Big Mac Endeksi diye bir kavram duydunuz mu? Big Mac Endeksi nedir ve nasıl hesaplanır, biliyor musunuz? İşte size ilginç bir gerçek: Borsa yatırımcıları McDonald's'ın sadece hisse fiyatını değil, efsanevi hamburgeri BigMac'in fiyatını da yakından izliyor! Bunun nedeni ise Big Mac Endeksi nedir ve ne işe yarar sorularının cevabında saklı... Biz de bu yazımızda yatırımcılar arasında en popüler endekslerden olan Big Mac Endeksi'ni keşfedeceğiz ve kim tarafından, ne zaman yaratıldığını öğreneceğiz. Koskoca yatırımcıların bir ülkenin alım gücünü neden Big Mac fiyatıyla ölçtüğünü inceleyeceğiz. Elbette Big Mac Endeksinin nasıl hesaplandığını da göreceğiz.
Big Mac Endeksi Hakkında Bilmeniz Gerekenler
Kripto para piyasası dahil tüm finansal piyasalarda belirli bir varlığın veya genel olarak piyasanın performansını analiz etmemize yardımcı olan kimi göstergeler vardır. Endeksler, bu göstergeler arasında başı çeker. Bir endeks, belirli bir veri setinin zaman içindeki değişimini ölçer. Örneğin, Türkiye'nin en önemli hisse senedi endeksi olarak görülen BIST100, İstanbul Menkul Kıymetler Borsasındaki en büyük 100 şirketin hisse fiyatını bir araya getirir. Bunlar, Borsa İstanbul'un en büyük şirketleri olduğu için BIST100 eEndeksi borsanın yönüne dair önemli bilgiler sağlar. Bu nedenle borsa yatırımcıları BIST100 endeksini yakından takip eder. Dünya çapındaki en önemli piyasa endekslerinden Dolar Endeksi (DXY) ise ABD dolarının 6 majör para birimi karşısındaki değerini ölçer. Bunlar gibi birçok başka endeks vardır ve işte onlardan biri de Big Mac Endeksidir.
İlginizi Çekebilir: Bitcoin - Dolar Endeksi (DXY) İlişkisi: DXY, BTC Fiyatını Etkiler Mi?
1. Big Mac Endeksi Nedir?
Endeks nedir sorusuna bir cevap verdik ama ya Big Mac Endeksi? Bir hamburgerin endeksi mi olur? Neden olmasın! Eğer o hamburger dünya çapında bir fast-food zincirinin en popüler ürünüyse olur.
Big Mac Endeksi, temelde bir satın alma gücü paritesidir. Satın alma gücü paritesi, bir yerdeki belirli bir ürün sepetinin fiyatının başka bir yerdeki aynı sepetin fiyatına oranını ifade eder. Bizim örneğimizde ise bir mal sepeti yerine tek bir ürün söz konusudur: Big Mac.
Big Mac Endeksinin ardındaki temel fikir, bir ülkedeki ürün sepetinin başka bir ülkeyle nadiren tam olarak aynı olabileceğidir. Örneğin, bir ABD'linin market alışverişiyle bir Türk'ünkü çok farklı ürünler içerir. Bu nedenle birden fazla üründen oluşan endeksler, iki para birimi arasındaki satın alma gücünü kıyaslamakta doğru sonuçlar vermeyebilir. Ancak bir Big Mac, her zaman bir Big Mac'tir.
Yani Big Mac Endeksi, farklı ülkelerin para birimlerinin satın alma güçlerini Big Mac fiyatları üzerinden karşılaştırır. "McDonald's Endeksi" adıyla da bilinen bu endeks, ürün sepetlerinin her ülkede neredeyse aynı standartlarda üretilen ve satılan Big Mac hamburgerinin fiyatlarını kıyaslayarak bir para biriminin gerçek değerini ortaya koymayı amaçlar.
2. Big Mac Endeksini Kim Buldu?
İsmiyle bir internet meme'sini andırsa da sanmayın ki Big Mac Endeksi yeni bir gösterge. Bu endeks, 1986'da The Economist editörleri oluşturuldu. Gerçi dergi, bunu çok da ciddi bir endeks olarak tasarlamadıklarını belirtiyor ama zaman içinde uluslararası bir standart haline geldiğini de kabul ediyor. İşte, The Economics'in Big Mac Endeksi tanımı:
"Big Mac endeksi 1986 yılında The Economist tarafından para birimlerinin doğru seviyede olup olmadıklarına dair gayri ciddi bir rehber olarak oluşturulmuştur. Satın alma gücü paritesi teorisine, yani uzun vadede döviz kurlarının herhangi iki ülkede aynı mal ve hizmet sepetinin (bu örnekte bir hamburger) fiyatlarını eşitleyecek orana doğru hareket etmesi gerektiği fikrine dayanmaktadır,. Burgernomics hiçbir zaman para birimi uyumsuzluğunun kesin bir göstergesi olarak tasarlanmamıştır, sadece döviz kuru teorisini daha anlaşılır kılmak için bir araçtır. Yine de Big Mac endeksi küresel bir standart haline geldi, birçok ekonomi ders kitabında yer aldı ve düzinelerce akademik çalışmaya konu oldu."
