Bildiğiniz gibi Ethereum (ETH) blok zinciri üzerinde merkeziyetsiz uygulamalar, akıllı sözleşmeler ve elbette yeni tokenlar oluşturmak mümkündür. Aslına bakarsanız, Ethereum’un Bitcoin (BTC) ile rekabet edebilmesini sağlayan da tam olarak bu özelliğidir.
Ethereum üzerinde tokenların nasıl oluşturulacağı ve çalışacağı ise ERC token standartları ile belirlenmektedir. Token yaratımı için bir yönerge işlevi gören ERC token standartlarının en yaygın kullanılanı ERC-20 standardıdır. Kripto para ekosisteminde binlerce ERC-20 tokenı vardır.
Bu makalemizde az bilinen ERC token standartlarından bahsedeceğiz.
ERC nedir?
Kripto para ekosisteminde iki tip kripto para bulunur: Coin ve token. Coin, bir blok zincirin yerel kripto para birimidir. Örneğin Ethereum blok zincrinin kripto para birimi ether (ETH) bir coindir. Mevcut bir blok zincir üzerinde oluşturulan kripto para birimlerine ise token adı verilir. Örneğin Uniswap (UNI), Decentraland (MANA) gibi kripto paralar Ethereum blok zincirinde oluşturulmuş tokenlardır.
Kripto para sektöründeki birçok token Ethereum (ETH) blok zincirinde oluşturulmuştur. Ethereum üzerinde bir token oluşturmak için birtakım kural ve teknik özellikleri belirleyen token standartlarına uymak gerekir. Bu token standartları ERC olarak adlandırılır. ERC token standartları zaman içinde geliştirilmiş, farklı işlevlere sahip yeni ERC standartları yaratılmış ve böylece daha hızlı, daha verimli token oluşturmanın yolu açılmıştır.
Bu standartlar esasen bir tokenın aynı yapıdaki diğer tokenlarla birlikte çalışabilirliğini sağlayan şablonlardır. Birlikte çalışabilirlik, mevcut merkeziyetsiz finans (DeFi) ekosistemiyle uyumluluk gerektiren yeni merkeziyetsiz finans uygulamaları oluştururken özellikle önemlidir.
Merkeziyetsiz Ethereum topluluğunun her bir üyesi, yeni bir token standardı oluşturmak için bir Ethereum İyileştirme Önerisi (Ethereum Improvement Proposal - EIP) yazabilir ve gönderebilir. Bu EIP'ler, ERC olarak sunulur ve topluluğun olumlu geri dönüşüyle tam teşekküllü bir token standardı haline gelir. Ethereum blok zincirinde oluşturulacak tokenların, topluluk tarafından onaylanmış bu ERC standartlarından birine uyması zorunludur.
Az bilinen ERC token standartları
Kuşkusuz, en yaygın ERC standartları ERC-20 ve ERC-721’dir. Geliştiriciler, ERC-20 ile Ethereum’un merkeziyetsiz uygulama ekosisteminde birbiriyle çalışabilir yeni tokenlar oluşturabilirler. Bugün Ethereum üzerinde binlerce ERC-20 tokenı bulunmaktadır. ERC-721 standardı ise değiştirilemez tokenlar (NFT) yaratmakta kullanılır.
Tabii, ERC-20 ve ERC-721'e ilaveten çeşitli farklı kullanım durumlarını desteklemek için bir dizi başka ERC token standardı ortaya çıkmıştır. Bu az bilinen ERC token standartlarının popülaritesi aslında günden güne artmaktadır. Gelin, şimdi, az bilinen ama önemli bazı ERC token standartlarına beraber bakalım.
ERC-223 nedir?
ERC-223, cüzdanlar veya akıllı sözleşmeler arasında token aktarırken yapılan hatalar nedeniyle tokenların kalıcı olarak kaybolmasını önlemeye yardımcı olmak için tasarlanmıştır. Bir ERC-20 tokenı uyumsuz bir adrese ya da akıllı sözleşmeye gönderilirse onu kurtaracak herhangi bir mekanizmaya sahip değildir. Yani, ERC-20 tokenları bir ERC-721 akıllı sözleşmesine veya ERC-20 tokenlarını desteklemek üzere tasarlanmamış herhangi bir akıllı sözleşmeye gönderilirse tokenlar ne reddedilir ne de iade edilir; bunun yerine sonsuza kadar kaybolur. Bunun nedeni, alıcı sözleşmenin ERC-20 tokenlarını tanımamasıdır. Bu kazalar, birçok kişinin düşündüğünden daha sık meydana gelir.
