Blockchain, Bitcoin ve binlerce kripto paranın arkasındaki dijital para birimlerinin ötesinde gelecek vaat eden bir potansiyele sahip bir temel teknoloji olarak tanımlanmaktadır. Sistemin değiştirilmesini, hacklenmesini ve hile yapılmasını zorlaştıran, hatta imkansız hale getiren bir bilgi kaydetme sistemidir
Blockchain, esasen Blockchain’deki tüm bilgisayar sistemleri ağı boyunca çoğaltılan ve dağıtılan işlemlerin dijital bir defteridir. Zincirdeki her blok bir dizi işlem içermekte ve Blockchain’de her yeni işlem gerçekleştiğinde, her katılımcının defterine bu işlemin bir kaydı eklenmektedir. Birden fazla katılımcı tarafından yönetilen merkezi olmayan veritabanı, Dağıtılmış Defter Teknolojisi (Distributed Ledger Technology, DLT) olarak bilinmektedir. Blockchain de tüm işlemlerin hash adı verilen değişmez bir kriptografik imza ile kaydedildiği bir DLT türüdür. Böylelikle bir zincirdeki blok değiştirilirse hemen değişeceği anlamına gelmektedir.
Geçmişte dijital para oluşturmaya yönelik birçok girişimde bulunulmuş ancak bunlar üzerinde oynanmış olduğu aşikâr bir durumdur. Hackerlar Blockchain sistemini bozmak isterlerse, zincirin tüm dağıtılmış sürümlerinde zincirdeki her bloğu değiştirmeleri gerekmektedir. Bitcoin ve Ethereum gibi Blockchain’ler, zincire bloklar eklendikçe sürekli olarak büyümekte ve bu da defterin güvenliğini önemli ölçüde artırmaktadır.
Blockchain Nedir?
Blockchain, bilgileri hacklemeyi veya değiştirmeyi zorlaştıracak şekilde kaydeden, halka açık bir dijital işlem defteridir. Bu teknoloji, bireylerin hükümet, banka veya başka bir üçüncü taraf gibi bir aracı olmadan doğrudan birbirleriyle anlaşmaları için güvenli bir yol sağlamaktadır.
Bloklar adı verilen sürekli büyüyen kayıt listesi, kriptografi kullanılarak birbirine bağlanmaktadır. Her işlem, peer-to-peer (eşler arası) bilgisayar ağları tarafından bağımsız olarak doğrulanmakta, zaman damgalanmakta ve büyüyen bir veri zincirine eklenmektedir. Kaydedildikten sonra veriler değiştirilememektedir. Bitcoin, Ethereum ve diğer kripto para birimlerinin artan kullanımı ile popüler hale gelirken, Blockchain teknolojisi yasal sözleşmeler, mülk satışları, tıbbi kayıtlar ve bir dizi eylem veya işlemi yetkilendirmesi ve kaydetmesi gereken diğer herhangi bir endüstri için umut verici uygulamalara sahip olmaktadır.
Blockchain Teknolojisinin Önemi
Blockchain teknolojisinde önde gelen sorun daima güven konusu olmaktadır. Herhangi bir kişi X dolar adında yeni bir para birimi oluşturursa, kendisine bir milyon X dolar vermeyeceğine veya X dolarınızı kendisi için çalmayacağına güvenmenin yolu olabilir mi? Bitcoin, Blockchain adı verilen belirli bir veritabanı türü kullanarak bu sorunu çözmek için tasarlanmış bir kripto para birimidir.. SQL veritabanı gibi çoğu normal veritabanlarında, girişleri değiştirebilecek (örneğin kendisine bir milyon X dolar vererek) sorumlu biri bulunmaktadır. Blockchain ise farklıdır çünkü bu teknolojide kimse sorumluluk taşımamaktadır, başka bir deyişle Blockchain, bu teknolojiyi kullanan insanlar tarafından yönetilmektedir. Ayrıca Bitcoinler taklit edilemez, hacklenemez veya çifte şekilde harcanamaz. Bu nedenle güvenilirdir.
Blockchain Nasıl Çalışmaktadır?
