Kripto para cüzdanları sıcak cüzdan ve soğuk cüzdan olarak ikiye ayrıldığı gibi gözetimli (custodial) ve gözetimsiz (non-custodial) olarak da ikiye ayrılır.
Bu makalemizde kripto para dünyasında çok yaygın kullanılan gözetimsiz cüzdanlara ve gözetimsiz cüzdanlar ile gözetimli cüzdanlar arasındaki farklara değineceğiz.
Gözetimsiz Cüzdan Nedir?
Gözetimli cüzdanlar, kripto para anahtarlarınızı sizin adınıza tutan üçüncü tarafların sakladığı cüzdan türüdür. Gözetimsiz cüzdan (non-custodial wallet) ise bunun tam tersidir. Gözetimsiz cüzdanlarda özel kripto para anahtarınız tamamen sizin kontrolünüzdedir. Gözetimsiz cüzdanlar, özel anahtarınızı sizin saklamanıza izin verir.
Gözetimli ve Gözetimsiz Cüzdan Arasındaki Fark
Genelde gözetimsizlik ve gözetimlilik bir açıdan yanlış anlaşılıyor. Gözetimli cüzdanların kripto paralarınızı barındırdığını, gözetimsiz cüzdanlarda ise kripto paralarınızı kendinizin sakladığını sanmayın! Gözetimli cüzdanlar ile gözetimsiz cüzdanlar arasındaki fark, kripto paralarınıza erişmenizi sağlayan özel anahtarların kontrolünün kimde olduğudur. Gözetimsiz cüzdanlar, özel anahtarınızın kontrolünü tamamen size verir. Gözetimli cüzdanlarda ise özel anahtarlarınız üçüncü taraflarca saklanır ve çözülür. Yani kripto para cüzdanınızdan ve doğal olarak kripto paralarınızın güvenliğinden üçüncü taraf sorumludur.
Gözetimli cüzdanların neredeyse tamamı çevrimiçi cüzdanlardır. Genelde gözetimli cüzdanlar, kripto para borsaları tarafından sağlanır. Çoğu borsanın arayüzü öyle tasarlanmıştır ki kullanıcıların cüzdanlarıyla doğrudan etkileşim kurması hiç gerekmez. Doğal olarak bu tür cüzdanların kullanımı çok daha kolaydır ama bu kolaylık, çeşitli güvenlik risklerini beraberinde getirir.
Gözetimsiz cüzdanlar ise tarayıcı tabanlı olabileceği gibi çeşitli yazılımlar da olabilirler donanım cüzdanları da… Tarayıcı tabanlı gözetimsiz cüzdanlar, örneğin MetaMask, kripto özel anahtarlarınızı sunucularında saklar ancak bu özel anahtar tamamen sizin kontrolünüzdedir. Ona yalnız siz erişirsiniz. Yazılım cüzdanları, özel anahtarlarınızı bilgisayarınızın belleğinde saklar ve çözer. En güvenli cüzdan türü olan donanım cüzdanları ise kripto özel anahtarınızı çevrimdışı cihazlarda, örneğin bir USB bellekte barındırır.
Gözetimli cüzdan ile gözetimsiz cüzdanın birbirine kıyasla çeşitli avantajları olabilir. Şimdi bu avantajlara bakalım.
Gözetimli cüzdanların avantajları
Gözetimli cüzdanların üç temel avantajı vardır: Daha az sorumluluk, kullanım kolaylığı, şifre yenileme.
Gözetimli cüzdanlarda özel anahtarınızın, doğal olarak kripto varlıklarınıza erişimin güvenliğinden üçüncü taraf bir hizmet sağlayıcı sorumludur. Doğal olarak, gözetimli cüzdanlar, kullanıcıya daha az sorumluluk yükler. Bu tür cüzdanlarda yaptığınız her işlemin doğruluğundan emin olmak sizin işiniz değildir. En önemlisi de özel anahtarınızın güvenliğini dert etmeniz gerekmez; elbette, üçüncü tarafa güveniyorsanız!
Sorumluluğun az oluşu kullanım kolaylığını da beraberinde getirir. Gözetimli cüzdanları kullanmak öyle kolaydır ki çoğu durumda, özellikle Bitlo gibi kripto para borsaları söz konusu olduğunda, cüzdanınızla doğrudan etkileşime girmeniz bile gerekmez.
