Ağ etkisi (network effect) terimini gerek geleneksel ekonomide gerek kripto para piyasasında sıkça duyarız. Ağ etkisi, bir ürünün ya da hizmetin daha fazla kişi tarafından kullanıldıkça değerinin artması olarak tanımlanabilir. İnterneti düşünün: Başlangıçta interneti çok az kişi kullanıyordu; yalnızca ordu ve bazı bilim insanları… Ancak zamanla sıradan insanlar da interneti kullanmaya başladı, internet üzerinde yeni hizmetler ortaya çıktı ve bugün internet devasa bir sektör haline geldi. Buna ağ etkisi denir.
Ağ etkisi, kripto para sektöründe de mutlaka göz önünde bulundurulmalıdır. Bir blokzincir ağını ne kadar çok kişi kullanırsa ağ etkisi o kadar artar. Bu, ağın ve ilgili kripto para biriminin değerlenmesi demektir çünkü bir ağı kullanan kişi sayısı arttıkça ağın sunduğu hizmetler o kadar işe yarar, etkili olur.
Ağ Etkisi Ne Demek?
Ağ etkisi, yukarıda da açıkladığımız gibi, kullanıcı sayısının artmasının bir ağa, ürüne ya da hizmete değer katmasıdır. Ağ etkisi mevcut olduğunda her yeni kullanıcı ağa girerek ürüne değer katar. Bu da yeni kullanıcıları ağa katılmaya teşvik eder, katılan yeni kullanıcılar ağa daha fazla değer katar ve bu böyle devam eder. Bu etki, kar topuna benzetilebilir.
İnternet örneğini zaten verdik. Ağ etkisinin en önemli örneklerinden biri de telefondur. Teknolojinin ilk günlerinde sadece çok az sayıda kişinin evinde telefon vardı. Dahası, bu kişilerin ağı kullanabilmesi için evlerinin fiziksel olarak birbirine bağlı olması gerekiyordu. Telefon teknolojisi olgunlaştıkça giderek daha fazla kişi telefon alabildi ve bu da tüm telefon ağının değerini artırdı. Böylece ağın faydası da artarken daha da fazla kişi telefon edindi, ağa katıldı. Artan kullanım üstel büyüme yarattı. Bu, olumlu bir döngüdür: Kullanım arttıkça ağın faydası ve değeri artar, fayda ve değer arttıkça kullanım artar.
Günümüzde ağ etkisi Facebook, Twitter ve LinkedIn gibi sosyal medya platformlarında açıkça görülebilir. Tipik olarak, bu sosyal medya sitelerinde ne kadar çok kişinin hesabı varsa, sitelerin hem son kullanıcıya faydası hem hisse değerlerinin fiyatı o kadar yükselir.
Ağ Etkisi Türleri
Kabaca iki tür ağ etkisi vardır: Doğrudan ağ etkisi ve dolaylı ağ etkisi.
Doğrudan ağ etkisi
Doğrudan ağ etkisi bir ürünün, hizmetin veya platformun değeri, kullanıcı sayısı arttığı için arttığında ortaya çıkar ve ağın kendisinin büyümesine neden olur.
Yukarıda verdiğimiz sosyal medya ve telefon örnekleri, doğrudan ağ etkisine örnektir. Bu örneklerde ilgili ürünler ve ağlar, kullanıcı sayısının artmasıyla büyümüştür.
Dolaylı ağ etkisi
Dolaylı ağ etkisi ise bir platform veya hizmetin üreticiler ve tüketiciler, alıcılar ve satıcılar veya kullanıcılar ve geliştiriciler gibi iki veya daha fazla kullanıcı grubuna bağlı olduğu durumlarda ortaya çıkar. Bir gruptan daha fazla kişi platforma katıldıkça, diğer grup daha büyük bir değer elde eder. Bu durum en iyi e-ticaret sitelerinde görülür. eBay’i düşünün; milyonlarca değil yüzlerce satıcı faaliyet gösterse, kullanıcılarına şu an olduğu kadar faydalı olabilir miydi ya da böylesine değerli bir platform olur muydu? Öte yandan, alıcı sayısı azalsa satıcı sayısı da azalacaktır. Yani alıcı sayısı ile satıcı sayısı arasında doğrudan bir orantı vardır. Bunların artmasıyla ağın değeri de artar.
Ağ Etkisi ve Kripto Paralar
Kripto paralar ve blokzincirler için ağ etkisi oldukça önemlidir. Bugün Bitcoin (BTC) en değerli kripto para birimi ve blokzincirse, bunun başlıca nedeni ağ etkisidir. Bitcoin hem birçok faydalı özelliğe sahiptir hem de güçlü bir ağ etkisine.
Peki Bitcoin’in güçlü bir ağ etkisine sahip olması ne anlama gelir? Bitcoin ağında çok sayıda madenci faaliyet gösterir. Bunlar Bitcoin ağının güvenliğini garanti altına alır. Madeciler, bu faaliyetlerini sürdürmek için gereken likiditeye sahiptirler çünkü Bitcoin ağı çok sayıda kullanıcıya sahiptir. Bu, onun güçlü ağ etkisidir. Öte yandan yeni kurulmuş bir başka blokzincir Bitcoin’den daha fazla madencilik ödülleri bile sunabilir. Ancak güçlü bir ağ etkisine sahip değilse, yani kullanıcı sayısı azsa likiditesi düşük olacaktır. Bu durumda madenciler, kazandıkları kripto paraları değerlendirmekte sorun yaşayabilir. Bu da doğal olarak bu madencilerin ilgili blokzinciri tercih etmemesine yol açabilir.