Örnek olarak Bitcoin sistemi ele alınırsa, dağıtık defter teknolojisi olarak da bilinen Blockchain’in çalışma şekli aşağıdaki gibi açıklanmaktadır:
- Deftere Bitcoin alım ve satımı girilmektedir. Ardından düğümler olarak bilinen güçlü bilgisayarlardan oluşan bir ağa iletilmektedir.
- Dünyanın dört bir yanındaki binlerce düğümlerden oluşan bu ağ, bilgisayar algoritmalarını kullanarak işlemi onaylamak için yarışmaktadır. Bu aynı zaman da Bitcoin mining olarak bilinmektedir. Yeni bir bloğu başarıyla tamamlayan ilk miner, çalışmaları için Bitcoin ile ödüllendirilmektedir. Bu ödüller, alıcıya ve satıcıya aktarılan ağ ücretleri ile ödenmektedir. İşlem hacmine bağlı olarak ücretler artabilmekte veya düşebilmektedir.
- Satın alma işlemi kriptografik olarak onaylandıktan sonra, işlem dağıtılmış defterdeki bir bloğa eklenmektedir. Daha sonra ağın çoğunluğu, “proof-of-work (iş kanıtı)” olarak bilinen bir süreçte satışı onaylamalıdır.
- Blok, hash olarak bilinen kriptografik bir parmak izi kullanılarak önceki tüm Bitcoin işlem bloklarına kalıcı olarak zincirlenmekte ve satış tamamlanmaktadır.
Blockchain teknolojisi kavramı ilk olarak 1982’ye dayanan akademik makalelerde, “karşılıklı şüpheli gruplar tarafından kurulabilen, sürdürülebilen ve güvenilen dağıtık bir bilgisayar sisteminin tasarımı”nı tartışan bir tezde karşılaşılmıştır. Bu çalışma, akademik bir teoriyi gerçek dünya kullanımına uygun getiren, takma adlı Satoshi Nakamoto’nun “Bitcoin: Eşler Arası Elektronik Nakit Sistemi” başlıklı 2008 tarihli bir makalesi olarak bilinmektedir.
Bitcoin ve Blockchain
Blockchain’in amacı, dijital bilgilerin kaydedilmesine ve dağıtılmasına izin vermektir ancak düzenlenememektedir. Blockchain teknolojisi ilk olarak 1991 yılında, belge zaman damgalarının değiştirilemeyeceği bir sistem uygulamak isteyen iki araştırmacı Stuart Haber ve W. Scott Stornetta tarafından ana hatlarıyla açıklanmıştır. Ancak neredeyse yirmi yıl sonra Ocak 2009’da Bitcoin’in piyasaya sürülmesiyle, Blockchain ilk defa gerçek dünya uygulamasına sahip olmuştur.
Bitcoin protokolü bir Blockchain üzerine inşa edilmiştir. Dijital para birimini tanıtan bir araştırma makalesinde, Bitcoin’in takma isimli yaratıcısı Satoshi Nakamoto, bundan “güvenilir üçüncü taraf olmadan tamamen eşler arası yeni bir elektronik nakit sistemi” olarak bahsetmiştir. Burada anlaşılması gereken en önemli şey, Bitcoin’in yalnızca bir ödeme defterini şeffaf bir şekilde kaydetmek için bir araç olarak Blockchain kullanmasıdır. Blockchain ise teoride herhangi bir sayıda veri noktasını değişmez bir şekilde kaydetmek için kullanılabilmektedir. Bu işlemler seçimlerdeki oylar, ürün envanterleri, devlet kimlikleri, ev tapuları ve çok daha fazlası şeklinde olabilmektedir.
Günümüzde, Blockchain sadece işlemleri kaydetmek dışında, topluma yardımcı olacak şekilde uygulanmak istenen çok çeşitli Blockchain tabanlı projeler vardır. Örnek vermek gerekirse, Blockchain demokratik seçimlerde oy kullanmanın bir yolu olarak kullanılabilmektedir. Blockchain’in değişmezliğinin yapısı, hileli oylamanın gerçekleşmesinin çok daha zor olacağı anlamına gelmektedir.
