Değiştirilemeyen bir token (NFT), benzersiz bir varlığı temsil eden bir kriptografik tokendir. NFT'ler, dijital veya gerçek dünya varlıklarının tokenleştirilmiş versiyonları olarak kabul edilmektedir. NFT’ler Blockchain ağı içinde doğrulanabilir özgünlük ve sahiplik kanıtı olarak işlev görürler. NFT'ler birbirinin yerine geçemez ve dijital dünyaya kıtlık terimini (bir dijital mal varlığının sayılı olması) getirmesi ile bilinmektedirler.
NFT’nin Kripto Para Biriminden Farkı
NFT yukarıda da bahsedildiği gibi değiştirilemez token anlamına gelmektedir. Genellikle, Bitcoin veya Ethereum gibi kripto para birimiyle aynı tür programlama kullanılarak oluşturulur ve aralarındaki tek benzerlik bu programlama türü olarak kabul edilmektedir. NFT’lerin standart hale getirilmesi, daha yüksek derecede birlikte çalışabilirliğe izin verir, bu da benzersiz varlıkların uygulamalar arasında kolaylıkla aktarılabileceği anlamına gelmektedir.
Fiziksel para ve kripto para birimleri birbirlerinin “misli”dir, başka bir deyişle birbirleriyle değiş tokuş edilebilir veya bu paralar ile alım-satım yapılabilirler. Aynı zamanda değer olarak da eşittirler, bir dolar her zaman diğer bir dolar değerindedir. Bir Bitcoin her zaman diğer bir Bitcoin’e eşittir. Kripto paraların değiştirilebilirliği, bu paraları Blockchain’de işlem yapmak için güvenilir bir araç haline getirmektedir. Değiştirilebilirlik kavramı, bir mal varlığının değerini kaybetmeden başka mal varlıkları ile değiştirilebilmesini ifade etmektedir. Yani 5 dolarlık banknotu 5 adet 1 dolarlık banknotla değiştirmek, değiştirilebilirliğe bir örnek olarak gösterilebilir. Örnek olarak, tüm fiat para birimleri birbirleri ile değiştirilebilir durumdadırlar, bu durumda tüm fiat para birimlerini “değiştirilebilir”dir denebilir. Bir değişim aracı olarak hareket etmek için, her bir bağımsız birim, herhangi bir eşdeğer başka birimle değiştirilebilir olmalıdır.
Söz konusu NFT’ler için ise bu durum farklılık göstermektedir. NFT’lerin her birinin birbiriyle değiştirilmesini veya birbirine eşit olmasını (takas edilemez) imkânsız kılan bir dijital imzası bulunmaktadır. NFT’ler, benzersiz dijital öğelerin ve koleksiyon parçalarının oluşturulmasına ve sahiplenmesine izin vermek için merkezi olmayan uygulamalar (Decentralized Applications) tarafından kullanılabilir. NFT’ler alıcıları satıcılarla bağlayan açık pazarlarda alınıp satılabilirken, her birinin değerinin benzersiz olduğunu belirtmekte fayda vardır. Yani her bir NFT farklı bir dijital mal varlığına veya gerçek dünya varlığına tekabül etmektedir. Bu da onları özel yapar.
NFT Nasıl İşlemektedir?
NFT'ler, işlemleri kaydeden dağıtılmış bir halka açık defter olan bir Blockchain ağ sistemi üzerinde işlenmektedir. Spesifik olarak, NFT'ler genelde Ethereum Blockchain’de tutulmakta ancak diğer Blockchain’ler tarafından da desteklenmektedir. NFT'lerin düzenlenmesini kolaylaştırmak için çeşitli altyapılar oluşturulmuştur. Bunlardan en göze çarpanı, Ethereum Blockchain’de misli olmayan varlıkların ihracı ve ticareti için bir standart olan ERC-721 token standardıdır. Son zamanlarda ortaya çıkan ERC-1155 token standardı ERC-721’den daha gelişmiştir ve tek bir sözleşme adı altında hem değiştirilebilir hemde değiştirilemeyen tokenlerin var olmasına izin verir.
