Dünya gündeminde başı bir süredir Amerikan Merkez Bankası (FED) faiz kararları çekiyor. 14 - 15 Haziran 2022 tarihlerinde FED, yüzde 8,6 gibi ABD’de onlarca yıldır görülmeyen bir seviyeye ulaşan enflasyonla mücadele için bu yıl üçüncü kez faiz artırımında bulundu. 75 baz puanlık bu faiz artırımı, kaçınılmaz bir şekilde kripto para sektörünü de etkiledi. Yatırımcılar nezdinde Bitcoin (BTC) başta olmak üzere kripto paralar üzerinde soru işaretleri oluştu.
Bu makalemizde FED’in faiz artış kararlarının kripto para piyasasını nasıl ve neden etkilediğini ele alacağız. Ancak önce faiz oranlarının ne anlam ifade ettiğine ve FED’in faizleri artırarak ne amaçladığına bakalım.
Faiz oranları nedir?
En basit tanımıyla faiz, borç para veya borç alınan başka bir varlık için borçlunun alacaklıya ödediği maliyettir. Faizi, borç alma hizmetinin ücreti olarak da tanımlayabiliriz. Faiz oranı ise belirli bir süre boyunca borç verene ödenmesi gereken faiz miktarını ifade eder.
Bunu biraz açalım: Bireyler ev satın almak, projelerini finanse etmek, işletme kurmak gibi nedenlerle borç para alırlar. İşletmeler de sermaye projelerini finanse etmek ve arazi, bina, makine gibi varlıkları satın alarak operasyonlarını genişletmek için kredi çeker. Borç ya da kredi olarak alınan bu para, ödünç alınmış olur ve önceden belirlenmiş bir tarihte toplu olarak ya da dönemsel taksitler halinde geri ödenir. Faiz oranı, borç alan için borcun maliyeti ve borç veren için getiri oranıdır. Genelde faiz oranı anapara üzerinden hesaplanır. Örneğin, bir bankadan 1000 TL kredi çektiğinizi varsayalım. Faiz oranı ise yüzde 5 olsun. Bu durumda, ödemeniz gereken faiz tutarı (1000x5)/100 hesabıyla 50 TL olur. Yani aldığınız 1000 TL’lik borcu, vadesi geldiğinde 1050 TL olarak geri ödersiniz. Böylece borç veren taraf (bu örnekte banka), verdiği borç üzerinden 50 TL getiri elde etmiş olur.
FED neden faiz artırıyor?
Devletlerin merkez bankaları, dönem dönem faiz oranı açıklar. Ülkede faaliyet gösteren bankalar, müşterilerine sunacakları faiz oranını merkez bankasının açıkladığı orana göre belirler. Merkez bankası faiz oranlarını yüksek bir seviyede belirlerse borç maliyeti yükselir. Yani borç almak daha pahalı hale gelir. Borç maliyeti yüksek olduğunda ise insanlar borçlanmaya yanaşmaz ve tüketici talebi yavaşlar. Tüketici talebinin yavaşlaması, arz - talep dengesine bağlı olarak fiyatların düşmesine yol açar. Bu yüzden yüksek enflasyon dönemlerinde merkez bankaları faiz oranlarını yükseltme eğilimine girer.
14 - 15 Haziran 2022 tarihlerinde FED, 75 baz puanlık bir faiz artırımı gerçekleştirdi. Böylece faiz oranları yüzde 1,75’e yükseldi. FED’in önümüzdeki dönemlerde de faiz artırımını sürdürerek para politikalarında sıkılaşmayı hızlandıracağı tahmin ediliyor.
Bütün bu faiz artışlarının yegane sebebi ise ABD’deki yüksek enflasyon oranları. Haziran 2022 itibarıyla açıklanan enflasyon oranı yüzde 8,6 ve bu, ABD’de son 41 yılda görülen en yüksek enflasyon düzeyi. FED, işte bu yüzden, yüksek enflasyonla mücadele etmek amacıyla faiz artırıyor. Sıkı para politikası, yüksek enflasyonla mücadelede en önemli araçların başında geliyor. Ancak faizi artırmanın kimi dezavantajları da var. Bunların başında ekonomik büyümeden feragat etmek geliyor. Faiz artışı, kripto para piyasalarını da olumsuz etkiliyor.