Oylama sistemi, bir ülkenin her vatandaşına tek bir kripto para birimi veya token verilecek şekilde çalışabilmektedir. Daha sonra her adaya belirli bir cüzdan adresi verilecek ve seçmenler tokenlarını veya kriptolarını hangi adayın oy vermek istedikleri adresine gönderecektir. Blockchain’in şeffaf ve izlenebilir yapısı, insan oylarının sayılması ihtiyacını ve art niyetli kişilerin fiziksel oy pusulalarını kurcalama yeteneğini ortadan kaldıracaktır.
Blockchain ve Bankalar
Bankalar ve merkezi olmayan Blockchain’ler arasında birçok farklılık mevcuttur. Bir bankanın Blockchain’den nasıl farklı olduğunu görmek için, bankacılık sistemini Bitcoin’in Blockchain uygulamasıyla aşağıdaki gibi bir tablo ile karşılaştıralım.
Özellik | Bankalar | Bitcoin |
Açık olduğu Saatler | Fiziki işlem yapan bankalar hafta içi 09:00-17:00 saatleri arasında açıktır. Bazı bankalar hafta sonları da açıktır ancak çalışma saatleri sınırlıdır. Tüm bankalar ise tatil günlerinde kapalıdır. | Herhangi saat limiti yoktur. Yılın 365 günü 7/24 açıktır. |
İşlem Ücretleri | Kart ödemeleri: Bu ücret karta göre değişmekte ve doğrudan kullanıcı tarafından ödenmemektedir. Ücretler, ödeme işlemcilerine mağazalar tarafından ödenmekte ve genellikle işlem başına ücretlendirilmektedir. Bu ücretin etkisi bazen mal ve hizmetlerin maliyetini yükseltebilmektedir. Çekler: Bankaya bağlı olarak 1 ile 30 doları veya ülkenizin para birimine göre değişkenlik olabilmektedir. ACH: Harici hesaplara gönderirken ACH (otomatik takas merkezi) transferleri 3 dolara kadar mal olabilmektedir. Havale: Yurt içi yapılan havaleler 25 dolara kadar mal olabilmektedir. Giden uluslararası banka havaleleri 45 dolara kadar mal olabilmektedir. | Bitcoin, minerlar ve kullanıcılar tarafından belirlenen değişken işlem ücretlerine sahiptir. Bu ücret 0 ile 50 dolar arasında değişebilmekte ancak kullanıcılar ne kadar ücret ödemek istediklerini belirleme olanağına sahip olmaktadır. Bu, kullanıcının ücretini çok düşük belirlemesi durumunda işlemlerinin gerçekleştirilemeyeceği açık bir pazar yeri yaratmaktadır. |
İşlem Hızı | Kart ödemeleri: 24-48 saat Çekler: takas için 24-72 saat ACH: 24-48 saat Havale: Uluslararası olmadıkça 24 saat içinde, banka havaleleri genellikle hafta sonları veya resmî tatillerde işlenmemektedir. | Bitcoin işlemleri, ağ yoğunluğuna bağlı olarak 15 dakika kadar kısa ve bir saatten fazla sürebilmektedir. |
Müşterinizi Tanıyın | Banka hesapları ve diğer bankacılık ürünleri, “Müşterinizi Tanıyın (KYC)” prosedürleri gerektirmektedir. Bu gereklilik, bankaların hesap açmadan önce bir müşterinin kimliğini kaydetmesi için yasal olarak gerekli olduğu anlamına gelmektedir. | Herhangi bir kişi veya herhangi bir şey, Bitcoin ağına kimlik olmadan katılabilmektedir. Teoride, yapay zekâ ile donatılmış bir varlık bile katılabilmektedir. |
Transfer Kolaylığı | Devlet tarafından verilen kimlik, banka hesabı ve cep telefonu, dijital transferler için minimum gereksinimlerdir. | İnternet bağlantısı ve cep telefonu minimum gereksinimlerdir. |
Mahremiyet | Banka hesap bilgileri bankanın özel sunucularında saklanmakta ve müşteri tarafından tutulmaktadır. Banka hesabı gizliliği, banka sunucularının ne kadar güvenli olduğu ve bireysel kullanıcının kendi bilgilerini ne kadar iyi koruduğu ile sınırlıdır. Bankanın sunucuları ele geçirilecek olsaydı eğer bireyin hesabı da tehlikeye girebilirdi. | Bitcoin, kullanıcının istediği kadar özel olabilmektedir. Tüm Bitcoin izlenebilir ancak isimsiz olarak satın alınmışsa Bitcoin’in kime ait olduğunu belirlemek mümkün değildir. Bitcoin bir KYC (Know Your Customer) değişiminde satın alınırsa, Bitcoin doğrudan KYC değişim hesabının sahibine bağlanır. |
