- Hash oranı ve stake edilmiş miktar, ele alacağımız son zincir üstü metriktir. Blok zincirleri günümüzde her biri kendi mekanizmalarına sahip birçok farklı fikir birliği algoritması kullanır. Bunların ağın güvenliğini sağlamada çok önemli bir rol oynadığı göz önüne alınırsa, onları çevreleyen verilere derinlemesine bakmak kriptoda temel analiz için değerli olabilir. Hash oranı genellikle PoW kripto para birimlerinde ağın ne kadar sağlıklı olduğunun bir ölçüsü olarak kullanılır. Hash oranı ne kadar yüksekse ağ o kadar güvenlidir. Ağdaki hash oranının artması, o kripto para biriminin madenciliğine olan ilginin arttığına da işaret edebilir. Tersine, hash oranındaki bir düşüş ise madencilerin ağı güvence altına almak artık kârlı olmadığı için çevrimdışı duruma geçtiklerini gösterebilir. Madenciliğin genel maliyetlerini etkileyebilecek faktörler arasında varlığın mevcut fiyatı, yapılan işlem sayısı ve işlem ücretleri sayılabilir. Tabii ki, madenciliğin doğrudan maliyetleri (elektrik, bilgi işlem gücü) de önemli hususlardır. Staking ise Hisse Kanıtı (Proof of Stake - PoS) fikir birliği mekanizmasının temelidir. Temel fikir, kullanıcıların blok doğrulamaya katılmak için kendi varlıklarını stake etmeleridir. Stake edilmiş miktardaki artış ya da azalış da hash oranıyla aynı sonuçları gösterir.
Proje metrikleri
Zincir üstü metrikler, gözlemlenebilir blok zinciri verileriyle ilgilidir. Proje metrikleri ise ekibin performansı, whitepaper ve yaklaşan yol haritası gibi faktörlere bakan niteliksel bir yaklaşımı içerir.
Bir whitepaper, projenin teknik incelemesini içeren bir makaledir. Yatırım yapmayı düşündüğünüz projenin whitepaperını incelemenizi şiddetle tavsiye ederiz. İyi bir whitepaper, ağın hedeflerini tanımlamalı ve bize şu konularda bir fikir vermelidir: Kullanılan teknoloji, amaçladığı kullanım alanları, yeni özellikler ve yükseltmeler için yol haritası, token ya da coin dağıtım ve arz şeması. Token ya da coin dağıtım ve arz şeması bilhassa önemlidir. Buna token ekonomisi ya da tokeneconomis de denir. Dağıtıma odaklanmak, bize var olan herhangi bir risk hakkında fikir verebilir. Örneğin, arzın büyük çoğunluğuna yalnızca birkaç taraf sahipse, bu taraflar nihayetinde piyasayı manipüle edebileceğinden, bunun riskli bir yatırım olduğu sonucuna varabiliriz.
Ekibin performansı da önemli bir proje metriğidir. Kripto para ağının arkasında belirli bir ekip varsa, ekibin üyelerinin geçmişleri, ekibin projeyi hayata geçirmek için gerekli becerilere sahip olup olmadığını ortaya çıkarabilir.
Finansal metrikler
Bir varlığın halihazırda nasıl işlem gördüğü, daha önce neyle işlem gördüğü, likidite vb. hususlar hakkında bilgiler kripto temel analizinde kullanışlı olabilir. Bununla birlikte, bu kategoriye girebilecek diğer ilginç metrikler, kripto varlık protokolünün ekonomisi ve teşvikleriyle ilgili olanlardır.
- Piyasa değeri, bunlardan biridir. Piyasa değeri (veya ağ değeri), dolaşımdaki arzın cari fiyatla çarpılmasıyla hesaplanır. Esasen, kripto varlığının mevcut her bir birimini satın almanın varsayımsal maliyetini temsil eder. Tabii, tek başına piyasa değeri yanıltıcı olabilir. Teoride, 10 milyon birim arz ile kullanışsız bir token çıkarmak kolaydır. Bu tokenlardan sadece biri 1 dolara alınıp satılsa, piyasa değeri 10 milyon dolar olur. Ancak bu değerleme çarpık bir değerleme olurdu. Çünkü güçlü bir değer önerisi olmadan, daha geniş pazarın token ile ilgilenmesi pek olası değildir. Piyasa değerini yanıltıcı kılan sebeplerden biri de şudur: Bir kripto para biriminin dolaşımdaki gerçek arzını bilemeyiz. Tokenlar yakılabilir, anahtarlar kaybolabilir ve fonlar kolayca unutulabilir. Elimizdeki veri her zaman tahmini dolaşımdaki arzdır.
