2008’de Satoshi Nakamoto takma isimli kişi ya da kişilerce ortaya konan Bitcoin (BTC), ilk kripto para birimi ve blok zincirdir. BTC günden güne teknoloji ve finans meraklılarının ilgisini çekerken Ethereum (ETH) başta olmak üzere başka kripto para projelerinin gelişmesine de önayak oldu.
Peki, o kritik soruyu soralım: Bitcoin (BTC) değerini ne belirliyor? Bitcoin’i değerli kılan ne? Bu makalede, işte bu sorunun cevabını vereceğiz.
Bitcoin neden değerli?
Pek çok bireysel ve kurumsal yatırımcının Bitcoin'in gerçek bir değere sahip olduğuna inanmasının birçok nedeni var. Ancak esasen Bitcoin’in değeri, güvene dayanıyor. Aslında, modern finansal sistem de bu tür bir güven ilişkisi üzerine kuruludur. Gerçi mevcut itibari para birimlerinin ve geleneksel finansal araçların çoğu kanıtlanabilir şekilde kıt, küresel olarak erişilebilir ve bir topluluğa ait değildir. Bunlar, Bitcoin’i itibari para birimlerinden olumlu anlamda ayıran özelliklerdir.
Bu kısa girişin ardından Bitcoin’in değerine daha yakından bakabiliriz. Stablecoin olarak anılan bazı kripto para birimleri altın veya ABD doları gibi fiziksel bir varlık tarafından desteklenir. Ancak bitcoin (BTC) tamamen dijitaldir, teminatsızdır ve madenciler her gün yeni bitcoin oluşturur. Bu, bitcoin'in fiyatının yaklaşık 10 yıl içinde bir sentin altından on binlerce dolara nasıl fırladığı sorusunu akla getiriyor.
Bitcoin'e değerini neyin verdiğini doğru bir şekilde açıklamak için diğer popüler yatırım araçlarının ve finansal varlıkların değerlerini nasıl elde ettiğine değinmeliyiz. Halka açık hisse senetleri, örneğin, parayla değiş tokuş edilebilen mal veya hizmetler üreten bir şirketin özsermaye payını temsil ettiği için değere sahiptir. Benzer şekilde, petrol ve kereste gibi emtialar, doğrudan yeni mallar üretmek, bir işi sürdürmek veya diğer değer yaratma araçlarını etkinleştirmek için kullanıldıklarından içsel bir değere sahip olma eğilimindedir. Ancak bugün değerli olarak kabul edilen her şeyin içsel değeri olması gerekmez. Örneğin itibari para birimleri herhangi bir fiziksel varlık tarafından desteklenmez ancak arkalarında hükümetler vardır. Bu yüzden güvenlirdirler ve değişim aracı olarak kullanılarak değer kazanırlar.
Peki ya dijital para birimleri? Bitcoin neden değerlidir? Şimdi bitcoin'e değerini veren niteliklere daha yakından, madde madde bakalım.
Bitcoin kıtlığı
Bitcoin, arzı 21 milyon BTC ile sınırlı bir kripto para birimidir. Bu toplam arz hiçbir şekilde artırılamaz. Son BTC’nin 2140 yılı civarında çıkarılacağı öngörülmektedir ve bu son BTC de çıkarıldıktan sonra artık Bitcoin madenciliği yapılamayacaktır. Bu, Bitcoin'in blok zincir teknolojisine dayanması sayesinde mümkündür. Blok zincir teknolojisi, kripto varlıklarının sınırlı ve sabit bir arz içermesine, baştan itibaren tamamen izlenebilir ve değiştirilemez olmasına olanak tanımaktadır.
Bitcoin’in madenciler tarafından yoktan var edildiğini düşünebilirsiniz. Ancak aslında Bitcoin madencileri, Bitcoin ağının sabit ödül programına göre yeni BTC kazanmak için matematiksel bir rekabete girerler. Bitcoin ödülleri ise her 210.000 blokta bir (yaklaşık her 4 yılda bir) yarıya indirilir; nihayetinde sıfıra inecek, o andan itibaren yeni BTC çıkarılamayacaktır. Böylece toplam 21 milyon BTC yaratılmış olacak ve bu bitcoinler halka açık piyasalardan soğuk cüzdanlara çekildikçe arz giderek azalacak, bitcoin deflasyonist bir hale gelecektir.
Bu kanıtlanabilir bitcoin kıtlığı ve deflasyonist arz, toplam arzları genelde merkez bankalarının para politikalarına bağlı olan itibari para birimleriyle keskin bir tezat oluşturur. Birçok kripto para destekçisinin gözünde bitcoin'e değerini veren şeylerin başında da işte bu gelir. İtibari para birimlerinin arzı genişletilip daraltılabilirken, tüm itibari para birimlerinin küresel arzı on yıllardır genişledi ve satın alma gücünde kaçınılmaz bir düşüşe yol açtı. Bu, bitcoin'in sabit arzının, fiziksel olarak sınırlı olan altın ve petrol gibi emtialara daha çok benzediği anlamına gelir. Bununla birlikte, sürekli olarak yeni rezervlerin keşfedildiği ve fiziksel varlıkların izlenmesinin ve değerlenmesinin zor olabileceği düşünüldüğünde, altın ve petrol gibi fiziksel kaynakların toplam arzını belirlemek zor olabilir. Bitcoin ise blok zinciri mimarisi nedeniyle kanıtlanabilir bir şekilde kıttır.
