Genellikle vadeli işlem olarak adlandırılan vadeli işlem sözleşmeleri, traderların gelecekteki belirli bir fiyat seviyesi ya da tarihte alış / satış yapabilmelerini sağlayan sözleşmelerdir. Bu finansal araçlar, hem riskten korunma hem de spekülatörler tarafından, gelecekteki fiyat hareketlerini potansiyel olarak tahmin etmenin bir yolu olarak risklere karşı korunma veya kâr elde etme amacıyla sıklıkla kullanılmaktadır.
Vadeli işlem sözleşmesi, bir varlığın alınacağı veya satılacağı birim adedinin yanı sıra varlığın "el değiştireceği" fiyatı ve zamanı da belirtmektedir. İşlem sona erdiğinde sözleşme de sonlanmış olur. Bu noktada, vadeli işlemleri elinde tutan kişi, üzerinde anlaşılan fiyat için dayanak varlık (underlying asset) satın almak veya satmakla yükümlüdür.
Vadeli işlemler sona erene kadar varlıklar tutulabilse de, birçok spekülatör ve trader sözleşmeleri sona ermeden önce açık piyasada alıp satmayı tercih ederler. Bir vadeli işlem sözleşmesi pozisyonu aldıktan sonra, vadeli işlem tüccarlarının pozisyonlarından çıkmak için kullanabilecekleri üç ana eylem vardır. İlki ve en yaygın olanı, eşit değerde ve boyutta başka bir pozisyon yaratarak bir pozisyonu kapatma eylemini ifade eden “ofset”tir. İkinci yaygın alternatif, “rollover” olarak bilinir. Vadeli işlem traderları, sözleşme bitmeden pozisyonlarını devretmeye (uzatmaya) karar verebilirler. Bunu yapmak için, önce pozisyonlarını dengeler ve ardından aynı büyüklükte, ancak farklı bir son kullanma tarihine sahip yeni bir vadeli vadeli işlem sözleşmesi grubu açarlar. Üçüncü seçenek, sadece son kullanma tarihini ve sözleşmenin uzlaşmasını beklemektir. Anlaşmada, ilgili tüm taraflar yasal olarak varlıklarını vadeli işlem sözleşmesi pozisyonlarına göre değiştirmekle yükümlüdür.
Vadeli işlem sözleşmeleri bir vadeli işlem türü olsa da, option ve forward gibi diğer bilinen vadeli işlemlerden farklıdır. Opsiyonlar, bir tüccara belirli bir zamanda bir varlığı satın alma seçeneği sunar ancak bunu gerçekten yapmasını gerektirmez, ancak forward tipi vadeli işlemlerde bu bir gerekliliktir. Forward sözleşmeleri, vadeli işlem sözleşmelerine çok benzer ancak resmi bir takas yoluyla alınıp satılan sözleşmelerden ziyade genellikle iki taraf arasında yapılan gayri resmi veya özel sözleşmeleri içerir. Ayrıca, forward sözleşmeler standartlaştırılmış ve daha kısıtlayıcıyken, vadeli işlem sözleşmeleri traderlara şartları özelleştirme konusunda daha fazla esneklik sunma eğilimindedir.
İtibari para birimleri, hisse senetleri, endeksler, devlet tarafından verilen borçlanma araçları ve kripto para birimleri gibi vadeli işlem sözleşmeleri kullanılarak birkaç farklı varlık türü alınıp satılabilir. Petrol, değerli metaller, tarım ürünleri ve diğer emtialar da vadeli işlem sözleşmelerinin kullanılmasıyla alınıp satılır.
Vadeli işlemlerin dayandırılabileceği çeşitli temel varlıkların ötesinde, sözleşmelerin kapatılmasının iki farklı yolu vardır. Fiziksel anlaşmalarda dayanak varlık, satın almayı kabul eden tarafa fiziksel olarak teslim edilir. Bunun aksine akit ödemeler, varlığın doğrudan transferini içermez. Nakit ödemeli vadeli işlem sözleşmelerine bir örnek, aslında Bitcoin ticareti yapmayan, ancak temeldeki kripto para biriminin piyasa performansına göre yalnızca nakit bazlı sözleşmelerle işlem yapan CME Bitcoin Vadeli İşlemler piyasasıdır.
Çoğu yatırım ve alım satım aracında olduğu gibi, vadeli işlem yatırımcıları, vadeli işlem sözleşmeleri piyasalarının fiyat hareketleri hakkında daha fazla bilgi edinmek için genellikle teknik analiz göstergelerini ve temel analizleri kullanır.