NFT’leri oluşturan hem somut hem de maddi olmayan öğeleri temsil eden dijital nesneler aşağıdaki gibi başlıklandırılmıştır.
- Sanat
- GIF'ler
- Videolar ve önemli spor olayları
- Koleksiyon
- Sanal avatarlar ve video oyun kostümleri
- Özel tasarımlı spor ayakkabılar
- Müzik
Bu başlıklara ek olarak tweetler bile NFT’lere dahil olabilmektedir. Bilindiği üzere Twitter'ın kurucu ortağı Jack Dorsey, ilk tweet'ini NFT olarak 2,9 milyon dolardan fazla bir fiyata satmıştır.
NFT'ler fiziksel koleksiyoncu öğeleri gibidir, başka bir deyişle NFT’ler yalnızca dijitaldir. Böylece alıcı duvara gerçek bir yağlı boya tablo asmak yerine dijital bir dosya almaktadır. Alıcılar bu şekilde özel mülkiyet haklar da elde etmektedirler. NFT'lerin aynı anda yalnızca bir sahibi olabilmektedir. NFT'lerin benzersiz verileri, sahipliklerini doğrulamayı ve sahipler arasında tokenları aktarmayı kolaylaştırmaktadır. Sahibi veya oluşturan kişi ayrıca belirli bilgileri içlerinde saklayabilmektedir. Örnek olarak, sanatçılar bir NFT'nin meta verilerine imzalarını ekleyerek sanat eserlerini tasdikleyebilirler.
NFT’ler, yeni bir Blockchain destekli dijital ekonominin temel bileşenlerinden biri olma potansiyeline sahiptir. Video oyunları, dijital kimlik, lisanslama, sertifikalar veya güzel sanatlar gibi birçok farklı alanda kullanılabilirler ve hatta öğelerin kısmi sahipliğine izin verebilirler. Sahiplik ve kimlik verilerinin Blockchain’de saklanması, veri bütünlüğünü ve gizliliğini artırırken, bu varlıkların kolay, güven sistemine ihtiyaç duyulmadan aktarımı ve yönetimi ticarette ve küresel ekonomide sürtüşmeyi azaltabilmektedir.
NFT'lerin Kullanılma Sebepleri
Blockchain teknolojisi ve NFT'ler, sanatçılara ve içerik oluşturucularına kendi ürettikleri mallardan para kazanmaları için eşsiz bir fırsat sunmaktadır. Örnek olarak, sanatçılar artık sanatlarını satmak için galerilere veya müzayede evlerine bağlı kalmak zorunda değillerdir. Bunun yerine, sanatçı bunu doğrudan tüketiciye bir NFT olarak satabilmektedir. Bu durum ise sanatçıların daha fazla kâr elde etmelerini sağlamaktadır. Ayrıca sanatçılar telif ücretlerini de programlayabilmektedirler. Böylece sanatçıların eserleri yeni bir sahibine satıldığında bir satış yüzdesi alabilmektedirler. Sanatçıların genellikle eserleri ilk kez satıldıktan sonra gelecekte adına gelirlere sahip olamaması sebebiyle, bu durum NFT’leri çekici kılmaktadır.
NFT'ler ile para kazanmanın tek yolu sanat değildir. Charmin ve Taco Bell gibi markalar, yardım için para toplamak amacıyla temalı NFT sanatlarını açık artırmaya çıkarmışlardır. Charmin, teklifini “NFTP (misli olmayan tuvalet kâğıdı)” olarak adlandırmış ve Taco Bell’in NFT sanatı dakikalar içinde tükenmiş ve en yüksek teklifler arasında, yazım sırasında 3.723,83 dolara eşit olan 1,5 wrapped ether (WETH) olarak gelmiştir.
Pop-tart gövdeli bir kedi olan 2011 dönemi GIF’i Nyan Cat, şubat ayında yaklaşık 600.000 dolara satılmıştır. NBA Top Shot, mart ayı sonunda 500 milyon dolardan fazla satış gerçekleştirmiştir. Snoop Dogg ve Lindsay Lohan gibi ünlüler de NFT çoğunluğuna katılıp, benzersiz hatıralarını, sanat eserlerini korunaklı NFT’ler olarak yayınlamaktadırlar.
