Kripto para birimlerinin popülerliği arttıkça, dünyadaki kripto para regülasyonları daha çok merak konusu oluyor. Kimi ülkelerde kripto para birimleri üzerine hiçbir regülasyon bulunmazken kimi ülkeler ise bu yeni dijital varlıklara birbirlerinden farklı regülasyonlar getirmiş durumda.
Bu yazıda, bazı hükümetlerin kripto para regülasyonlarını derledik.
Amerika Birleşik Devletleri
Amerika Birleşik Devletleri’nde (ABD) merkezi yönetim ve eyaletler farklı farklı kripto para regülasyonlarına sahiptir. Birçok kripto para yatırımcısı ve blok zincir şirketi ABD’de faaliyet göstermesine karşın merkezi yönetimin henüz yeterince net bir yasal çerçeve çizemediğini belirtelim. Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu (SEC) genelde kripto para birimlerini menkul kıymet olarak görürken, Emtia Vadeli İşlemler Ticaret Komisyonu (CFTC) Bitcoin'i (BTC) emtia olarak kabul ediyor. ABD Hazinesi ise BTC’yi bir “para birimi” olarak adlandırıyor.
SEC ve Ripple (XRP) arasındaki dava, son yıllarda kripto para regülasyonlarına dair ABD'deki ve dünyadaki en önemli tartışma olarak öne çıktı. "Ripple Davası Nedir?" makalemizi okuyarak bu konuda detaylı bilgi sahibi olabilirsiniz.
ABD’deki kripto borsaları ise Banka Gizliliği Yasası’nın (BSA) regülasyon kapsamına giriyor. ABD’deki borsaların Mali Suçları Uygulama Ağı'na (FinCEN) kaydolmaları ve hem kara para aklamayla mücadele hem de terörizmin finansmanıyla mücadele yükümlülüklerine uymaları gerekiyor.
Bununla beraber, eyaletlerin kripto para birimlerine yönelik farklı regülasyonları bulunuyor. Örneğin, New York eyaleti kripto paralara olumlu yaklaşarak 2016 yılında işletmeler ve kripto para borsaları için BitLicense isminde bir lisanslama yasal çerçevesi başlattı. Wyoming eyaleti ise 2018'de getirdiği bir yasal düzenlemeyle kripto geliştiricilerini ve satıcılarını belirli koşulların karşılanmasına bağlı olarak menkul kıymetler yasalarından muaf tuttu.
Çin Halk Cumhuriyeti
Çin Halk Cumhuriyeti, en başta kripto paralara karşı olumlu yaklaşıyordu. Ancak ülkenin bu tutumu kısa sürede değişti ve kripto para sektörüne karşı yasaklar peş peşe gelmeye başladı. 2017 yılında ilk coin arzının (ICO) yasaklanmasıyla başlayan süreç, önce kripto para borsalarının, ardından ise 2021 yılının Mayıs ayında kripto para madenciliğinin yasaklanmasıyla devam etti. Bu son yasak, dünyadaki toplam kripto para madenciliği faaliyetlerinin yüzde 40’ını etkilerken, birçok madenci faaliyetlerini ya tamamen durdurmak ya da daha esnek regülasyonlara sahip ülkelere taşımak zorunda kaldı.
Bununla beraber Çin, kendi ulusal parası olan Yuan’ın dijital bir versiyonunu geliştiriyor. Ülke, dijital Yuan’ın denemelerine de başladı.
Birleşik Krallık
Birleşik Krallık, kripto para birimlerini yasal ödeme aracı olarak değil ama mülk olarak sınıflandırıyor. Birleşik Krallık regülasyonlarına göre kripto para borsalarının Birleşik Krallık Mali Davranış Otoritesi’ne (FCA) kayıt olması gerekiyor. Borsaların kripto para türev işlemleri açmasına ise izin verilmiyor. Ayrıca, Birleşik Krallık’ın regülatör kurumu, kripto para borsaları için KYC kimlik doğrulaması, kara para aklamayla mücadele ve terörizmin finansmanıyla mücadele gibi kimi spesifik yükümlülükler getiriyor.
Birleşik Krallık’ın kripto para regülasyonları, kripto para yatırımcıları için sermaye kazanç vergisi de getiriyor. 2021 yılı itibarıyla bu vergi, kripto para işlemlerinden 50 bin 270 sterlin altında kazanç elde edenler için yüzde 10; 50 bin 270 sterlin üstü kazanç elde edenler için ise yüzde 20 olarak belirlenmiş durumda.
Avrupa Birliği
Avrupa Birliği (AB) ülkelerinin çoğunda kripto para birimleri yasal. Vergilendirme ise ülkeden ülkeye yüzde 0 ila yüzde 50 arasında değişiyor. Fransa ve İspanya, en yüksek kripto para vergisine sahip AB ülkeleri olarak dikkat çekiyor.
Bununla beraber AB, bir bütün olarak kripto para regülasyonları geliştirme yolunda da adımlar atıyor. 2020 yılının Eylül ayında Avrupa Komisyonu, Kripto Varlıklar Piyasası Regülasyonu (MiCA) taslağını hazırladı. MiCA, tüketici korumalarını artıracak, açık bir kripto sektörü yönetimi oluşturacak ve yeni lisanslama gereklilikleri getirecek.
