Lending, yani borç verme kavramı, kripto para dünyasında merkeziyetsiz finansın gelişmesi ile karşımıza çıkmıştır. Kripto para sektöründeki lending uygulamaları, kullanıcıların ellerinde bulunan varlıkları borç olarak verebildikleri ya da başkalarından borç alabildikleri platformlar olarak tanımlanabilir.
Bu makalemizde “Lending nedir?” sorusuna cevap verecek ve lending platformlarına göz atacağız.
Lending Nedir?
Kripto para dünyasında al-sat yapmadan kazanç sağlamamıza olanak sağlayan lending, yatırımcıların ellerinde olan varlıkları belirli protokoller üzerinden borç vererek pasif gelir kazanabilecekleri bir merkeziyetsiz finans (DeFi) ürünüdür.
Kullanıcılar lending platformlarında verilen borçlar üzerinden belirli oranda faiz geliri elde etmektedir. Ancak bu faiz oranı, varlığın likiditesine göre sürekli olarak değişiklik göstermektedir. Örneğin bir lending platformu üzerinde borç alınan Tether (USDT) miktarı, borç verilen USDT miktarına yakın ise platform, USDT likiditesi sağlamak için yüksek oranda faiz verebilmektedir. Lending platformları üzerinden tıpkı bir bankada yaptığımız gibi varlıkları yatırarak faiz kazanabilir, yatırdığımız bu varlıkları teminat göstererek kripto varlık borç alabiliriz.
Lending Platformları Nasıl Çalışır?
Lending platformlarının çalışma mekanizması bankaların çalışma mekanizmasına benzer. Lending platformlarında kullanıcılar varlıklarını yatırıp borç alabilmektedirler. Platform üzerinde sağlanan toplam likidite üzerinden ise varlık yatıran kullanıcılar yatırdıkları varlıkların yüzde 90’ına kadar kredi kullanabilmektedirler. Ancak tam bu noktada lending platformlarından borç alma işlemi, bankalardan farklı işlemektedir. Geleneksel finans dünyasındaki bankalar size banka üzerinde herhangi bir teminat olmadan kredi verebilmekteyken lending platfromlarında bu durum söz konusu değildir. Kripto para dünyasında cüzdan adreslerinin anonim yapısından kaynaklı lending platformlarında teminat göstermeden borç almak mümkün değildir.
Lending platformlarında kullanıcılar yatırdıkları teminatlar üzerinden kredi kullandıkları için bazı durumlarda likidasyon yaşanabilmektedir. Örneğin, bir lending platformuna 4 bin USDT yatıran bir kullanıcı karşılığında 1 Ethereum (ETH) borç aldığı zaman, ETH fiyatının 4 bin USDT olması durumunda içeride alınan borcu kapsayacak yeterli likidite kalmaz ve pozisyon likide olur.
Lending platformlarında borç verilen tutar başka kişiler tarafından borç olarak alınabildiğinden bir arz talep dengesi mevcuttur. Eğer platform üzerinde borç verilen varlık için yeterli kadar borç alan olmaz ise o varlık için ödenen faiz geliri düşer. Öte yandan o varlığı borç almak için yüksek talep var ise borç verme ve borç alma faizi yükselir.
Lending Platformlarının Avantajları
Lending platformları geleneksel finansal sisteme kıyasla birçok avantaja sahiptir.
Kredi Tutarlılığı
Lending platformlarındaki krediler ve teminatlar tamamen tutarlı şekilde çalışmaktadır. Platform üzerinde kullanılan kredi tutarı anlık olarak görülebilmekte ve teminat tutarıyla orantılı olarak ilerlemektedir. Yani, lending platformları ellerinde likiditesi bulunmayan kripto varlığı borç olarak verememektedir. Bu da kredilerin ve teminatların tutarlı bir yapı içerisinde büyümesi anlamına gelmektedir.