Güvenlik | Müşterinin güvenli parolalar ve iki faktörlü kimlik doğrulama gibi sağlam internet güvenlik önlemleri uyguladığını varsayarsak, bir banka hesabının bilgileri yalnızca bankanın müşteri hesabı bilgilerini içeren sunucusu kadar güvenli olmaktadır. | Bitcoin ağı büyüdükçe daha güvenli hale gelmektedir. Bir Bitcoin sahibinin kendi Bitcoin’i ile sahip olduğu güvenlik seviyesi tamamen onlara bağlıdır. Bu nedenle, insanların daha büyük miktarlarda Bitcoin veya uzun süre tutulması amaçlanan herhangi bir miktar için soğuk depolama kullanmaları önerilmektedir. |
Onaylanmış İşlemler | Bankalar çeşitli nedenlerle işlemleri reddetme hakkını saklı tutmaktadır. Bankaların hesap dondurma hakkı da saklıdır. Bankanız olağandışı yerlerde veya olağandışı öğeler için satın alma yapıldığını fark ederse, bunlar reddedilebilmektedir. | Bitcoin ağının kendisi, Bitcoin’in herhangi bir şekilde veya biçimde nasıl kullanıldığını dikte etmez. Kullanıcılar Bitcoin’i uygun gördükleri şekilde işlem yapabilirler ancak aynı zamanda ülkelerinin veya bölgelerinin kurallarına da uymaları gerekmektedir. |
Hesap Ele Geçirme | KYC yasaları nedeniyle hükümetler, insanların banka hesaplarını kolayca takip edebilir ve çeşitli nedenlerle içlerindeki varlıklara el koyabilmektedir. | Bitcoin anonim olarak kullanılırsa, hükümetler onu ele geçirmek için takip etmekte zorlanırlar. |
Tabloda da görüldüğü gibi Blockchain tekonolojisine sahip kripto paralar bankalara göre daha hızlı ve güvenilir hizmet vermekte ve böylece müşterisine şeffaf bir ortam sağlayarak geçmişteki bütün işlemleri de gösterebilmektedir.
Blockchain İçin Sırada Ne Var?
İlk olarak 1991’de bir araştırma projesi olarak önerilen Blockchain, günümüzde yirmi yılının sonlarını tamamlamaya doğru ilerlemektedir. Ortaya çıktığı çağındaki çoğu Y kuşağı gibi, Blockchain de son yirmi yılda, dünyanın dört bir yanındaki işletmeler teknolojinin neler yapabileceği ve önümüzdeki yıllarda nereye gittiği hakkında spekülasyonlar yaparak, kamu incelemesinden adil payını almıştır.
Uygulanmakta olan ve keşfedilen teknoloji için birçok pratik uygulama ile, Blockchain yirmili yıllarının sonuna gelerek, Bitcoin ve kripto para birimi nedeniyle küçük bir parçası olmayan bir isim oluşturmaktadır. Ülkedeki her yatırımcının dilinde popüler bir hale gelen Blockchain, iş ve hükümet operasyonlarını daha az aracıyla daha doğru, verimli, güvenli ve ucuz hale getirmek için oluşmuştur.
Blockchain otuzlu yaşlarına girmeye hazırlanırken, artık mesele eski şirketlerin teknolojiyi yakalayıp yakalayamayacağı değil, "ne zaman yakalayacak’’ meselesi haline gelmiştir.
Blockchain Teknolojisinin Geleceği
Bitcoin sistemi, Blockchain teknolojisinin en bilinen uygulaması olsa da ortaya çıkan bu teknolojinin üstüne inşa edilmiş binlerce kripto para birimi vardır. Bitcoin’in diğer geleneksel ödeme yöntemlerinin yerini almayı başarıp başaramayacağı henüz görülmese de Blockchain teknolojisi uygulamaları hızla büyümekte ve taraftarlar, endüstriler arasında dramatik değişikliklere yol açabileceğini söylenmektedir.