NFT'ler Nasıl Satın Alınır?
Herhangi bir kişi kendi NFT koleksiyonunu oluşturmak istiyorsa, bunun için bazı önemli öğeleri edinmesi gerekmektedir. İlk olarak, NFT’leri ve kripto para birimlerini saklamanıza izin veren bir dijital cüzdan edinilmesi gerekmektedir. NFT sağlayıcısının hangi para birimlerini kabul ettiğine bağlı olarak, Ether’e benzer bir kripto para birimi satın alınması gerekecektir. Günümüzde Coinbase, Kraken, eToro ve hatta PayPal ve Robinhood gibi platformlarda kredi kartı kullanarak kripto para satın alınabilmektedir. Ardından ise borsadan seçilen cüzdana taşınabilmektedir. Kripto para seçenekleri araştırılırken ücretleri akılda tutmak doğru bir davranış olacaktır. Bunun sebebi ise çoğu borsanın, kripto satın alımında işlemin en az yüzde birini kesmesidir.
Popüler NFT Pazar Alanları
Cüzdan oluşturulup, finanse edildikten sonra alışveriş yapmak için NFT sitesi herhangi bir sorun yaratmamaktadır. Günümüzde en büyük NFT pazar alanları aşağıdaki gibi açıklanmıştır:
OpenSea.io: Bu peer to peer (eşler arası) platform, kendisini “nadir dijital öğeler ve koleksiyonlar” tedarikçisi olarak görmektedir. Bu platforma başlamak için yapılması gereken tek şey NFT koleksiyonlarına göz atmak için bir hesap oluşturmaktır. Yeni sanatçılar keşfetmek için parçalar satış hacmine göre de sıralanabilmektedir.
Rarible: OpenSea platformuna benzer şekilde olan Rarible, sanatçıların ve yaratıcıların NFT yayınlamasına ve satmasına izin veren demokratik, açık bir pazar alanı olarak bilinmektedir. Platformda yayınlanan RARI tokenları, sahiplerinin ücretler ve topluluk kuralları gibi özelliklere ağırlık vermesini sağlamaktadır.
Foundation: Burada platformda sanatçılar, sanatlarını yayınlamaları için diğer yaratıcılardan “upvote” veya davet alması gerekmektedir. Topluluğun özel olması ve giriş maliyeti (sanatçılar ayrıca NFT’leri basmak için "gas" satın alması gerekmektedir) daha yüksek kalibreli sanat eserleriyle övünebileceği anlamına gelmektedir. Örnek olarak, Nyan Cat yaratıcısı Chris Torres, NFT’yi Foundation platformunda satmıştır. Foundation, aynı zamanda daha yüksek fiyatlar anlamına da gelebilmektedir. NFT’lere olan talebin mevcut seviyelerde seyrettiğini ve hatta zamanla arttığını varsayarsak, sermaye kazanmak isteyen sanatçılar ve koleksiyoncular için güçlü bir platform olarak sayılmaktadır.
Bu platformlar ve diğerleri binlerce NFT yaratıcısı ve koleksiyoncusuna ev sahipliği yapsa da satın almadan önce araştırmanını dikkatlice yapıldığından emin olunmalıdır. Bazı sanatçılar, eserlerini izinleri olmadan listeleyen ve satan taklitçilerin kurbanı olmuştur. Ayrıca, içerik oluşturucular ve NFT listeleri için doğrulama süreçleri platformlar arasında tutarlı olmamaktadır, başka bir deyişle bazıları diğerlerinden daha katı bir yol izlemektedir. Örneğin OpenSea ve Rarible, NFT listeleri için sahip doğrulaması gerektirmemektedir. Alıcı korumaları nadir kullanışlı görünmektedir, bu nedenle NFT’ler için alışveriş yaparken eski bir atasözü “caveat emptor (alıcının dikkat etmesini sağlayın)” sözünü akılda tutmak iyi bir yol olabilmektedir.