Candlestick olarak bilinen mum grafik, zaman içerisinde yaşanan fiyat değişimlerini göstermekte kullanılan bir grafikleme tekniğidir. Grafik, kullanıcılarının ve tüccarların belirli bir süre içinde açık, yüksek, düşük ve kapanış fiyatlarını görselleştirmesine olanak sağlar.
Mum grafikler, diğer veri türlerini analiz etmek için de kullanılabilirken, başlangıçta finansal piyasaların analizini kolaylaştıran bir araç olarak oluşturulmuşlardır. Mum grafik kavramının 17. yüzyılda Japon tüccarlar tarafından oluşturulduğu söylenmektedir. Japon tüccarlar, piyasa fiyatlarını ve günlük ivmeyi takip etmek için mum grafikten yararlanmıştır.
Örneğin 1 saatlik bir grafik, her biri 1 saatlik bir piyasa hareketini gösteren birden fazla mum çubuğundan oluşmaktadır. Her bir mum çubuğu açılış ve kapanış fiyatlarını ile yüksek ve düşük fiyat noktalarını (gövdenin üstünde ve altında fitiller olarak da bilinen uzun çizgiler) göstermektedir. Mum çubuğunun geniş kısmı "gerçek gövde" olarak adlandırılır ve yatırımcılara kapanış fiyatının açılış fiyatından yüksek mi yoksa düşük mü olduğunu söylemektedir.
Mumların gövde (body) ve kuyruk/gölge (shadow) olmak üzere iki önemli kısmı vardır. Mumun gövde kısmı; açılış fiyatı, kapanış fiyatı ve hisse fiyatının yönünü göstermektedir. Kuyruk kısmı ise belirli bir süre zarfındaki en yüksek ve en düşük seviyeyi göstermektedir. Üst kuyruk, mumun yükseliş veya düşüş durumundan (bearish/bullish) bağımsız olan en yüksek düzeyini temsil eder. Alt kuyruk da dönemin düşük seviyesini göstermektedir.
Piyasa hareketlerinin yönüne bağlı olarak, mum grafikler farklı dağılımlara sahip olmakla beraber farklı renklere de sahip olabilirler. Yükselen mumlar genellikle yeşil veya siyah (dolu) olarak gösterilir. Bu mum çubukları borsa kapanış fiyatının açılış fiyatından daha yüksek olduğunu belirtir. Azalan mumlar genellikle kırmızı veya boştur (beyaz). Bu mum çubukları kapanış fiyatının açılış fiyatından daha düşük olduğunu belirtir. Mum gövdesinin altında, açılış veya kapanış fiyatını bulabilirsiniz.
Artan Mum Grafik
- Üst fitil: O dönemdeki en yüksek fiyata sahip işlemi ifade eder.
- Kapanış: O dönemdeki en son işlemin fiyatını ifade eder.
- Açılış: O dönemdeki ilk işlemin fiyatını ifade eder.
- Alt fitil: O dönemdeki en düşük fiyata sahip işlemi ifade eder.
Azalan Mum Grafik
- Üst fitil: O dönemdeki en yüksek fiyata sahip işlemi ifade eder.
- Açılış: O dönemdeki ilk işlemin fiyatını ifade eder.
- Kapanış: O dönemdeki en son işlemin fiyatını ifade eder.
- Alt fitil: O dönemdeki en düşük fiyata sahip işlemi ifade eder.
Kullanım kolaylığı nedeniyle mum grafikler, analizcilerin en sık tercih ettiği grafik türlerinden biridir. Oluşturulduğu dönemden beri yoğun şekilde kullanılan mum grafikler finansal piyasaların önemli bir parçasını oluşturmaktadır. Bu nedenle analiz yapan kişilerin mum grafiklerin nasıl okunacağını öğrenmesi oldukça önemlidir.
Mum Grafik Türleri
Mum grafik türleri iki ana başlık altında incelenir: Boğa formasyonu ve ayı formasyonu.
Boğa formasyonları
Boğa formasyonunda yer alan mum çubukları, açılış fiyatından daha yüksek bir kapanış fiyatına sahiptir. Yükseliş eğilimini ifade eden bu çubuklar, belirlenen süre içinde trendin yükselmesi durumunda çubuklar yeşile döner. Boğa formasyonun çekiç, ters çevrilmiş çekiç ve sabah yıldızı olmak üzere 3 türü vardır.
Çekiç (The Hammer): Çekiç tipi mum çubuğu bir trendin dip seviyesinde ya da bir düşüş trendinde meydana gelir. Mumun gövdesi kısadır ve altındaki kuyruk uzundur. Adını çekice benzeyen bu görüntüden almaktadır. Satıcıların işlem gününde fiyatları aşağı çektiğini ifade etse de alıcıların alım / satım gününü yukarı çekmeye geldiklerini işaret edebilir.
Ters Çevrilmiş Çekiç (Inverted Hammer): Çekicin farklı bir türüdür. Bu versiyonda mum gövdesinin üzerinde uzun bir kuyruk (fitil) bulunur. Piyasalarda düşüş eğilimi görülürse, piyasanın daha yüksek bir seviyeyi test ettiğini ve sonra satış yapıldığını ifade ediyor olabilir.
Sabah Yıldızı (The Morning Star): Yeni yatırımlar için umut ışığı olabileceğinden bu adı almıştır. Önceki satış baskısının azaldığını, potansiyel bir yükseliş eğimini ve satın almada bir canlanma trendi olduğunu ifade eder. 3 tür mum bulunmaktadır:
Uzun kırmızı mum
Ortası kısa gövdeye sahip kırmızı ya da yeşil mum
Kısa yeşil gövdeli mum
Ayı Formasyonları
Ayı formasyonunda yer alan mum çubukları, açılış fiyatından daha düşük bir kapanış fiyatına sahiptir. Düşüş eğilimini ifade eden bu çubuklar, grafik için belirlenen süre içinde yükselirse kırmızıya dönmektedir. Yutan ayı ve akşam yıldızı olarak iki türü vardır.
Yutan Ayı (Bearish Engulfing): Bu tip çubuklar bir yükseliş eğiliminin zirvesinde ya da bir düşüş trendi esnasında düzelme olduğunda oluşur. İki tür görünüm vardır:
- Uzun gövdeli ve küçük kuyruklu
- Tüm mumları içine alan ilk mumun gövdesini tamamen kaplayan
Akşam Yıldızı (Evening Star): Sabah yıldızının tam tersidir. Üç tipi bulunur:
- En yüksek seviyeye yaklaşan mum
- Küçük bir gövde ile ilk mumun üstüne uzanan mum
- İlk mumun gövdesinin ortasından öteye, ikinci mumun altına doğru kayan mum