Birçok kişi kripto para piyasalarına kısa vadede kazanç elde etmek için girse de kripto paralar bundan çok daha fazlasını vadediyor. Kripto paraları kolay yoldan para kazanma aracı gibi görmek büyük bir yanılgı. Bugün kripto paralar ve merkeziyetsiz finans (DeFi), geleceğin finans sistemi olma potansiyeline sahip. Yani, kripto para ve DeFi dünyasına şimdiden adım atmak, bundan yıllar sonrasının finans sisteminin henüz ilk aşamalarda parçası olmak anlamına gelebilir.
Peki kripto paralar ve DeFi nedir? Gerçekten bundan yıllar sonra küresel finans sistemi DeFi ve kripto paralar ekseninde mi işleyecek?
Kripto para nedir?
Kripto para, kriptografik yöntemlerle şifrelenerek blok zincirlerde saklanan ve üretilen bir tür dijital paradır. Bitcoin (BTC) ve Ethereum (ETH) başta olmak üzere hemen hemen tüm kripto para birimleri merkeziyetsiz bir yapıdadır. Merkeziyetsizlik, kripto paraların hükümetler ya da bankalar gibi merkezi kuruluşların kontrolünde olmamasını sağlar. Bir kripto para birimi herhangi bir aracı olmaksızın eşler arası transfer edilebilir, kripto para işlemleri sonradan değiştirilemez ya da iptal edilemez ve dünyanın her yerinden, günün her anı kripto para işlemi yapılabilir.
Kripto paraların en önemli özelliklerinden biri, merkez bankaları (doğal olarak devletler) tarafından yönetilmemesidir. Bir itibari paranın arzı merkez bankası tarafından belirlenir ve ancak merkez bankası para basma yetkisine sahiptir. Ancak kripto paralar, kripto para madencileri tarafından üretilir. Blok zincir ağının güvenliğini sağlayan Proof-of-Work (PoW) ya da Proof-of-Stake (PoS) konsensüs mekanizmaları kapsamında işlemleri doğrulayan düğümler, kripto paralar ile ödüllendilir. Böylece yeni kripto paralar üretilir.
DeFi nedir?
Merkeziyetsiz finans (DeFi) kavramı özellikle Ethereum blok zinciri sayesinde ortaya çıkmıştır. Ethereum, üzerinde merkeziyetsiz uygulamalar oluşturulabilen bir blok zincirdir. Bu sayede Ethereum ve onu takip eden Avalanche (AVAX), Solana (SOL) gibi blok zincirler üzerinde birçok merkeziyetsiz finans uygulaması geliştirilmiştir.
DeFi, en basit tanımıyla merkeziyetsiz bir finans ekosistemidir. Blok zincir tabanlı DeFi uygulamaları, finansal işlemlerden bankalar gibi aracıları çıkarır. DeFi ile sigortadan krediye, geleneksel finans sisteminde bankalar üzerinden gerçekleşen birçok finansal işlemi aracısız gerçekleştirebilirsiniz. Yani, DeFi, tüm merkeziyetsiz finans pratiğini kapsayan, yenilikçi ve şeffaf bir finans sistemidir.
DeFi ve kripto paralar, geleceğin finans sistemi mi?
Sanılanın aksine, günümüzde tüm insanların finans sistemine erişimi bulunmuyor. Yapılan çalışmalar, dünya üzerinde 1,5 milyardan fazla kişinin geleneksel finans sistemine ve bankacılık işlemlerine erişimi olmadığını gösteriyor. Bu noktada imdada DeFi ve kripto paralar yetişecek gibi görünüyor.
