Fundamental Analysis (FA) yani Türkçe olarak “temel analiz”, ilgili ekonomik ve finansal faktörleri inceleyerek bir menkul kıymetin içsel değerini ölçme yöntemidir. Temel analiz (FA),finansal piyasalardaki yatırımcılar ve traderlar tarafından; şirket yönetimi ve itibarı, sektör sağlığı, piyasa değeri ve diğer ekonomik faktörleri mümkün olduğunca en nitel ve nicel şekilde inceleyerek, bir varlığın veya işletmenin içsel değerini değerlendirmek amacıyla kullanılır. Temel analizin amacı, bir varlığın fiyatının fazla veya değerinin altında olup olmadığını belirlemektir.
Temel analiz, bir hisse senedinin gerçek veya "adil piyasa" değerini belirleme yöntemidir. Bir varlığın gelecekteki potansiyelinin önceki performanstan daha fazlasına dayanması gerektiği anlayışına göre çalışır. Söz konusu pazar üzerinde etkisi olabilecek hem mikroekonomik hem de makroekonomik koşulları hesaba katar. Temel analistler, şu anda gerçek değerlerinden daha yüksek veya daha düşük fiyatlarla işlem gören hisse senetlerini ararlar. Adil piyasa değeri piyasa fiyatından yüksekse hisse senedinin değerinin düşük olduğu kabul edilir ve satın alma tavsiyesi verilir.
Temel Analiz Ne İşe Yarar?
Temel analistler, ekonominin durumu ve endüstri koşulları gibi makroekonomik faktörlerden şirketin yönetiminin etkinliği gibi mikroekonomik faktörlere kadar güvenliğin değerini etkileyebilecek her şeyi incelemektedir. Asıl hedef, bir yatırımcının, menkul kıymetin değerinin düşük mü yoksa aşırı değerli mi olduğunu görmek için bir menkul kıymetin mevcut fiyatıyla karşılaştırabileceği bir sayıya ulaşmaktır. Bu hisse senedi analizi yönteminin, fiyat ve hacim gibi tarihsel piyasa verilerinin analizi yoluyla fiyatların yönünü tahmin eden teknik analizin aksine olduğu düşünülmektedir. Bu nedenle, temel analizin bir şirketin veya projenin performansını özellikle de hemen göze çarpmayan faktörleri nasıl etkileyebileceğini belirlemeye çalıştığını düşünebiliriz. Bu düşünceler, bir şirketin liderliği ve bu liderlerin geçmişte diğer ticari girişimlerde nasıl performans gösterdiği gibi daha az somut ve daha nitel yönlere odaklanır.
Temel analiz aynı zamanda sektöre özgü pazarı ve o pazardaki bir ürün veya hizmetin gelecekteki potansiyelini daha iyi anlamaya çalışır. Temel analizin nihai hedefi, ilgili varlığın gerçek fiyatıyla karşılaştırılabilecek niceliksel bir fiyat bulmaktır. Başka bir deyişle, temel analiz, bir şeyin çok yüksek veya çok düşük değerli olup olmadığını belirlemeye yardımcı olabilecek bir yöntemdir.
Geleneksel olarak hisse senetlerine değer vermek için kullanılmasına rağmen, temel analiz, kripto para birimleri de dahil olmak üzere hemen hemen her tür varlığa uygulanabilir.
Temel Analizi Kim Kullanır?
Temel analiz, büyük ölçüde uzun vadeli veya değerli yatırımcılar tarafından fiyatı stokları ve olumlu beklentilere sahip olanları belirlemek için kullanılmaktadır. Hisse senedi analistleri ayrıca müşterilere fiyat hedefleri ve “satın al, beklet, sat” gibi tavsiyeler oluşturmak için temel analizi kullanmaktadırlar. Kurumsal yöneticiler ve mali muhasebeciler, bir firmanın faaliyet verimliliğini ve karlılığını analiz etmek ve artırmak ve firmayı rekabetle karşılaştırmak için de finansal analizi kullanmaktadırlar.
Temel Analiz Nasıl Yapılır?
Tüm hisse senedi analizleri, bir menkul kıymetin daha geniş pazarda doğru bir şekilde değerlendirilip değerlendirilmediğini belirlemeye çalışır. Temel analiz, piyasa tarafından doğru fiyatlandırılmayan menkul kıymetleri belirlemek için genellikle makrodan mikroya bir bakış açısıyla yapılmaktadır.
