Proof of Stake (PoS), yani Hisse Kanıtı mekanizmasını kripto paralar ile ilgilenen herkes mutlaka duymuştur. Proof of Work’e alternatif olarak geliştirilmiş bu konsensüs mekanizması bugün birçok blok zincir tarafından kullanılıyor.
Bu makalemizde Proof of Stake nedir ve Proof of Stake coinleri nelerdir sorularına cevap vereceğiz.
Proof of Stake Nedir?
Proof of Stake (PoS) bir sistemin işleyişini aksatmaya yönelik işlemlerin engellenmesi amacıyla oluşturulmuş bir algoritmadır. Proof of Stake, hesaplama gücünü temel alan Proof of Work algoritmasından farklı olarak, sermaye gücünü ön plana çıkarmaktadır.
Proof of Stake kavramı ilk kez 2011 yılında Bitcointalk forumunda Quantum Mechanic isimli bir kullanıcı tarafından önerilmiştir. Bu öneriye göre sıradaki bloğu doğrulamak için rastgele seçilmiş bir düğüm yeterli olacaktı. Böylece Bitcoin (BTC) tarafından da kullanılan Proof of Work algoritmasında harcanan aşırı enerjinin önüne geçilecek ve madencilik daha kolay hale gelecekti.
Proof of Stake tarihi
2011 yılında Bitcointalk forumunda önerildikten sonra, 2012 yılında Sunny King ve Scott Nadal isimli blok zinciri geliştiricileri tarafından yayımlanan bir makalede sunulan Proof of Stake algoritması, Bitcoin (BTC) madenciliği için gerekli olan yüksek enerji tüketimi ve bazı diğer sorunları ortadan kaldırmaya odaklanmıştır. PoS algoritmasını kullanan ilk kripto para birimi ise Peercoin'dir.
Zaman içerisinde Proof of Stake algoritması hem gerektirtikleri hem de sunduğu güvenlik yapısı ile Proof of Work algoritmasına göre daha fazla tercih edilmiştir. Halihazırda Proof of Work algoritması ile çalışan en büyük kripto paralardan olan Ethereum (ETH), 2022 yılı içerisinden tamamlanması beklenen 2.0 güncelleştirmesi ile Proof of Stake algoritmasına geçmeyi planlamaktadır. Yüksek işlem gücüne sahip fiziksel bir cihaz çalıştırmayı gerektirmeyen Proof of Stake, blok zincirleri için çevreci bir yapı sunmaktadır.
Proof of Stake Nasıl Çalışır?
Proof of Stake algoritması uygulama açısından Proof of Work ile benzer yanlara sahip olsa da farklı bir şekilde çalışmaktadır. Proof of Stake her ne kadar konsensüs algoritması olarak adlandırılmış olsa da blok zincirler üzerinde teorik olarak Sybil atakları önlemek için kullanılmaktadır.
Proof of Work algoritmasında kullanılan madenciler terimi, Proof of Stake algoritmasında yerini doğrulayıcılara yani doğrulayıcılara bırakmıştır. Oluşturulan her bloğun doğruluğun kontrolü ve ağa eklenmesini doğrulayıcılar tarafından yapılmaktadır. Ağ üzerinde doğrulayıcı olup ağa katılmak için belirli bir miktarda coin (hisse) stake edilmesi gerekmektedir. Ayrıca doğrulayıcıların stake ettikleri coin miktarı ne kadar fazla ise söz hakları (yani seçilme olasılıkları) da o kadar fazladır. Zincir üzerinde stake edilen bu coinler ile ağın güvenliği sağlanmaktadır.
Proof of Work algoritmasında kötü niyetli madenciler ağ için tehlike oluşturabilmektedirler. PoS yapısında da kötü niyetli doğrulayıcılar zincir yapısını bozacak işlemler yapabilmektedirler. Ancak Proof of Stake algoritmasında kötü niyetli bir doğrulayıcı, geçersiz bir işlemi doğrularsa stake ettiği coinlerin yani hisselerinin bir kısmını kaybeder. Böylece zincir üzerinde stake edilen varlık ile onaylanan işlemler arasında bir dürüstlük bağı kurulmuş olur. Bu yapısıyla Proof of Stake, Proof of Work algoritmasındaki yüzde 51 saldırısı kavramından teorik olarak sıyrılabilmektedir.
