Emir defteri (order book), bir ticaret platformunun (özellikle borsaların) alıcıların ve satıcıların belirli bir finansal varlıktaki ilgisini kaydetmek için kullandığı siparişlerin listesi (manuel veya elektronik olabilir) olarak bilinmektedir. Örnek olarak bir eşleştirme motoru, kitabı hangi siparişlerin tamamen veya kısmen yürütülebileceğini belirlemek için kullanmaktadır.
Order Book Nedir?
Order Book terimi, fiyat düzeyine göre düzenlenmiş belirli bir menkul kıymet veya finansal araç için alım-satım siparişlerinin elektronik bir listesini ifade etmektedir. Order Book, her fiyat noktasında veya piyasa derinliğinde arz veya teklif edilen hisse sayısını listelemektedir. Piyasaya katılan kişilerden bazı kesim anonim kalmayı tercih etse de oracle, alım-satım taleplerinin arkasındaki piyasa katılımcılarını da tanımlamaktadır. Bu listeler, değerli ticaret bilgileri sağladıkları için alım-satım yapan kişilere yardımcı olmakta ve ayrıca piyasa şeffaflığını da artırmaktadır.
Order Book’u Anlamak
Order Book, hemen hemen her borsa tarafından hisse senetleri, tahviller ve para birimleri gibi farklı varlıkların, hatta Bitcoin gibi kripto para birimlerinin bile siparişlerini listelemek için kullanılmaktadır. Bu siparişler hem manuel hem de elektronik olabilmektedir. Genelde aynı bilgileri içerseler de kaynağa bağlı olarak kurulum biraz farklı olabilmektedir. Alış ve satış bilgileri ekranın üstünde ve altında veya sol ve sağ tarafında görünebilmektedir.
Emir defteri dinamik bir yapıya sahiptir, bir başka deyişle gün boyunca gerçek zamanlı olarak sürekli güncellenmektedir. Nasdaq gibi borsalar bunu “Continuous Book” olarak adlandırmaktadır. Piyasa açılışında veya piyasa kapanışında gerçekleştirilen siparişler ayrı olarak tutulmaktadır. Bu siparişler sırasıyla “opening (order) book” ve “closing (order) book” olarak bilinmektedir.
Örnek olarak opening ve continuous book’lar, tek bir açılış fiyatı oluşturmak için açık olan Nasdaq pazarında birleştirilmektedir. Closing defteri ve continuous book’lar ise tek bir kapanış fiyatı oluşturmak için birleştirildiğinde piyasa kapandığı zamanda olmaktadır.
Emir defterinin genel olarak üç bölümü vardır, bunlar: buy orders (siparişleri satın alma), sell orders (siparişleri satma) ve order history (sipariş geçmişi) olarak tanımlanmaktadır.
Burada buy orders tüm teklifler, satın alınmak istenen miktar ve satış fiyatı dahil olmak üzere alıcı bilgilerini içermektedir. Sell orders, buy orders işlemine benzemektedir. Order history ise, geçmişte gerçekleşen tüm işlemleri göstermektedir.
Emir defterinin üst limiti, en yüksek teklifi ve en düşük satış fiyatlarının bulunduğu alandır. Bunlar, bir siparişin yürütülmesi için gereken baskın pazara ve fiyata işaret etmektedir. Order book’a genellikle, piyasanın mevcut ve geçmiş durumu hakkında faydalı bilgiler sağlayan bir mum grafiği eşlik etmektedir.
Order book, alım-satım yapan kişilerin daha bilinçli piyasa kararları vermelerine yardımcı olmaktadır. Order book, hangi aracı kurumların hisse senedi alıp sattığını görebilmekte ve piyasa hareketinin perakende yatırımcılar tarafından mı yoksa kurumlar tarafından mı yönlendirildiğini belirleyebilmektedirler. Order book ayrıca, çok kısa vadede bir hisse senedinin yönüne dair ipuçları sağlayabilecek sipariş dengesizliklerini de göstermektedir.
Örnek olarak, buy orders ile sell orders arasındaki büyük dengesizlik, satın alma baskısı nedeniyle hisse senedinde daha yüksek bir hareketi gösterebilmektedir. Yatırımcılar, bir hisse senedinin potansiyel destek ve direnç seviyelerini belirlemeye yardımcı olmak için Order book da kullanabilmektedir. Belirli bir fiyattaki büyük buy orders kümesi bir destek seviyesini gösterebilirken, bir fiyatta veya yakınında sell orders’ın bolluğu bir direnç alanı gösterebilmektedir.
Order Book Örneği
Order book, alım-satım yapan kişiler için bir ücret karşılığında artan miktarda bilgi toplamaya devam etmektedir. Nasdaq'ın TotalView'ı, diğer tüm book’lardan seviye 2 market derinliğine sahip ürünün yirmi katından fazla likitide göstererek daha fazla piyasa bilgisi sağladığını iddia etmektedir. Bu ekstra bilgi ortalama bir yatırımcı için çok önemli olmasa da alım satım kararları vermek için Order book’a güvenen günlük alım-satım yapan kişiler ve deneyimli piyasa uzmanları için faydalı olabilmektedir.
Order book, alış emirlerini satış emirleriyle eşleştiren, eşleştirme motoru adı verilen sistem, emir defterini kullanarak borsaya katılanlar için işlem gerçekleştirmektedir. Sipariş eşleştirme sistemi, tüm elektronik alışverişlerin temelini oluşturmaktadır, ayrıca değişimin verimliliğini ve sağlamlığını belirlemektedir. Sipariş defterleri genellikle aynı bilgileri içerir ancak düzen, platforma bağlı olarak değişebilmektedir.
Order book tarihsel olarak incelendiğinde, elektronik borsalar alış ve satış emirlerini birbirleriyle eşleştirmek için merkezi sistemler kullanmıştır. Bu yöntem, elektronik alışverişi kolaylaştırmanın en sağlam yolu olmaya devam etmektedir. Buna ek olarak, Blockchain teknolojisi, akıllı sözleşmeler kullanarak satın alma ve satma emirlerini algoritmik olarak eşleştiren yeni borsa türleri oluşturma olasılığını beraberinde getirmiştir. Bu tür borsalar, merkezi olmayan borsa (Decentralized Exchange, DEX) olarak adlandırılmaktadırlar. Bu tür borsalar performans düşüklüğü gösterse de, fonların hiçbir zaman merkezi bir varlık tarafından tutulmadan, alım satım işlemleri yapılmasına izin vermektedirler.
Order book alım-satım yapan kişiler için yararlıdır çünkü belirli fiyat seviyelerinde alıcı ve satıcı ilgisini ölçmeye yardımcı olurlar. Bu veriler, potansiyel destek ve direnç seviyeleri hakkında değerli bilgiler sağlayabilir.
Order book’un alış veya satış tarafındaki dengesizliği, piyasanın potansiyel gidişatının tahmin edilmesinde büyük bir rol oynayabilir. Örnek olarak, belirli bir seviyedeki çok sayıda satın alma emri, bir destek seviyesini gösterebilir. Aynı zamanda, çok sayıda satış emri bir direnç alanını gösterebilir. Bu örnekler her ne kadar kullanışlı olsada kullanıcılara net bir fikir veremeyebilir. Bu nedenle başka teknik analiz göstergelerinin bu verilerle kullanılması her zaman yararlı olacaktır.