Lale Çılgınlığı, 17. yüzyılda Hollandalı yatırımcıların çılgınca lale satın almaya başladıkları ve fiyatlarını benzeri görülmemiş yüksek seviyelere çıkardıkları dönemde meydana gelen büyük emtia balonunun patlamasıdır. Lale Çılgınlığı sırasında, tek bir çiçeğin ortalama fiyatı, vasıflı bir işçinin yıllık gelirini aştı ve fiyatı neredeyse bir ev ile aynıydı.
Lale Çılgınlığı, dot-com vakası gibi çok sık şekilde kripto para birimleri gibi spekülatif varlıklar için bir benzetme olarak kullanılıyor.
Bu olayda, varlığın fiyatını sürdürülemez bir düzeye iten irrasyonel önyargılar ve grup zihniyetlerinden, bu şişirilmiş fiyatların nihai çöküşüne kadar bir balonun genel döngüsü yaşanmıştır. Bazı tarihçiler, Lale Çılgınlığının gerçekte küçük bir olay olduğunu ancak sonraki süreçte yeniden anlatımlarla abartıldığını idda etmekte.
Lale Çılgınlığı Nasıl Başladı?
Laleler Batı Avrupa’ya ilk olarak 1500’lerin sonlarında geldi ve zengin Hollandalı tüccarlar için modaya uygun bir statü sembolü haline geldi. Yetiştirme teknikleri geliştikçe, daha fazla insan lale soğanı toplamaya ve spekülasyon yapmaya başladı. Sonunda, borsa tüccarları bile oyuna katılarak tek bir çiçeğin ortalama fiyatını, vasıflı bir işçinin yıllık gelirini aştığı ve bazı evlerden daha pahalı olduğu bir duruma geldi. Sonunda fiyatlar zirveye ulaştı, ardından bir hafta boyunca sert şekilde çöktü ve birçok lale istifçisinin servetini kaybetmesine neden oldu.
Finansal Bir Balonun Döngüsü Nedir?
Yatırımcılar rasyonel beklentiden fazlasını isterler.
Psikolojik önyargılar, bir varlığın veya sektörün fiyatında büyük bir artışa yol açar.
Olumlu bir geri bildirim döngüsü fiyatları şişirmeye devam eder.
Yatırımcılar, irrasyonel olarak fiyatlandırılmış bir varlık tuttuklarının farkındandır.
Fiyatlar, büyük bir satış nedeniyle çöker ve çoğunluk iflas eder.
Lale Çılgınlığı Balon Vakalarının Sonuncusu Değildi
Lale Çılgınlığı başta olmak üzere, balon olarak adlandırılan ve ekonomik değeri olmadığından diğer spekülatif değerler için bir metafor olarak sıklıkla kullanılır. Beanie Babies, Beyzbol kartları, NFT’ler ve çeşitli kripto paralarda benzer döngüler gözlemlendi.
Yatırımcıların teknoloji sektörüne para akıttığı 2000’lerin başındaki dot-com balonu tıpkı Lale Çılgınlığı gibiydi. İnternetin gizemli ve yeterince anlaşılamayan yapısı nedeniyle yatırımcılar kendilerini gelir akışı ve net bir iş modeli olmayan şirketlere para yatırırken buldular.