Şeffaflık
Lending platformları üzerinde yapılan her işlem şeffaf bir şekilde blok zincire kayıt edilmektedir. Böylece herkes blok zincir üzerindeki kayıtlara bakarak platform üzerindeki işlemleri takip edebilir. Ancak blok zincir teknolojisinin getirdiği anonimlik ile cüzdanların gerçek sahibi gizli kalır. Bu şeffaf yapı, lending platformları veri analizine de olanak sağlamaktadır.
Hız
Lending platformlarında işlemler, geleneksel bir finans kuruluşuna göre oldukça hızlı yapılabilir. Blok zincirler üzerinde yapılan işlemler desteklenen ağın kapasitesine göre saniyeler içerisinde gerçekleşmektedir. Lending platformları üzerine yatırdığınız teminat ile saniyeler içerisinde size sunulan varlıklardan kolayca ve hızlıca borç alabilirsiniz.
Lending Platformlarının Dezavantajları
Lending platformları sahip olduğu avantajlarının yanı sıra birtakım riskler de barındırmaktadır.
Rug Pull
Kripto para dünyası neredeyse açık bir yapıya sahip olduğu için kötü niyetli geliştiricilerin kolaylıkla insanları manipüle edip rug pull yapabilmesine olanak tanımaktadır. Rug pull, bir kripto geliştiricisinin yatırımcılara yeni bir projeyi tanıtıp, geliştirip ve ardından geliştirme aşamasında topladığı paralarla ortadan kaybolduğu bir dolandırıcılık türüdür. Bu yüzden bir lending platformu ile etkileşime geçmeden önce mutlaka kodlarının denetlenip denetlenmediğine bakmakta fayda vardır.
Hack
Kripto para dünyasında merkeziyetsiz protokollerde sıkça maruz kaldığı hacklenme olayları lending platformları için de bir problem oluşturmaktadır. Platformların kodlarında fark edilmeyen bir bug ya da hatadan kaynaklı kötü niyetli saldırganlar tarafından platformlar ciddi şekilde saldırıya maruz kalabilmektedir. Bu saldırılar sonucunda platform üzerinde varlıkları bulunan yatırımcılar ve kullanıcılar mağduriyet yaşayabilmektedir.
Lending Platfromları
Kripto para dünyasında varlıklarınız üzerinden pasif gelir elde edebileceğiniz ve borç alabileceğimiz birçok lending platformu bulunmaktadır. Bu platformlardan öne çıkan bazıları ise Aave (AAVE), Compound (COMP) ve Maker DAO (MKR) olarak sayılabilir.
Aave (AAVE)
Aave, 2020 yılında piyasaya çıkan açık kaynak kodlu bir likidite protokolü, yani lending platformudur. Platform üzerinde kullanıcılar varlıklarını kilitleyerek borç almak isteyenler için likidite yaratmakta veya yaratılan likiditeden borç kullanabilmektedirler. AAVE token ise platformun yönetişim tokenıdır.
Compound (COMP)
Compound, kripto para dünyasındaki uygulamalar için kullanıcıların likidite sağlayabileceği bir lending protokolüdür. Kullanıcılar platform üzerinden varlıklarını yatırarak faiz yoluyla pasif gelir elde edebilmektedirler. Protokolün yönetişim tokenı olan COMP, platforma dahil olacak yeni varlıkların seçimi ve teknik güncellemelerde, sahiplerine oy kullanma hakkı sunmaktadır.
Maker DAO (MKR)
Maker DAO, yalnızca DAI stablecoini sunan bir lending protokolüdür. DAI, ABD Dolarına endeksli bir stablecoindir. Platformda kullanıcılar Ethereum (ETH) ve Basic Attention Token (BAT) gibi varlıkları teminat göstererek DAI stablecoin elde edebilmektedir. Maker DAO kullanıcılarına teminat tutarının yüzde 66’sına kadar DAI ödünç verebilmektedir. Maker DAO’nun yerel tokenı olan MKR token ise platformun yönetişim tokenı olarak hizmet vermektedir.