Çoğu otomatik piyasa yapıcı (AMM) üç ana zorlukla karşı karşıyadır: Yüksek ücretler, yüksek kayma ve geçici kayıp. Curve (CRV) merkeziyetsiz borsasının AMM'lere yaklaşımı, bu sorunları çözmek için stablecoinler gibi benzer varlıklardan pariteler oluşturan likidite havuzları yaratıyor. Curve, likidite sağlamaları için kullanıcılara teşvikler sunar ve diğer AMM'lerde bulunmayan bazı mekanizmalar içerir.
Bu makalede Curve’ün AMM’lerin karşılaştığı zorlukları nasıl çözdüğünü ve nasıl bir optimize edilmiş AMM modeli sunduğunu ele alacağız.
Otomatik piyasa yapıcı (AMM) nedir?
Curve (CRV) platformunun merkeziyetsiz finans (DeFi) dünyasına getirdiği yeniliği anlamak için, otomatik piyasa yapıcıların (AMM'ler) temellerini bilmek faydalı olacaktır. Bu yüzden gelin, önce kısaca AMM nedir sorusuna cevap verelim.
Bir AMM, üç ana unsurdan oluşur:
- Likidite havuzlarına token sağlayan likidite sağlayıcıları,
- Token paritelerinden oluşan likidite havuzları,
- Likidite havuzlarında tokenların fiyatlandırılmasını belirleyen sabit bir matematiksel formül.
AMM'ler, teknik olarak protokolün bir parçası olmasa da likidite havuzlarından token alıp satmak için büyük ölçüde kripto para traderlarına bel bağlar. Bu, likidite havuzlarındaki token fiyatlarının daha geniş kripto para piyasasıyla uyumlu hale getirilmesine yardımcı olur.
Birçok AMM, geçici kayıp, yüksek ücretler ve yüksek kayma gibi sorunlarla karşı karşıyadır. Şimdi bu sorunları keşfedelim ve sonra Curve (CRV) projesinin AMM'leri nasıl optimize ettiğine bakalım.
Geçici kayıp
En temel AMM modeli, eşit parasal değere sahip iki farklı varlık içeren bir havuzu yönetmek için bir sabit ürün formülü kullanır. Örneğin, bir AMM likidite havuzunun, önemli fiyat dalgalanması geçmişine sahip iki varlık olan Ethereum (ETH) ile bitcoin (BTC) içerdiğini varsayalım. Likidite havuzu ilk oluşturulduğunda, havuzun toplam değerinin yüzde 50'si BTC'de ve yüzde 50'si ETH'dedir. Ancak traderlar havuzla etkileşime girdikçe BTC ve ETH arasındaki değer dengesi değişir. Havuz, varlıkların fiyatını değiştirerek sürekli olarak BTC ve ETH'nin eşit parasal değer dengesini korumaya çalışır.
Likidite havuzlarında değil de diğer kripto para borsalarında ETH veya BTC fiyatında önemli bir değişiklik olduğunda fiyat farklılığından yararlanmak için arbitrajcılar devreye girer. Örneğin, BTC'nin fiyatı diğer pazarlarda önemli ölçüde düştüyse, ancak henüz bir likidite havuzunda düşmediyse, bir arbitrajcı BTC'yi piyasa fiyatından daha yüksek fiyatlarla havuza satmaya başlayabilir. Bu arbitraj süreci, likidite havuzları ve diğer borsalar arasındaki büyük fiyat farklılıklarını çözerek AMM'ler için hayati bir rol oynar.
Arbitrajcılar fiyat farklılıklarından yararlandığında, likidite sağlayıcıları kaybeder. Havuzdaki fiyatlar, havuzun açıldığı andaki fiyatlardan çok farklı olduğunda likidite sağlayıcıları için havuzun tamamen dışında kalmak daha kârlıdır. Farklılaşan fiyatların likidite sağlayıcılarının daha da kötüleşmesine neden olduğu bu duruma “geçici kayıp” denir. Böyle bir durumda likidite sağlayıcısı aynı dengeli portföyü sürdürmüş ancak tokenlarını likidite havuzunun dışında tutmuş olsaydı, daha çok kâr ederdi. Likidite havuzundaki token bakiyesinin değeri sonunda toparlanabileceği, hatta yükselebileceği için kayıp, “geçici” olarak kabul edilir.