FED faiz artış kararları kripto para piyasasını nasıl etkiliyor?
Öncelikle, yatırım araçları iki sınıfa ayrılabilir: Riskli varlıklar ve riskten korunan varlıklar. Altın, devlet tahvilleri, ABD doları gibi rezerv para birimleri düşük riskli ya da riskten korunan varlıklar olarak kabul edilir. Riskli varlıklar arasında ise hisse senetleri, gelişmekte olan ülkelerin para birimleri ve elbette yüksek volatiliteye sahip kripto para birimleri öne çıkar.
Enflasyonun ve faiz oranlarının düşük olduğu dönemlerde borç ve kredi almak ucuzdur. Bireysel ya da kurumsal yatırımcılar, borç ya da kredi alarak yatırım veya tüketim yapmaya yatkındır. Böylece bir para bolluğu ortaya çıkar. Böyle bir durum, kripto para piyasalarını olumlu etkiler. Yatırımcılar çekinmeden kripto para birimlerine yönelebilir. Kripto paralara talebin artmasıyla beraber de bu varlıklar değerlenir. Üstelik borç almanın kolaylaşması ve paranın bollaşması, kripto para projelerine yönelik yatırımları da hızlandırır. Kripto para projeleri ekiplerini büyütecek, teknolojilerini geliştirecek ve pazarlamalarını hızlandırabilecek yatırımlarını artırabilirler.
Öte yandan, FED’in faiz oranlarını artırması para politikasında sıkılaşmaya işaret eder. Artık borç almak pahalıdır ve ekonomide dolaşan para miktarı azalır. Bu, yatırımcılarının sermayesinin daralması ve borç alma olanakları azaldığından hareket alanlarının küçülmesi anlamına gelir. Böyle bir durumda yatırımcılar, kripto paralar gibi riskli varlıklardan uzaklaşır ve altın ya da ABD doları gibi düşük riskli varlıklara yönelir.
Tüm bu denklemi çok basit bir örnekle açıklayalım: Koyu bir futbol taraftarı olduğunuzu varsayın. Haftasonunuzu eğlenerek geçirmek istiyorsunuz ve cumartesi günü desteklediğiniz takımın maçı var. Pazar ise arkadaşlarınız sizi dışarıda yemek yemeye davet ediyor. Maç bileti de yemeğe harcayacağınız para da 150 TL olsun. Eğer 300 TL bütçeniz varsa her ikisini de gerçekleştirebilirsiniz. Ancak bütçeniz 150 TL ise bir seçim yapmanız gerekir. Bu durumda eğleneceğinizi garanti gördüğünüz futbol maçına yönelir, yemeği ise eğlenmeme riskiniz bulunduğundan göz ardı edersiniz. Benzer şekilde, paranın bol olduğu dönemlerde yatırımcılar riskli varlıkları değerlendirebilir ancak faizlerin yükseldiği, paranın sıkılaştığı dönemlerde cazip olan düşük riskli varlıklardır.
Bugün FED’in faiz artış kararlarının kripto piyasasına etkisi işte bu nedene bağlıdır. Faizlerin artmasıyla yatırımcılar, paralarını kripto piyasalarından çekerek düşük riskli varlıklarda değerlendirmeye yönelmiştir. Bunun sonucunda Bitcoin (BTC) ve Ethereum (ETH), Kasım 2021’de gördükleri en yüksek fiyat seviyelerinden yüzde 70’i aşan düşüş göstermiştir.
Sonuç
Elbette kripto para piyasalarında düşüşler ve yükselişler yalnızca FED’in faiz artış kararlarına bağlanamaz. Kripto para dünyasında yaşanan gelişmeler ve makroekonomik göstergeler de kripto piyasasının yönünü etkiler. Bununla beraber, FED’in faiz artış kararlarının kripto para piyasalarını olumsuz etkilemesi son derece doğaldır.