ERC-223 standardı ise ERC-223 akıllı sözleşmelerinin gelen işlemleri tanımasını ve yanlışlıkla uyumsuz akıllı sözleşmelere gönderilmeleri durumunda tokenları orijinal göndericilerine iade etmesini sağlayan tokenFallback adlı bir token kurtarma özelliği sunar. Tasarım gereği, ERC-223, ERC-20 ile geriye dönük olarak uyumludur ve bu nedenle mevcut ve işlevsel tüm ERC-20 sözleşmelerini ve hizmetlerini destekler.
ERC-777 nedir?
ERC-223 gibi ERC-777 de temelse en yaygın token standardı olan ERC-20’yi geliştirmek fikrine dayanmaktadır.
Öncelikle, ERC-777, başka bir adres adına tokenlar gönderebilen ve “operatörler” olarak bilinen yeni bir adres sınıflandırmasının oluşturulmasını gerektirir. ERC-777 token standardında operatörlerin, kripto para borsası veya otomatik ücretlendirme sistemi gibi akıllı sözleşme kolaylaştırıcıları olarak doğrulanması öngörülmektedir; bunların her ikisi de, bir token sahibinin cüzdanından otomatik olarak para çekerek veya ona para göndererek hizmetlerini hızlandırabilir.
Teoride her Ethereum adresi kendi tokenlerını taşımaktan sorumludur ancak operatörler ve sahipler kavramlarını ayırmak, Ethereum ekosisteminde daha fazla esneklik sağlayabilir. Ayrıca ERC-777 standardı, token sahiplerinin, kendi adlarına token gönderebilecek ve alabilecek belirli operatörlerin izinlerini kolayca yetkilendirmesine ve iptal etmesine olanak sağlayacak şekilde tasarlanmıştır.
ERC-777 tokenlarının bir diğer gelişmiş özelliği ise akıllı sözleşmelerin, adreslerin ve operatörlerin gelen işlemlerden haberdar olmasını ve hangi tokenları gönderip aldıklarını kontrol edip gerekirse reddetmesini sağlayan kancalardır. İşlem alıcıları, belirli türdeki tokenları kabul etmek veya reddetmek için kancalar dağıtarak, uyumsuz token türü transferlerini engelleyebilirler. Yani, ERC-777 kancaları, bir bakıma filtre işlevi görür.
ERC-777 tokenleştirme standardı, ERC-20 ile geriye dönük olarak da uyumludur.
ERC-1155 nedir?
ERC-1155 çoklu token standardı, güçlü bir akıllı sözleşme arabirimi sunar. Bu arabirim, akıllı sözleşmelerin herhangi bir miktarda değiştirilebilir ve değiştirilemez token türlerini yönetmesini sağlar. ERC-20 tokenları, ERC-721 tokenları ve diğer tokenları türleri genelde tamamen kendi akıllı sözleşmeleri tarafından yönetilir. Ancak ERC-1155, herhangi bir sayıda token türünün tek bir akıllı sözleşme ile desteklenmesine ve yönetilmesine olanak verecek şekilde tasarlanmıştır. ERC-1155’in bu işlevselliği, farklı türde tokenlar ve akıllı sözleşmelerden oluşan merkeziyetsiz uygulamalar için hesaplama yükünü büyük ölçüde azaltabilir. ERC-1155, tek bir işlemde birden fazla token türünün transfer edilmesine olanak sağladığından işlem maliyetlerinin düşmesini de sağlayabilir.
ERC-1337 nedir?
ERC-1337, belirli içeriğe erişmek için aylık abonelikler gibi blok zinciri tabanlı yinelenen abonelik modellerini barındırmak üzere tasarlanmış ve önerilmiş bir ERC token standardıdır. Aylık abonelik modelleri günümüzde editoryal içerik, dijital platformlar, bulut tabanlı depolama ve sayısız diğer uygulama tarafından yaygın olarak kullanılmaktadır. ERC-1337, aynı yinelenen ödeme yapısını blok zincir ve merkeziyetsiz uygulamalar dünyasına getirmeye yardımcı olmak için tasarlanmıştır.
ERC-1337, satıcıların müşterinin imzasını saklamasına ve belirli bir programa göre önceden imzalanmış işlemler biçiminde yinelenen ödemeleri almasına olanak tanıyacak şekilde yapılandırılmıştır. Örneğin, aylık ödemelere bölünmüş bir yıllık abonelik, önceden imzalanmış 12 işlem ile çalışır. Bu sistemde kullanıcılar, aboneliklerini iptal de edebilir.