Geleneksel finans sisteminin sorunları
Geleneksel finans sistemi, devletler tarafından kontrol edilmekte ve bankalar üzerinden işlemektedir. Ne kadar para basılacağından ticaretin hangi şartlarda gerçekleşeceğine, dövizin (yabancı paraların) kullanımından kimlerin finansal işlemler yapabileceğine her şey devletlerin ve uluslararası kuruluşların kararlarıyla belirlenir. Küreselleşme her ne kadar sermayenin dolaşımı önündeki engelleri büyük oranda kaldırsa da Rusya ya da İran örneklerinde gördüğümüz siyasi yaptırımlar uluslararası ticareti darbe vurabilir. Özellikle yurtdışına para transferlerinde bankalara ödenen yüksek komisyon ücretleri, uzun işlem süreleri, ülkeler arasındaki yasal uyuşmazlıklar, itibari paraları ilgili ülkenin ulusal para birimine dönüştürme ihtiyacı gibi konular da uluslararası ticaret yavaşlatır.
Bankacılık sisteminde anonim şekilde var olamamak ise bireyler açısından çeşitli güvenlik endişelerini beraberinde getirebilir. Bugün dünyada bankacılık sistemine dahil olmayan birçok insan bulunuyor. Özellikle 2008 Finans Krizi’nde milyonlarca kişi bankacılığa ve geleneksel finans sistemine güvenini yitirdi. Ancak bankacılık sisteminden uzak durmak, ister istemez mevcut finans dünyasından da uzak durmak anlamına geliyor.
DeFi ne işe yarar?
DeFi ekosistemi, blok zincir teknolojisinin değiştirilemez ve merkeziyetsiz yapısı sayesinde hem bireylere hem de şirketlere güvenli, hızlı, ucuz bir alternatif sunar. Kripto paralar ve DeFi, dünyanın neresinde olursanız olsun, hiçbir sınıra takılmadan finansal işlemler gerçekleştirebilmenizi mümkün kılar. DeFi, finansal işlemlerden aracıları ve merkezi otoriteleri çıkartır. Geleneksel finansın aksine DeFi ekosisteminde gerçekleşen hiçbir işleme hükümetler, bankalar ya da merkezi kuruluşlar karışamaz. Bu da herhangi bir finansal işlem gerçekleştirmek isteyenler için daha güvenli ve özgür bir ortam sağlar.
DeFi ve kripto paraların geleceği
Bildiğiniz gibi, ilk blok zincir ve kripto para birimi olan Bitcoin (BTC), 2009’da piyasaya çıktı. Bitcoin’in 2008 Finans Krizi’nin etkileri halen sürerken piyasaya çıkması ve kısa sürede büyük ilgi çekmesi tesadüf değil. Geleneksel finans ve bankacılık sistemine güvenini yitiren milyonlarca insan Bitcoin ile kendilerine yeni bir alternatif buldu. Merkeziyetsiz finansın mümkün olduğu görüldü. Bitcoin’in açtığı kapıdan girip yeni yollar açan Ethereum ise DeFi ekosisteminin vücut bulmasını sağladı.
Kripto paraların ve DeFi ekosisteminin hikayesini anlatırken 2008 Finans Krizi’ne ve insanların geleneksel finans sistemine karşı güvensizliğine değinmemiz, yıllardır bir alternatife ihtiyaç olduğu gerçeğine işaret ediyor. Kripto paralar ve DeFi, bu ihtiyaca şimdiye kadar verilmiş en güçlü cevap olarak görünüyor. “DeFi ve kripto paralar geleceğin finans sistemi olacak mı?” sorusu, hiç kimsenin kesin olarak cevaplayabileceğini soru değil. Bununla beraber, sunduğu avantajlar ile DeFi ve kripto paralar daha fazla sayıda insanın güvenli şekilde finansal işlemler gerçekleştirebilmesini sağlayabilir. Bugün bile birçok şirket ve birey, kripto paralardan ve DeFi ekosisteminden faydalanıyor. Bu açıdan bakınca, DeFi ve kripto paraların geleceğin finans sistemi olma olasılığı epey yüksek görünüyor. Sizce de öyle değil mi?