Layer-2, yani Katman-2 kavramı, kripto ve blok zincir dünyasında Layer-1 blok zincirlerinin ölçeklenememesi ile hayatımıza girmiştir. Layer-2 temel blok zincirlerin üzerine inşa edilmiş yeni bir katman gibi çalışmaktadır.
Layer-1 ile ilgili daha detaylı bilgi almak için ilgili makalemizi buraya tıklayarak okuyabilirsiniz.
Bu makalemizde Layer-2 nedir, Layer-2 çözümleri ve Layer-2 coinleri nelerdir sorularına cevap vereceğiz.
Layer-2 Nedir?
Layer-2, mevcut bir blok zincir sisteminin (yani Layer-1) üzerine inşa edilmiş ikincil bir yapı veya protokolü ifade eder. Bu protokollerin temel amacı, blok zincirlerin karşılaştığı işlem hızı ve ölçeklenebilirlik zorluklarını çözmektir.
Örneğin, Bitcoin (BTC) ve Ethereum (ETH) işlem hızı açısından yetersiz kalmaktadır. Bitcoin üzerinde yapılan bir işlem 10 dakika sürmekteyken Ethereum üzerinde bu süre 15 saniyedir. Ancak bu süreler, kullanım yoğunluğunu göz önünde bulundurduğumuzda ve diğer rakipler ile kıyasladığımızda oldukça düşük kalmaktadır. Bu blok zincirlerin etkin bir şekilde benimsenmesi ve daha geniş bir ölçekte kullanılması için daha yüksek verime ihtiyaç vardır. Bu sebeple Layer-2 kavramı yüksek verime ve ölçeklenebilirliğe bir çözüm olarak karşımıza çıkmaktadır.
Layer-2 çözümleri
Bitcoin Lightning Network
Lightning Network, eşler arası işlemleri kolaylaştırmak ve hızlandırmak için Bitcoin blok zincirinin üzerine inşa edilmiş bir ağdır. Lightning Network, Bitcoin ağından ayrı bir ağdır. Bu ağın kendi düğümleri ve yazılımı vardır ancak yine de ana zincir (Bitcoin blok zinciri) ile iletişim kurar. Lightning Network'e girmek veya çıkmak için blok zincirinde özel işlemler oluşturulması gerekmektedir. Bu çözüm ile birlikte Bitcoin transferleri daha hızlı ve ucuz bir şekilde gerçekleşmektedir.
Ethereum Plasma
Ethereum Plasma’nın ana fikri, Ethereum ana zinciri ile mümkün olduğunca az iletişim kuracak ve etkileşime girecek ikincil zincirlerin yapısını oluşturmaktır. Plasma yapısı, akıllı sözleşmeler ve Merkle ağaçları kullanılarak inşa edilmiştir ve sınırsız sayıda alt zincirin oluşturulmasını sağlar. Böyle bir yapı, ana zincirin üzerinde çok sayıda küçük zincir oluşturulabilecek şekilde hiyerarşik olarak düzenlenmiş bir blok zinciri ağacı biçiminde tasarlanmaktadır. Bu küçük zincirlere Plasma zincirleri veya alt zincirler de denir.
Rollup
Rollup’lar, işlemin yürütmesini Layer-1 dışında gerçekleştirir. Ardından işleme ait veriler için fikir birliğine varıldığına dair kanıtları Layer-1’e gönderilir. İşlem verileri Layer-1 bloklarına dahil edildiğinden Rollup’lar ana zincir ile güvence altına alınırlar. Rollup’lar kendi içerisinde optimistic rollup’lar ve zero knowledge (sıfır bilgi) rollup’lar şeklinde ikiye ayrılmaktadır.
State Channels (Durum Kanalları)
State Channels ya da Durum Kanalları, katılımcıların zincir dışında hızlı ve özgürce işlem yapmalarını sağlamak için çoklu imza yapısına sahip sözleşmelerini kullanır ve ardından işlemin kesinliğini ana zincire iletiri. Bu durumda da ağ tıkanıklığı, işlem ücretleri ve gecikmeler en aza indirilir.
Sidechains (Yan zincirler)
Sidechains yani yan zincirler, ana zincire paralel ve bağımsız olarak çalışan ayrı bir blok zinciridir. Yan zincir kendi konsensüs algoritmasına sahiptir. Yan zincirler ana zincire iki yönlü köprüler ile bağlıdır. Bir yan zincirin en önemli özelliği ana zincir ile aynı şekilde çalışmasıdır. Ana zincir üzerinde bulunan merkeziyetsiz uygulamalar bir yan zincirde faaliyet göstermek istiyorsa, uygulama kodunu yan zincire küçük değişiklikler ile adapte etmesi yeterlidir.
Layer-2 coinleri
Ana zincir üzerindeki bir ölçeklenme problemini çözmesi ile ortaya çıkan projeler, gerek yönetişim gerek de kurdukları yapıların güvenliği için yerel bir kripto paraya ihtiyaç duymaktadırlar.
En popüler Layer-2 coinleri Immutable (IMX), Loopring (LRC) ve DyDx (DYDX)’dir.