Oyun Teorisi, John Nash tarafından geliştirilmiş olan ve birçok farklı alanda kullanılan bir teoridir. Oyun Teorisi, kripto paraların gelişimi açısından da oldukça önemlidir ve 10 yılı aşkın süredir ayakta kalmayı başaran kripto para sektörünün temelinde yer alır.
Bu makalemizde Oyun Teorisi’nden bahsedip, bu çığır açan teorinin kripto para birimleri ve blok zincirler üzerindeki etkilerini inceleyeceğiz.
Oyun Teorisi Nedir?
Oyun Teorisi ünlü matematikçi ve ekonomist John Nash tarafından ortaya atılmıştır. Genel olarak, bir bireyin başarısının diğer bireylerin seçimlerine dayalı olması ile ifade edilir. Bir bireyin yaptığı seçimin sonucu, topluluk için en iyi sonuç olmasına rağmen kendisi için en iyi sonuç olmamaktadır. Bu konudaki en popüler örnek Mahkum İkilemi (Prisoners Dilemma) olarak adlandırılmaktadır.
Mahkum İkilemi
Mahkum İkilemi, Oyun Teorisi anlatılırken kullanılan en popüler örneklerdendir. Mahkum İkilemi, iki suçlunun (A ve B) tutuklandıktan sonra farklı odalarda birbirleri ile iletişim kurmadan sorgulandığı bir senaryoya dayanır.
Mahkum ikileminde polisler, suçluları, cezalarını düşürme karşılığında birbirlerinin aleyhine ifade vermeye ikna etmeye çalışırlar. Eğer A, B’nin aleyhine ifade verirse kendisi serbest kalırken B, 3 yıl hapse gidermektedir. B’ye ise A aleyhine ifade verirse serbest kalacağı ama A’nın 3 yıl hapis yatacağı söylenir. Fakat eğer her ikisi de ihanet eder ve birbirinin aleyhinde tanıklık ederse ikisi de 2 yıl hapse gidecektir. Son olarak, eğer hem A hem B ihanet etmemeye karar verir ve sessiz kalırsa, her ikisi de delil yetersizliğinden yalnızca 1 yıl hapis cezası alacatır.
Böyle bir durumda her ikisi içinde en iyi ihtimal ihanet etmektir. Çünkü A ihanet etmez ise B ihanet edebilir ve A, 3 yıl ceza alabilir. B için de tersi geçerlidir. Bu yüzden, A ve B mahkumları sadece kendi durumlarını düşündüklerinde ihanet etmek en iyi senaryo olur. Ancak A ve B birlikte hareket edip sessiz kalırlarsa sadece 1 yıl hapis cezası alacaklardır. Öyleyse sessiz kalmak çoğunluk için en iyi senaryo iken ihanet etmek kişisel olarak en iyi senaryodur. Çünkü kişi, diğerinin ihanet edip etmeyeceğini bilemez.
Mahkum İkilemi’nin bilinen ve sıkça kullanılan pek çok çeşidi vardır fakat bu basit örnek dahi insan davranışları ve rasyonel karar verme süreçlerinin sonuçlarını incelemek için oldukça önemlidir.
Oyun Teorisi ve Kripto Paralar
Oyun Teorisi, kripto paralar gibi karşılıklı güven ihtiyacını ortadan kaldıran yapıların temelinde yer alır. Bitcoin (BTC) ile başlayan kripto para serüveni, hem blok zincir hem de kriptografi anlamında temelde Oyun Teorisi dinamiklerine dayanmaktadır. Örneğin, Bitcoin blok zinciri üzerinde işlemlerimizi onaylayıp bloğa ekleyen madencilere güvenmek zorundayız. Bununla beraber, işlemler hakkında fikir birliğine varmaya çalışan madenciler, yani düğümler birbirlerine gerçekten güvenmeyebilir. Böylesi bir durumda kötü niyet içeren eylemlerden nasıl kaçınılır?
Bu sorunun en basit cevabı hem Oyun Teorisi hem de Proof-of-Work (PoW) konsensüs mekanizmasının altında yatmaktadır. Bitcoin blok zincirinde düğüm çalıştırıp madenci olarak blok işlemeye başlayan kullanıcıların, işlemleri onaylamak ve blok zincire eklemek için diğer düğümler ile fikir birliğine varması gerekmektedir. Madenciler arasında sıradaki blok için varılması gereken fikir birliğinin temelinde ise Oyun Teorisi yatar. PoW mekanizması, madencileri, yani düğümleri dürüst davranmaya teşvik eder. Aksi takdirde madenciler ciddi kayıplar ile karşı karşıya kalabilir. PoW blok zincirlerinde kötü niyetli kullanıcılar, toplam düğüm sayısının yüzde 51’ini eline geçirirse blok zincir üzerinde blokları yeniden düzenleyip büyük kayıplara yol açabilir. Ancak bu tür saldırıların büyük blok zincirlerde gerçekleşmesi oldukça maliyetlidir. Bu yüzden, kötü niyetli kişiler bunu kârlı bulmaz. Yani, topluluk için en iyiyi değil de kendisi için en iyiyi düşünen düğümler yüksek maliyet engeliyle karşılır. Bunun yanı sıra ağ tarafındaki çoğunluk tarafından ağdan da atılabilir.
Sonuç
Oyun Teorisi topluluk için en iyi olanı sürdürmeyi hedeflediği için hemen her alanda olduğu gibi merkeziyetsiz yapılarda da oldukça önemli bir faktör olarak karşımıza çıkmaktadır. Kripto para blok zincirlerinde konsensüsün, yani fikir birliğinin sağlanması ve ağın dürüst bir şekilde çalışmaya devam etmesi oyun teorisi ile sağlanır. Topluluk için en iyi olan seçenek üzerine odaklanan Oyun Teorisi, PoW konsensüs algoritması kullanan blok zincirlerin yanı sıra Proof-of-Stake (PoS) kullanan blok zincirlerde de fikir birliğinin temelini oluşturmaktadır. Oyun Teorisi ve sonuçları, ağa katılımın yüksek olduğu blok zincirlere sağladığı güvenlik ve dayanıklılığı ile oldukça önemli bir kavramdır.