Gözetimli cüzdanlar, şifrenizi unutmanız ve kurtarma cümlenizi kaybetmeniz durumunda kripto varlıklarınıza erişememeniz riskini de ortadan kaldırır. Çoğu zaman hizmet sağlayıcılar veya borsalar birkaç güvenlik sorusuyla şifrenizi sıfırlayabilir. Buna karşın, bir gözetimsiz cüzdan sahibi özel anahtarını kaybederse, fonları kurtarılamayabilir. Kısacası, gözetimli cüzdan söz konusu olduğunda aslında ortada kaybedebileceğiniz bir anahtar ya da şifre yoktur.
Gözetimsiz cüzdanların avantajları
Gözetimsiz cüzdanların beş temel avantajı vardır: Anahtarlar üzerinde kontrol, yeni cüzdan yaratmakta kolaylık, yüksek siber güvenlik, anonimlik, ileri seviye özellikler.
Kripto para topluluğunda eski bir deyiş vardır: "Anahtarınız yoksa, kripto paranız da yoktur.” Bu, özel bir anahtara sahip kişinin ilgili cüzdandaki fonların tek gerçek ve doğrulanabilir sahibi olduğunu vurgular. Bazıları, özel anahtarı kontrol etmedikleri için gözetimli cüzdan kullanıcılarının aslında kriptolarına "sahip olmadıkları" anlamına geldiğini savunur.
Gözetimsiz cüzdanlarda, bir kripto kullanıcısı, özel anahtarları ve doğal olarak kripto varlıkları üzerinde tam kontrole sahiptir. Gözetimsiz cüzdanlar teknik olarak emanet cüzdanlarından biraz daha karmaşık olma eğilimindedir, bu nedenle daha çok deneyimli kripto kullanıcıları tarafından tercih edilirler.
Özellikle donanım cüzdanı olan, yani soğuk cüzdan sınıfındaki gözetimsiz cüzdanlar siber saldırılara karşı tamamen korunaklıdır. Bu tür gözetimsiz cüzdanlar internete bağlı olmadığından bilgisayar korsanları tarafından ele geçirilemez.
Gözetimsiz cüzdanlar kullanıcılara kendi bankacıları olma özgürlüğü verir ancak bu özgürlük daha fazla sorumluluk getirir. Bir gözetimli cüzdanı sağlayıcısında hesap şifrenizi unutursanız, birkaç e-posta ve belki biraz kimlik doğrulaması ile giriş bilgileriniz sıfırlanabilir. Ancak gözetimsiz cüzdanlarda, donanım cüzdanınızı ya da özel anahtarınızı kaybetmeniz halinde fonlarınıza erişmeniz mümkün olmayabilir.
Neyse ki, birçok gözetimsiz cüzdan sağlayıcısı kullanıcılara bir kurtarma cümlesi verir. Bu cümle, 12 ila 24 rastgele kelimeden oluşur ve cüzdan kaybolsa, silinse veya yok edilse bile bir tür yedek şifre kurtarma yöntemi işlevi görür. Ancak bu kurtarma cümlesi de özel anahtarınız kadar dikkatle korunmalıdır çünkü ona sahip olan herkes hesaba erişebilir. Tüm bunlar, gözetimsiz cüzdanların en büyük dezavantajıdır. Özel anahtarınızı, cüzdanınızı ve kurtarma cümlenizi bir şekilde kaybederseniz, cüzdanınızdaki varlıklara erişiminizi tamamen kaybedersiniz.
Sonuç
Gözetimsiz cüzdan, kripto para ve kripto varlıklarınızın üzerinde kontrolü tamamen size verir. Bu yüksek güvenlik ama aynı zamanda da kullanım zorluğu demektir. Gözetimli cüzdanlar ise çok daha pratik olmalarına karşın özel anahtarınızın, doğal olarak kripto paralarınıza erişimin üçüncü bir tarafa devredilmesini gerektirir. Bu nedenle çoğu kripto tutkunu tarafından gözetimsiz cüzdanlar daha özgürlükçü, gözetimli cüzdanlar ise daha kısıtlayıcı görülmektedir. Ancak her ikisinin de birbirine göre avantajları ve dezavantajları olduğunu unutmamalı, kendimiz için en uygun cüzdan türünü bu farklılıkları gözeterek belirlemeliyiz.