Kanada
Kanada, 2021 yılının Şubat ayında bir Bitcoin borsa yatırım fonunu onaylayan dünyadaki ilk ülke oldu. Bu bakımdan, Kanada’nın kripto paralara karşı proaktif bir tutum benimsediği söylenebilir.
Bununla beraber, Kanada Menkul Kıymetler Yöneticileri (CSA) ve Kanada Yatırım Endüstrisi Düzenleme Kurumu (IIROC), Kanada’da faaliyet gösteren kripto borsalarının ve platformlarının eyalet regülatörlerine kaydolmaları gerektiğini açık şekilde belirtiyor. Kanada, kripto para yatırım firmalarını ise para hizmetleri kurumları olarak sınıflandırıyor ve bu firmaların Finansal İşlemler ve Raporlar Analiz Merkezi'ne (FINTRAC) kaydolmalarını şart koşuyor.
Vergilendirme alanında ise Kanada, kripto para birimlerini diğer emtialardan ayrı tutmuyor.
Japonya
Kripto para birimlerini Ödeme Hizmetleri Yasası (PSA) kapsamında yasal mülkiyet olarak kabul eden Japonya, kripto para regülasyonları konusunda en ilerici tutumu takınan ülkelerden. Japonya’da kripto para sahibi olmak ya da kripto para yatırımı yapmak konusunda hiçbir kısıtlama bulunmuyor.
Bununla beraber Japonya, kripto para alım satımından elde edilen gelirleri çeşitli gelirler kapsamında değerlendiriyor ve yatırımcıları vergilendiriyor. Vergiler, kişinin kazancına göre yüzde 55’e kadar çıkabiliyor. Ülkede faaliyet gösteren kripto borsalarının da Finansal Hizmetler Ajansı'na (FSA) kaydolması ve kara para aklamayla ve terörün finansmanıyla mücadele yükümlülüklerine uyması gerekiyor.
Güney Kore
Güney Kore, kripto para birimlerini yasal ödeme aracı olarak da finansal varlık olarak da tanımıyor. Bu yüzden Güney Koreli kripto para yatırımcıları, vergiye tabi değil.
Bununla beraber, Güney Kore Mali Denetleme Hizmeti (FSS), kara para aklamayla ve terörün finansmanıyla mücadele yükümlülüklerini yerine getirip getirmedikleri konusunda kripto para borsalarını denetliyor. 2021 yılının Eylül ayından beri de kripto para borsalarının Finansal Hizmetler Komisyonu'na (FSC) bağlı Kore Finansal İstihbarat Birimi'ne (KFIU) kaydolmaları gerekiyor.
Hindistan
Birçok ülke gibi Hindistan da kripto paraları yasal ödeme aracı olarak kabul etmiyor. Ancak dünyanın en kalabalık bu ikinci ülkesi, kripto para yatırımcılarını kripto işlem kazançları üzerinden vergi vermekle yükümlü kılıyor. Vergilendirme yüzde 10 ila yüzde 35 arasında değişiyor.
Hindistan’da 2018 yılında yaşanan önemli bir gelişme, Hindistan Merkez Bankası’nın finansal kurumların sanal para birimleriyle işlem yapmasını yasaklamasıydı. Ancak 2020 yılında Yüksek Mahkeme, bu kararı bozdu. 2021 yılında ise Hindistan, devlet destekli dijital varlıklar hariç kripto para birimlerinin bulundurulmasını, alım satımını ve madenciliğini yasaklamayı öneren bir yasa tasarısı önerdi. Kripto paralarla bu işlemleri yapanlara hapis cezasına kadar çeşitli cezalar öngören yasa tasarısının onaylanıp onaylanmayacağı henüz (14 Ocak 2022 itibarıyla) belli değil.
Kripto para regülasyonları Türkiye’de ne durumda?
Türkiye’de kripto para sektörüne dair regülasyonlar hâlâ birçok belirsizlik barındırsa da Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından 2021 yılının Aralık ayında, kripto paralara dair bir yasa tasarısının yakında meclise sunulacağı açıklandı. 14 Ocak 2022 tarihi itibarıyla bu yasa tasarısının detayları bilinmiyor.
Türkiye’de kripto para alanındaki ilk regülasyon ise 16 Nisan 2021’de yapıldı. Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası (TCMB) tarafından yayımlanan Ödemelerde Kripto Varlıkların Kullanılmasına Dair Yönetmelik başlıklı düzenleme, kripto para birimlerini birer varlık olarak tanımlarken ödeme yöntemi olarak kullanılmalarını yasakladı. Türkiye, kripto para borsalarını ve firmalarını, kara para aklamayla ve terörün finansmanıyla mücadele yükümlülüklerine de tabi kıldı.
Bununla beraber Türkiye, henüz kripto para işlemlerinden elde edilen gelirler üzerinde bir vergi uygulamıyor.