- Likidite ve hacim, bir diğer önemli finansal metriktir. Likidite, bir varlığın ne kadar kolay alınıp satılabileceğinin bir ölçüsüdür. Likit bir varlık, alım satım fiyatından satmakta sorun yaşamayacağımız bir varlıktır. Likit piyasa kavramı ise alım satım talepleri ve teklifleriyle dolup taşan, rekabetçi bir piyasayı ifade eder. Likit olmayan bir piyasada kripto paralarımızı adil bir fiyattan satmakta sorun yaşayabiliriz. İşlem hacmi ise likiditeyi belirlememize yardımcı olabilecek bir göstergedir. Birkaç yolla ölçülebilir ve belirli bir zaman diliminde ne kadar değerin alınıp satıldığını göstermeye yarar. Tipik olarak, grafikler günlük işlem hacmini (yerel birimler veya dolar cinsinden) gösterir.
Kriptoda temel analiz metrikleri, göstergeleri ve araçları
Bir gösterge, analiz edilmesi daha kolay ilişkiler oluşturmak için genellikle birden çok ölçümü istatistiksel formüller kullanarak birleştirir. Bununla birlikte, bir metrik ve bir gösterge arasında yine de çok fazla örtüşme var ve bu da tanımı epey gevşek hale getiriyor.
Aktif cüzdan sayısı değerli olsa da, daha derin içgörüler elde etmek için diğer verilerle birleştirebiliriz. Bunu toplam cüzdan yüzdesi olarak alabilir veya bir coinin piyasa değerini aktif cüzdan sayısına bölebilirsiniz. Bu hesaplama size aktif cüzdan başına tutulan ortalama tutarı verir. Bunların her ikisi de, ağın etkinliği ve kullanıcıların varlığı elinde tutma konusundaki güveni hakkında sonuçlar çıkarmanıza olanak tanır. Bir sonraki bölümde buna derinlemesine bakacağız.
Temel analiz araçları, tüm bu metrik ve göstergelerin toplanmasını kolaylaştırır. Blok zincir kaşiflerindeki ham verilere bakabilirsiniz ancak bir toplayıcı veya gösterge panosu, zamanınızı daha verimli kullanmanızı sağlar. Bazı araçlar, seçtiğiniz metriklerle kendi göstergelerinizi oluşturmanıza da olanak tanır.
Önemli temel analiz göstergeleri ve metrikleri
Kriptoda temel analiz söz konusu olduğun çok sayıda gösterge ve metrik vardır. Yazımızın bu bölümünde, en önemli bazı temel analiz göstergelerine ve metriklerine bakacağız.
Ağ Değeri - İşlem Oranı (NVT)
NVT, basitçe, bir tokenın ya da coinin piyasa kapitalizasyonunu günlük işlem hacmine bölerek hesaplanır. Günlük işlem hacmini, bir tokenın ya da coinin altında yatan, doğal değeri için bir vekil olarak kullanırız. Bu konsept, sistem etrafında ne kadar çok hacim hareket ederse, projenin o kadar fazla değeri olduğu varsayımıyla çalışır. Günlük işlem hacmi gerilerken bir tokenın piyasa değeri artarsa, piyasa balon bölgesine girebilir. Fiyatlar, temel değerde bir artış olmadan yükselmektedir. Tersi durumda, günlük işlem hacmi artarken bir tokenın fiyatı sabit kalabilir. Bu senaryo olası bir satın alma fırsatı ortaya çıkarabilir. Oranın değeri ne kadar yüksek olursa, bir balon oluşma olasılığı o kadar yüksek olur. Bu, genellikle NVT oranı 90-95'in üzerinde olduğunda görülür. Oranın azalması ise kriptonun daha az aşırı değerli hale geldiğini gösterir.
Piyasa Değeri - Gerçekleşen Değer Oranı (MVRV)
MVRV, piyasa değerinin günlük olarak gerçekleşen değere bölünmesiyle hesaplanır. Ortaya çıkan MVRV oranı, bir kripto varlığın fiyatının gerçek değeri hakkında bilgi verir. MVRV oranı aşırı yüksekse ilgili kripto para biriminin aşırı değerlendiği düşünülür. Bu da bir satış baskısı beklentisine yol açar. MVR oranının düşük olması ise bir kripto para biriminin fiyatının olması gereken değerden düşük olduğunu düşündürür. Bu da alış baskısı beklentisine yol açar.
Stok - akış modeli
Stok akış modeli, her bir kripto para birimine değerli metaller veya taşlara benzer sabit, kıt bir kaynak olarak bakar. Stok - akış modelinin amacı, belirli bir kaynağın ne kadar bol olduğunu ölçmektir ve Bitcoin (BTC) gibi arzı kıt kripto paraların fiyatına dair bize bilgi verir. Stok - akış modeli, toplam dolaşımdaki küresel arzı yılda üretilen miktara bölerek hesaplanır.