Bir yatırımcının, piyasada yapay, yanıltıcı bir faaliyet yaratmak için aynı finansal aracı kendi kendine alıp satmasına işlemine wash trade (kendi kendine işlem) denir. Herhangi bir mali kazanç sunmayan bu işlemde amaç kâr elde etmek değil, arz ve talep dengesini yanıltıcı verilerle değiştirip piyasayı manipüle etmektir.
Finansal piyasalarda işlem hacmi, oldukça önemli bir unsurdur ve yatırımcılar tarafından en çok dikkate alınan verilerden biridir. Düşük hacim piyasanın durgun olduğunu işaret ederken, yüksek hacim ise piyasada çok sayıda yatırımcı olduğunu ve likit bir piyasa olduğunu gösterir. Wash trade işlemler tam da bu noktada yatırımcıları yanıltır. Wash Trade, hacmi suni bir şekilde artırarak yatırımcılara aslında olmayan bir likidite bolluğu izlenimi sunar.
Wash Trade neden yapılır?
Wash Trade işlemler, aynı finansal araç için alım ve satım işlemleridir ve birbirini geçersiz kıldıkları için ticari bir değerleri yoktur. Wash Trade, işlemi yapan tüccara kâr sağlamadığı gibi, ödenen işlem ücretleri nedeniyle tam aksine tüccarın zarar etmesine sebep olur. Bu nedenle Wash Trade’in esas nedeni manipülasyondur.
Bu işlemler, hem fiyatlar hem de hacmin büyüklüğü açısından birbiriyle uyumludur ve çoğunlukla art arda gerçekleşir. Wash trade işlemler sonucunda, tüccarın varlık sayısında bir değişimi olmaz hatta borsaların işlem ücretleri sebebiyle ufak tefek zararlar gerçekleşir.
Yatırımcılar tarafından en çok kullanılan verilerin başında gelen işlem hacmi, Wash trade ile kolayca manipüle edilir. Varlıktaki, alım satım hareketliliğini gören yatırımcılar da bu manipülasyona aldanıp yatırım yapmaya karar verebilirler. Wash trade yapan kişinin hedeflediği durum tam da budur. İşlem hacmi şiştikçe, yeni yatırımcılar da piyasaya girecektir.
Wash trade işlemini, bir kişi kendi hesapları arasında gerçekleştirebilirken, danışıklı dövüş şeklinde farklı kişilere ait hesaplar arasında da gerçekleştirebilir.
Alım ve satım emirlerinin Wash trade işlem olması için eş zamanlı verilmesi şart değildir. Çoğu ülkedeki düzenlemelere göre, son 30 günlük süre içerisinde yapılan bu tür işlemler Wash trade işlem olarak kabul edilir.
Wash Trade işlem yasal mı?
Wash trade işlemler, çoğu ülke tarafından yasaklanmıştır. Hatta birçok ülkede ciddi yaptırım ve cezalara tabidir. Örneğin ABD’de Wash trade işlem yapmak, federal hükümet tarafından ilk olarak 1936 Emtia Borsası Kanunu ile yasaklanmıştır. Türkiye de Wash trade işlemi yapmanın yasa dışı olduğu ülkelerden biridir.
Ayrıca bu yasaların çoğu, henüz kripto paralar ortaya çıkmadan önce oluşturulduğundan dolayı kripto paraları henüz kapsamamaktadır. Özellikle NFT alanında yoğun bir şekilde Wash Trade yapıldığı düşüncesi hakimdir.