Aslına bakılırsa, likidite sağlayıcısı olmak karşılığında bir ödül sunulmasaydı, bir AMM'nin dışında dengeli bir portföy bulundurmak neredeyse her zaman daha iyi olurdu. Bununla birlikte, işlem ücretlerinden alınan pay ve proje tokenı ödülleri, bir likidite sağlayıcısı olmayı kârlı hale getirebilir ve bir noktaya kadar geçici kayıpları karşılayabilir. Ancak, fiyatlar likidite sağlayıcısı olarak ilk girdiğiniz noktadan ne kadar uzaklaşırsa, teoride kaybınız o kadar fazla olur.
İşlem ücretleri
AMM likidite sağlayıcılarının olası değer kaybını telafi etmek için likidite havuzları, likidite sağlayıcılarına ücret öder. Bu ücretler, likidite havuzu ile işlem yapan kullanıcıların ödediği işlem ücretlerinden verilir. Bir AMM likidite havuzuna varlık koyduğunuzda, ücretin orantılı bir kısmını alırsınız. Curve (CRV) ile likidite sağlayıcıları yalnızca ücret kazanmakla kalmaz, aynı zamanda çeşitli protokollerden de getiri elde eder.
Kayma
Likidite havuzu tradingi, bir işlem sırasındaki fiili fiyatın başlangıçta amaçlanan seviyeden kaydığı durumlarda kayma yaratır. Bir başka deyişle, beklediğiniz fiyat ile aldığınız fiyat farklı olabilir ve bu değişime "kayma" denir. Traderlar fiyatı aynı anda farklı yönlerde etkilediğinden, kayma, fiyat oynaklığıyla şiddetlenir. Daha büyük işlemler de kaymayı şiddetlendirebilir.
Curve (CRV), AMM'leri nasıl optimize eder?
Curve (CRV), stablecoinler veya tokenize bitcoin gibi benzer fiyatlı varlıklara odaklanmış bir AMM tasarlamıştır. Bu AMM tasarımı ile Curve geçici kayıpları, ücretleri ve kaymayı en aza indirmeyi hedefler. Uniswap (UNI) gibi bir otomatik piyasa yapıcı, ETH ve BTC gibi tamamen farklı varlıklardan oluşan likidite havuzlarına sahipken bir Curve likidite havuzu yalnızca DAI, USDC ve USDT gibi stablecoinlerden ya da wBTC ve renBTC gibi bitcoin versiyonlarından oluşur.
Tasarımını benzer varlıklardan oluşan havuzlara odaklayarak Curve, kullanıcıları için çeşitli avantajlar sunar. İlk olarak, bu likidite havuzu yapısı geçici kayıp riski büyük ölçüde azaltır. Havuzdaki varlıkların hepsi temelde aynı fiyata yöneldiğinden, havuzdaki herhangi bir tokenın fiyatının çok fazla kayma göstermesi ve dengeyi sarması pek olası değildir.
Stablecoin varlıklarının fiyat dalgalanmaları çok daha düşük olduğundan, optimal ücretin iki kripto para paritesi kadar yüksek olması gerekmez. Uniswap'ta işlem başına ücretler yüzde 0,3 iken, Curve'de işlem ücretleri yalnızca yüzde 0,04'tür. Şimdi, fiyatların (artı veya eksi) yüzde 0,1 içinde dalgalandığını hayal varsayın; bu durumda %0,3'lük bir işlem ücreti cazip görünmez. Benzer varlıkları tek bir havuzda kullanmanın bir başka yararı da yoğun alım satımlarda bile fiyat oynaklığının düşük kalmasıdır. Yüksek oynaklığın yüksek kayma oluşturduğunu biliyoruz ve bu nedenle Curve’deki düşük oynaklık genelde minimum seviyede kayma ile sonuçlanır.
Bununla birlikte, bu avantajların çeşitli dezavantajları da vardır. Benzer varlıklardan oluşan havuzlara odaklanan Curve, herkesin herhangi bir token paritesinde likidite havuzu oluşturmasına izin veren Uniswap gibi diğer AMM'lerden daha az dinamik ve esnektir.