Finans piyasaları yatırımcılara oldukça geniş bir yelpazede birçok farklı yapıya sahip finansal araç sunmaktadır. Yatırımcılar, ellerindeki sermayeyle bir varlığı doğrudan satın alabilecekleri gibi onu borç olarak da alıp satabilirler. Bu tür işlemlere genel olarak açığa satış ya da short işlem denilmektedir.
Bu makalemizde açığa satış işlemlerinden bahsedip, kripto para dünyasındaki uzantılarını inceleyeceğiz.
Açığa satış nedir?
Açığa satış, yatırımcının elinde olmayan bir varlığı borç alarak satması olarak tanımlanmaktadır. Açığa satış, yatırımcının o varlığın fiyatının oldukça yüksek olduğunu ve düşeceğini tahmin ettiği için piyasadan o varlığı borç alarak satması ve daha düşük bir fiyattan geri alarak borcunu geri ödemesi şeklinde gerçekleşir.
Açığa satış hisse senedi, emtia, Forex ve kripto para dahil neredeyse tüm finans piyasalarında yaygın bir işlem türüdür. Bu sebeple açığa satışlar hem bireysel yatırımcılar hem de yatırım fonları gibi profesyonel alım satım şirketleri tarafından sıkça kullanılmaktadır. Hisse senetleri ve kripto paralarla açığa satış, hem kısa hem de uzun vadeli alım satım yapanlar için yaygın bir stratejidir. Piyasada düşüş eğilimi olduğu dönemlerde de kazanabilme imkanı sunan açığa satış, fiyat düşüşleri sırasında sermayeyi korumak için iyi bir yol olarak karşımıza çıkmaktadır.
Açığa satış nasıl yapılır?
Marjin işlem, vadeli işlem ve türev ürünler ile benzer yapıda olan açığa satış, bunlardan farklı olarak tek yönlüdür. Açığa satış varlık fiyatının düşüş göstereceği dönemlerde yatırımcılar tarafından sıkça kullanılmaktadır. Gelin, “Açığa satış nasıl yapılır?” sorusuna bir örnekle cevap verelim: Bitcoin (BTC) fiyatının 30.000 USD seviyesinden 25.000 USD seviyesine düşmesini bekleyen bir yatırımcı piyasadan 1 BTC borç alır ve bunu 30.000 USD’ye satar. Bu satış ile açılan short pozisyon işlem kapatılana kadar belirli aralıklar ile faiz ödemesi yapmak zorundadır. Çünkü yatırımcı elinde olmayan bir varlığı başka bir yatırımcıdan borç almıştır ve borcunu ödeyene kadar borç aldığı yatırımcıya belirli bir faiz ödemek zorundadır. Bu yüzden borç alan yatırımcı, aldığı 1 BTC’yi sattıktan sonra fiyatın 25.000 USD seviyesine gelmesi ile 1 BTC’yi geri alır ve borcunu kapatır. İşte, açığa satış işlemi budur. Bu işlem örneğinde yatırımcı, elinde olmayan bir varlığı belirli bir faiz oranı karşılığında borç alıp, yüksek fiyattan satmış ve daha sonra fiyatın düşmesi ile geri alarak kâr etmiştir. BTC’yi açığa satan bu yatırımcı bu işlemden 5.000 USD - Toplam Faiz Ödemesi kadar kâr elde etmiştir.
Açığa satış avantajları
Açığa satış işlemleri piyasalarda düşüşlerden de kâr elde edilmesine olanak sağlamaktadır. Bu sebeple özellikle ayı piyasasının hakim olduğu dönemlerde açığa satış işlemleri yüksek kârlı olabilmektedir. Açığa satış işlemleri aynı zamanda fiyatların aşırı yükselmesini ve varlığın aşırı değerlenmesini de engellemektedir. Bir varlığı açığa satan bir yatırımcı her ne kadar fiyatın düşmesine etki etse de, ilerde bu varlığı geri alıp borcunu ödeyeceği için potansiyel bir alıcıdır da. Bu yüzden varlığın gerçek fiyatına ulaşmasında açığa satış işlemleri önemli rol oynamaktadır.
Açığa satış riskleri
Açığa satış işlemleri finans piyasalarındaki her araçta olduğu belirli bir riske sahiptir. Açığa satış işlemlerindeki en büyük risk, borç alıp satılan varlığın fiyatının düşmesi yerine artmasıdır. Açığa satış yapan yatırımcı nasıl ki düşüşlerde kâr ediyorsa fiyat yükseldiği zaman da zarar eder. Açığa satış yapanlar için bu riskin doğurabileceği kayıp teorik olarak sınırsızdır. Yani yatırımcı elinde olan bütün sermayesini tek bir işlem ile kaybedebilir.
Açığa satış işlemlerinde bir diğer risk ise fiyatın yeteri kadar düşmemesidir. Açığa satan yatırımcı borç aldığı varlık için belirli bir oranında faiz ödediği için fiyatın sabit kalması ya da yeteri kadar düşmemesi yatırımcıya zarar olarak yansıyabilmektedir. Bu risklerden ötürü açığa satış, genelde acemi yatırımcılar ve traderlar için önerilmez.