Genel olarak temel analiz bireysel şirketleri, firmanın mali tablolarına bakarak ve çeşitli oranlar ile diğer ölçütleri inceleyerek yapılmaktadır. Bu bir şirketin gelirlerine, kârına, maliyetlerine, sermaye yapısına, nakit akışlarına vb. dayalı olarak gerçek değerini tahmin etmek amacıyla kullanılmaktadır. Şirket metrikleri daha sonra sektördeki emsaller ve rakiplerle karşılaştırılabilir. Ayrıca bu veriler daha geniş pazar veya daha büyük ekonomik ortamla karşılaştırılabilmektedir.
Temel analiz, bir hisse senedinin veya başka herhangi bir menkul kıymetin değerini değerlendirmek için genel verilerden yararlanır. Örneğin bir yatırımcı, faiz oranları ve ekonominin genel durumu gibi ekonomik faktörlere bakarak bir tahvilin değerine ilişkin temel analiz yapabilir ve ardından kredi notundaki olası değişiklikler gibi tahvil ihraççısı hakkındaki bilgileri inceleyebilir. Analistler, hisse senedi için adil bir piyasa değerine ulaşmak adına bireysel şirket performansına odaklanmadan önce genellikle ekonominin genel durumunu ve ardından belirli endüstrilerin gücünü inceler.
Hisse senetleri için temel analiz yaparken şirketlerin mali tablolarından yararlanılır. Bir şirketin temel değerini ve gelecekteki büyüme potansiyelini belirlemek için gelirleri, kazançları, gelecekteki büyümeyi, öz sermaye getirisini, kar marjlarını ve diğer verilerine bakılır.
Temel analiz çoğunlukla hisse senetleri için kullanılmaktadır, ancak tahvilden türev ürünlere kadar herhangi bir menkul kıymeti değerlendirmek için daha yararlıdır. Eğer daha geniş ekonomiden şirket detaylarına kadar temelleri göz önünde bulunduruyorsanız temel analiz yapıyorsunuz demektir.
Temel analiz yapmanın farklı yöntemleri vardır:
Yatırım ve Temel Analiz
Analist, bir şirketin hisse fiyatının tahmini değerini belirlemek için halka açık verilere dayanarak model oluşturmaya çalışır. Ortaya çıkan değer, şirketin hisse fiyatının mevcut piyasa fiyatına kıyasla olması gereken değerini ortaya koyan bir tahmindir. Bazı analistler, tahmini fiyatlarına şirketin gerçek değeri olarak atıfta bulunabilmektedirler.
Bir analist, hisse senedinin değerinin mevcut piyasa fiyatından önemli ölçüde yüksek olması gerektiğini hesaplarsa, hisse senedi için bir satın alma veya şişirilmiş bir derece yayınlayabilir. Bu, o analisti takip eden yatırımcılara bir tavsiye görevi görmektedir. Analist, mevcut piyasa fiyatından daha düşük bir içsel değer hesaplarsa, hisse senedinin aşırı değerli olduğu kabul edilir ve bir satış veya düşük ağırlık tavsiyesi verilir.
Bu tavsiyelere uyan yatırımcılar, bu tür hisse senetlerinin zaman içinde yükselme olasılığının daha yüksek olması gerektiğinden, olumlu tavsiyelerle hisse satın alabileceklerini beklemektedirler. Aynı zamanda, notu olumsuz olan hisse senetlerinin de fiyat düşme olasılığının daha yüksek olması beklenmektedir. Bu tür hisse senetleri, mevcut portföylerden çıkarılmaya veya "kısa" pozisyonlara eklenmeye adaydır.
Bu tip analizler, fiyat ve hacim gibi tarihsel piyasa verilerinin analizi yoluyla fiyatların yönünü tahmin eden teknik analizin tersi olarak kabul edilmektedir.
Nicel ve Nitel Temel Analiz
Temel analiz gelir ve kâr gibi sayıları içerir fakat bir şirketin pazar payından yönetim kalitesine kadar da her şeyi içerebilmektedirler. Çeşitli temel faktörler iki kategoriye ayrılabilir: nicel ve nitel. Bu terimlerin mali anlamı, standart tanımlarından çok farklı değildir. Nicel veriler sayı ve miktar gösteren bilgileri, niteliksel veriler ise bir şeyin doğası ve standardı ile ilgili verileri içerir.
Bu bağlamda, nicel temeller sabit sayılardır ve bir işletmenin ölçülebilir özellikleridir. Bu nedenle sayısal verilerin en büyük kaynağı finansal tablolardır. Gelir, kâr, varlıklar ve daha fazlası büyük bir hassasiyetle ölçülebilmektedir
Niteliksel temeller ise daha az somuttur. Bir şirketin kilit yöneticilerinin kalitesini, marka bilinirliğini, patentlerini ve tescilli teknolojisini içerebilirler. Ne nitel ne de nicel analiz doğası gereği daha iyi değildir. En iyi sonuç için analistler bunları birlikte değerlendirmelidir.
