Bugünlerde dünya gündemini en çok meşgul eden konuların başında küresel resesyon olasılığı geliyor. Enflasyon hemen her ülkede artarken, ekonomiler küçülüyor. Peki resesyon nedir? Resesyon kripto para piyasasını nasıl etkiler? Bu makalemizde, ekonomide resesyonu ele alacağız.
Resesyon nedir?
Sanayi Devrimi’nden beri birçok ülkede ekonomik büyüme kural haline gelirken, daralma ise bu kuralın sürekli tekrarlayan bir istisnasıdır. Resesyon ya da durgunluk ise iş döngüsünün nispeten kısa süreli düzeltme aşamasıdır. Resesyon, genellikle, önceki genişlemenin yol açtığı ekonomik dengesizlikleri ele alarak büyümenin yeniden başlamasının yolunu açar.
Resesyon, uzmanlar tarafından genelde gayri safi yurt içi hasılasının üst üste iki çeyrekte düşmesi ile tanımlanır. Bu tanımı 1974 yılında, ünlü ekonomist Julius Shiskin yapmış ve ardından resesyon hemen herkes tarafından böyle tanımlanır olmuştur. Bununla beraber resesyon daha genel bir şekilde ekonomide aylar süren (bazen yıllar) süren bir gerileme dönemi olarak ifade edilebilir. Bu dönemde işsizlik artar, perakende satışlar düşer, sanayi üretimi azalır. Daha da önemlisi resesyon dönemlerinde ekonomideki bu gerileme bir sarmala dönüşüp kendi kendini sürdürür hale gelebilir. Örneğin, tüketici talebindeki azalma işten çıkarmalara yol açar; yeni işsizlerin gelirlerindeki ani düşüş, bu kişilerin harcamalarını etkiler ve tüketici talebini daha da aşağı çeker. Benzer şekilde, bazen resesyonlara piyasalarda ayı dönemi eşlik eder ve bu da artan varlık değerleri ile artan net değere dayalı tüketimi azaltarak servet etkisini tersine çevirebilir. Yine bu dönemde borç verenler azalır ya da enflasyonun önüne geçmek için faizlerin artmasıyla borç almak zorlaşabilir; bunun sonucunda işletmeler büyüme hamleleri yapamaz, küçülür ve bazen iflas ederler. Bu da daha büyük işsizliğe yol açar. Sonuç itibarıyla resesyon, bir ekonomik gerileme sarmalı olarak da tanımlanabilir.
Resesyon neden olur?
Ekonominin uzun vadeli büyüme trendini kaybedip resesyona girme nedenlerini açıklamaya çalışan çok sayıda teori vardır. Bu teoriler ekonomik, finansal veya psikolojik faktörlere dayalı olarak geniş bir yelpazede kategorize edilebilir. Kimi çalışmalar ise farklı faktörlere dayalı bu teorilerin arasındaki boşlukları doldurmaya çalışır.
Bazı ekonomistler, resesyonun izini başta endüstrilerdeki yapısal değişimler olmak üzere ekonomik değişikliklerde sürer. Örneğin, jeopolitik bir kriz nedeniyle petrol fiyatlarında keskin ve sürekli bir artış, ekonomi genelinde maliyetleri artırabilir ve resesyona yol açabilir. Ukrayna Savaşı da bunun güzel bir örneğidir. Bugün savaşın yol açtığı tahıl ve doğal gaz krizi özellikle Avrupa’da resesyon sinyalleri veriyor.
Bununla beraber resesyonu finansal faktörlerle açıklayan teoriler de vardır. Bu teoriler genellikle resesyon öncesi ekonominin iyi olduğu zamanlardaki kredi büyümesine ve finansal risklerin birikmesine, resesyon başlangıcında kredi ve para arzının daralmasına veya her ikisine birden odaklanır. Resesyonu para arzındaki yetersiz büyüme ile ilişkilendiren monetarizm teorisi, bu tür teorilere iyi bir örnektir.
Bir de psikolojik temelli resesyon teorileri bulunur. Bu tür teoriler ekonomik patlamaların yol açtığı aşırı canlılığa ya da gerilemeler sırasında yaşanan derin karamsarlığa odaklanır. Örneğin Keynesyen ekonomi, resesyonu güçlendirebilecek ve uzatabilecek psikolojik ve ekonomik faktörleri inceler. Adını ekonomist Hyman Minsky'den alan Minsky Momenti kavramı ise psikolojik ve finansal çerçeveleri bütünleştirerek, boğa piyasası coşkusunun sürdürülemez spekülasyonları teşvik edebileceğini vurgular.
Resesyon kripto para piyasasını nasıl etkiler?
Tüm piyasalar ve finansal varlıklar gibi kripto paralar da resesyon dönemlerinden etkilenir. Resesyon, para arzında daralmaya ve çoğu zaman hayat pahalılığına yol açar. Bunun sonucunda ise yatırımcılar riskli varlıklardan uzaklaşma eğilimine girer ve altın ya da ABD doları gibi daha güvenli varlıklara yönelir. Bu nedenle resesyon dönemlerinin kripto para piyasalarını olumsuz etkilemesi beklenebilir.
Bununla beraber, ilk kripto para birimi olan Bitcoin (BTC), 2008 Küresel Finans Krizi’ne cevaben ortaya çıkmış ve bankalara, merkezi otoritelere, geleneksel finans sitemine güvenin sarsıldığı bir ortamda popülerlik kazanmıştır. Bugün başta BTC olmak üzere piyasa değeri büyük kimi kripto para birimleri enflasyondan korunma aracı olarak da değerlendirilmektedir. Bu yönüyle kripto paralar, resesyon dönemlerinde fiyat düşüşleri gösterse de bu zorlu ekonomik şartlardan sağ çıkmayı başarmıştır. BTC ve Ethereum (ETH) gibi önde gelen kripto paralar yıllardır yatırımcıların ilgi odağı olmaya devam ediyor.