Transfer edilmesi kolay, el konması zor
Bitcoin kıtlığı tek başına birçok yatırımcı için yeterince çekicidir. Ancak Bitcoin’in gerçek değerine katkıda bulunan başka faydaları da vardır. Bunların başında transfer edilmesinin geleneksel alternatiflerine kıyasla daha kolay, daha hızlı ve daha maliyetsiz oluşu gelir. Gerçi az miktarda BTC transfer etmek pahalıya mal olabilir ama nispeten düşük bir ücret karşılığında başka herhangi bir Bitcoin uyumlu kripto adresine milyonlarca dolar değerinde BTC göndermek mümkündür.
Bitcoin, sınır tanımaz; yani bir ülkeden başka bir ülkeye BTC göndermek ile aynı ülke içinde BTC transferi yapmak arasında hız ya da maliyet açısından fark yoktur. Bu aslında Bitcoin’e has bir özellik değildir. Hemen hemen kripto para birimleri için geçerlidir. Bununla birlikte, Bitcoin dünyadaki en büyük ve en çok test edilen kripto para birimi olduğundan, var olan en yaygın ve en güvenilir kripto para birimi olarak kabul görmüştür. Bitcoin'in işlem ücretleri diğer birçok kripto para biriminden daha yüksek olsa da Lightning Network yükseltmesi, daha küçük miktarda BTC transfer işlemlerini daha az maliyetli ve daha verimli hale getirmiştir.
Tabii Bitcoin, para transferinde sağladığı kolaylığın yanı sıra büyük bir güvenlik de vadeder. Bitcoin, hükümetler ya da başka merkezi otoritelerce el konulması neredeyse imkansız bir para birimidir. Bir yatırımcı BTC’lerini soğuk cüzdanında saklarsa, varlıklarına yalnızca kendisi erişebilir. Bu, Bitcoin hırsızlığını da neredeyse imkansız kılar. Çoğu BTC hırsızlığı, bir kullanıcı, bir kimlik avı saldırısı veya başka bir siber suç yoluyla yanlışlıkla şifresini paylaşarak veya zayıf güvenli bir kripto borsası kullanarak hesabını tehlikeye attığında meydana gelir. Bitcoin'in sağladığı kendi kendine egemenlik, gelişmiş bankalara ve finansal kontrol ve dengelere sahip gelişmiş ülkelerde önemli bir değer önerisi olmayabilir. Bununla birlikte, dünya çapında yüz milyonlarca kişinin modern finansal hizmetlere erişimi olmadığını unutmamak lazım.
Merkeziyetsizlik ve Bitcoin’in değeri
Bitcoin (BTC) denince akla gelen ilk özellik herhalde merkeziyetsizliktir. Nitekim yukarıda açıkladığımız ve Bitcoin’e değerini veren özellikler de büyük oranda merkeziyetsizlik sayesinde mümkündür. Merkeziyetsizlik kavramı, toplu olarak işlemleri doğrulayan ve ağdaki tüm işlemlerin kaydını saklayan dağıtık bir bireysel kullanıcılar ağının desteklediği projeleri ifade eder. Başka bir deyişle, Bitcoin gibi merkeziyetsiz kripto para projeleri, geleneksel finans dünyasındaki merkezileşmiş muadillerine göre insan karar verme sürecine daha az tabidir. Çünkü merkeziyetsiz yapılarda işlemleri imzalamak, ağı güvenceye almak veya kötü niyetli katılımcıları ortadan kaldırmak için merkezi bir tarafa güvenmek gerekmez.
Banka ya da hükümetler gibi merkezi aracıları ortadan kaldırarak Bitcoin, kullanıcılarına daha fazla özgürlük ve güvenlik sağlar. Ayrıca merkeziyetsizlik, Bitcoin ağının herkese açık olduğu anlamına gelebilir. Yani dileyen ve gerekli şartları karşılayan herkes Bitcoin madenciliği sürecine katılabilir. Bitcoin madencili ise sadece öngörülebilir, sabit bir oranda yeni BTC üretmekten ibaret değildir. Bu süreç, tüm Bitcoin işlemlerinin doğrulanmasını ve onaylanmasını da içerir. Bitcoin ağındaki hiçbir işleme ya da yeniliğe tek bir kullanıcı ya da merkezi bir yönetim organı karar vermez. Bitcoin'in tüm protokolleri, projeyi yanlış yönetim ve suistimalden korumaya yardımcı olan grup konsensüsünü gerektirecek şekilde tasarlanmıştır. Bu, Bitcoin'in ne kadar çok kullanıcısı olursa, o kadar güvenli hale geldiği anlamına gelir çünkü projenin yönetimi daha fazla kişi arasında paylaşılır ve bu nedenle dışarıdan müdahale edilmesi daha zor hale gelir. Kısacası, merkeziyetsizlik, Bitcoin’i geleneksel finansal araçlara göre çok daha güvenli ve özgürlükçü kılar.
Sonuç
Henüz kripto para birimlerine dair herkesin kafasında şüpheler var ve bu çok normal. Kripto paralar ve blok zincirler çok yeni bir teknoloji. Bununla beraber, 2008’de başlayan macerasında Bitcoin (BTC), güvenilir bir finansal araç olduğunu kanıtladı. Şimdiye kadar hiç hacklenmeyen Bitcoin, sınırlı arzı ve sunduğu yüksek güvenlik, kolay erişilebilirlik gibi özellikleriyle değer kazandı.