PoW algoritması kullanan bir kripto para üzerinde madencilik için teknik ekipman almak ve kârlılığı koruyabilmek için sürekli bu ekipmanları yenilemek gerekmektedir. Ancak PoS algoritmasında ilk etapta yeterli teknik donanımı ve internet bağlantısını sağlayan bir cihaz üzerinden coinler stake edebilmektedir. Böylece PoS algoritmasında sermayeyi ekipmanlara harcamak yerine coin miktarını hem de kâr oranını arttırabilirsiniz.
Proof of Stake algoritmasını kullanan bir blok zincir üzerinde genellikle iki şekilde coin stake edebilirsiniz.
Doğrulayıcı (Validator)
Doğrulayıcılar blok zincir üzerinde tam düğüm çalıştırmaktadır. Tam düğüm, bir blok zincir ağında gerçekleşen tüm işlemlerin kopyasını içeren düğümdür. Proof of Work algoritması ile çalışan zincirlerde madencinin aldığı rolü üstlenirler. Doğrulayıcılar, blok ekleme ve doğrulama işlemlerini yaparlar. Blok zincir üzerindeki işlemler, yalnızca doğrulayıcı tarafından onaylandığında tamamlanmış olmaktadır. Doğrulayıcılar bir düğümü coin stake ederek kurduktan sonra ağ üzerinde işlem onaylamaya başlayabilirler.
Aday (Nominator)
Adaylar, tam düğüm kurmak yerine ellerinde olan coinleri güvenilir doğrulayıcıları seçip stake ederek zincirin güvenliğini sağlarlar. Bu işlem sayesinde hem düğüm üzerindeki kilitli değer artarken hem de düğümün zincir üzerindeki söz hakkı artmaktadır. Böylece o düğüme stake edenler ve düğüm sahibi daha fazla getiri elde etmektedir.
Proof of Stake, PoW ile kıyasladığımızda birçok avantaja sahiptir. Ancak PoS algoritmasınında yetersiz kaldığı bazı durumlar söz konusudur. Örneğin, PoS algoritmasında stake edilen coin sayısına göre lider doğrulayıcı seçimi yapılmalıdır. Ancak sadece stake edilen coin sayısının dikkate alınması; aynı doğrulayıcının daha fazla işlem ücreti toplamasına, haliyle daha çok zenginleşmesine ve söz hakkına sahip olma olasılığının artmasına neden olmaktadır. Bu durumda ağ daha merkezi bir yapıya bürünmüş olacaktır. PoS konseptinin bir başka yetersiz kaldığı nokta ise seçilen doğrulayıcının görevini zamanında yerine getirmemesi durumunda oluşacak aksamalardır. Bütün bu yetersizlikler ve sorunlar Proof of Stake kavramını etrafından geliştirilen projeler ile çözülmeye devam etmektedir. Bazı PoS projelerinde stake edilebilecek maximum coin miktarı sınırlandırılırken, bazı projelerde yedek doğrulayıcı seçimi yapılabilmektedir.
Proof of Stake coinleri
Proof of Stake, yani Hisse Kanıtı, kripto paralarda yaygın kullanılan bir mekanizmadır. Proof of Stake algoritmasını kullanan ilk kripto para ise 2012 yılında çıkarılan Peercoin’dir. Zaman içerisinde Cardano (ADA), Solana (SOL) ve Polkadot (DOT) gibi birçok kripto para blok zincirinde kullanılan algoritma, PoW konseptine göre daha çevre dostu bir yapıya sahiptir. Proof of Stake coinler ile ağın güvenliğini sağlayabileceğiniz gibi, stake ettiğiniz coinler üzerinden de ek gelir elde edebilirsiniz
Sonuç
Özetle Proof of Stake algoritması bazı kısıtlamalara sahip olsada proje bazlı geliştirilen ürünler ile bunlar çözüme kavuşabilmektedir. Bu yapısıyla Proof of Stake ile olası risklerin üstesinden gelmek PoW’e göre daha kolaydır. Kolaylığı ve sundukları ile kullanımı hızla artan Proof of Stake ve PoS coinleri yatırımcılar tarafından büyük ilgi görmektedir.