3. Big Mac Endeksi Nasıl Hesaplanır?
Big Mac Endeksini hesaplamak aslında son derece kolaydır. Bunun için bilmeniz gerekenler karşılaştırmak istediğiniz ülkelerdeki Big Mac fiyatları... Bunun için genelde bir baz ülke seçilir ki bu ülke çoğunlukla Big Mac'in anavatanı ABD olur. Ardından, ilgili ülkedeki Big Mac fiyatı ABD'dekine bölünür ve böylece iki para birimi arasındaki değişim oranı bulunur.
Gelin, daha iyi anlamak için Şubat 2025 itibarıyla ABD doları ile Türk lirasını Big Mac Endeksine göre değerlendirelim. The Economist'in Big Mac Endeksi hesaplama aracına göre şu anda ABD'de 1 adet Big Mac'in fiyatı 5,79 dolar. Türkiye'de ise 190 TL. 190 TL'yi 5,79 dolara böldüğünüzde endeks oranını bulursunuz: 32,82. Bu bize Big Mac Endeksine göre Türk lirası ile ABD doları arasındaki değişim oranını verir. Resmi dolar TL kuru ise şu anda 36,61. Yani, resmi kura göre 1 dolar 36,61 TL; Big Mac Endeksine göre 32,82 TL ediyor. Bu durumda Big Mac Endeksi bize Türk lirasının düşük değerlendiğini gösterir.
4. Kripto Paralarda Big Mac Endeksi Kullanılır mı?
Elbette artık para, itibari paralardan ibaret değil. Merkeziyetsiz blokzincirler üzerinde çalışan kripto paralar devasa bir piyasa oluşturuyor. Bu öyle bir piyasa ki ABD bile stratejik kripto para rezervi oluşturmaya karar veriyor. Bu da akla şu soruyu getiriyor: Kripto para piyasası için de Big Mac Endeksi ve benzeri satın alma gücü pariteleri kullanılabilir mi?
Bu sorunun cevabı: Evet. Bu gibi bir endeks, kripto paraların itibari paralar karşısındaki değerini ölçmek için pekala kullanılabilir. Aslında bunun için bir endeks tasarlandı bile: Big Sats Endeksi. Adını Big Mac'in "Big"iyle "satoshi"nin "sats"inden alan bu endeks, 1 BTC ile kaç Big Mag satın alınabileceğini hesaplıyor. Böylece, Bitcoin'in alım gücünü bulmaya çalışıyor.
Bununla beraber, bu endeks orijinali kadar yaygın kullanılmıyor. Bunun birinci nedeni, Bitcoin ve kripto para fiyatlarının yüksek volatilitesi. İkinci nedeni ise küresel yapıda, merkeziyetsiz para birimleri oluşu.
5. Big Mac Endeksinin Alternatifi Ne?
Big Mac Endeksi ders kitaplarına girecek kadar uzun süredir piyasada... Ancak bu, alternatifsiz olduğu anlamına gelmiyor. Neredeyse tüm dünyada kullanılan ve her yerde hemen hemen aynı standarda sahip olan popüler birçok ürünle satın alma gücü paritesi endeksleri oluşturmak mümkün. Bunun en ünlü örneği ise iPod Endeksi. 2000'lerde çok popüler olan ve Big Mac'in yerine belirli bir iPod modelini yerleştiren bu endeks, bugün iPhone Endeksi olarak varlığını sürdürüyor. iPhone Endeksi, bir para biriminin satın alım gücünü iPhone fiyatları üzerinden ölçüyor ve bir kişinin, iPhone satın alabilmek için kaç saat çalışması gerektiği gibi veriler sunuyor.
Bitcoin analizi yapmak için Bitlo'nun BTC/TRY grafiğini incele!
İnternet sitemizde yapılan bu paylaşımlar, yalnızca bilgilendirme amaçlı olup herhangi bir şekilde yatırımcılara telkinde bulunma, yatırımcıları yönlendirme yahut yatırımcılara kar/zarar vaadi verme şeklinde yorumlanamaz.