İç Değer Kavramı
Temel analizin öncelikli varsayımlarından biri, borsadaki cari fiyatın genellikle halka açık verilerle desteklenen şirketin değerini tam olarak yansıtmadığıdır. İkinci varsayım ise şirketin temel verilerinden yansıyan değerin, hisse senedinin gerçek değerine daha yakın olduğudur.
Analistler genellikle bu varsayımsal gerçek değeri “içsel değer” olarak adlandırırlar. Ancak, içsel değer ifadesinin bu kullanımı hisse senedi değerlemesinde, opsiyon ticareti (option trading) gibi diğer bağlamlardakinden farklı bir anlama gelmektedir. Opsiyon fiyatlandırması, gerçek değer için standart bir hesaplama kullanır ancak analistler, bir hisse senedinin gerçek değerine ulaşmak için karmaşık modeller kullanmaktadırlar. Bir hisse senedinin gerçek değerine ulaşmak için genel kabul görmüş spesifik bir formül yoktur.
Örneğin, bir şirketin hissesinin 20 TL’den işlem gördüğünü varsayalım. Şirket hakkında kapsamlı bir araştırma yapan bir analist 24 TL değerinde, başka bir analist ise 26 TL değerinde olması gerektiğini belirlemiştir. Birçok yatırımcı ise bu tür tahminlerin ortalamasını dikkate alacak ve hisse senedinin gerçek değerinin 25 TL’ye yakın olduğunu varsayacaktır.
Temel analiz sayesinde borsa, uzun vadede esas olanı yansıtacak olsa da ne kadar süre gerektiği belirsizdir.
Temel Analiz Her Zaman İşe Yarar mı?
Herhangi bir yatırım stratejisi veya tekniği gibi, temel analiz de her zaman doğru sonuçlara ulaştırmayabilir. Temel analizin, bir hisse senedinin değerinin düşük olduğunu göstermesi, hisselerinin yakın zamanda içsel değere yükseleceğini garanti etmez. Gerçek fiyat davranışı, temel analizi zayıflatabilecek sayısız faktörden etkilenmektedir.
Yatırımcılar ve analistler, bir şirketin büyüme ve kârlılık potansiyelini değerlendirirken sıklıkla temel, teknik ve nicel analizlerin bir kombinasyonunu kullanmaktadırlar.
Temel Analiz ve Teknik Analiz Farkı
Teknik analiz, güvenlik analizinin diğer birincil şeklidir. Teknik analistler yatırımlarını veya daha doğrusu alım satımlarını yalnızca hisse senetlerinin fiyat ve hacim hareketlerine dayandırmaktadırlar. Çizelgeleri ve diğer araçları kullanarak momentum üzerinden işlem yaparlar ve temelleri görmezden gelirler.
Teknik analizin temel ilkelerinden biri, piyasanın her şeyi iskonto etmesidir. Bir şirketle ilgili tüm haberler zaten hisse senedine fiyatlandırılmıştır. Bu nedenle, hisse senedinin fiyat hareketleri, işin kendisinin altında yatan temellerden daha fazla fikir verir.
Temel analiz, mümkün olan en çok sayıda faktörü göz önünde bulundurarak bir varlığın fiyatı etrafında daha büyük bir resme bakarken teknik analiz, sadece tarihsel piyasa verilerine ve piyasa tablolarına odaklanır. Teknik analiz, finansal tabloları incelemez veya oran analizleri yapmaz. Bunun yerine, teknik satıcılar fiyat sinyallerini, eğilimleri ve geri dönüşleri belirlemek için nispeten kısa vadeli grafik modellerine bakarlar. Teknik traderlar kısa vadeli pozisyonlara girme eğilimindedir ve genellikle uzun vadeli değerlemeye bakmazlar. Teknik analizin arkasındaki motivasyon, büyük ölçüde piyasa psikolojisi tarafından yönlendirilmektedir.
Temel analiz, bir ticari varlığın gerçek değerini belirlemeye çalışırken, teknik analiz, işlem hacmine ve geçmiş trendlere dayalı olarak fiyat hareketini tahmin etmek için bir araç olarak kullanılır. Çoğu trader ve yatırımcı muhtemelen hem temel analizin hem de teknik analizin kendi kulvarlarında değerli olduğu konusunda hemfikirdir. Bu nedenle, sadece tek bir yöntemin kullanılması yerine iki yönteminde dengeli kullanımı kulağa daha mantıklı gelmektedir.