Trustless ya da Türkçe karşılığı ile “güvensiz” bir sistem, ilgili katılımcıların sistemin işlemesi için birbirlerini veya üçüncü bir tarafı bilmesine veya güvenmesine gerek olmadığı anlamına gelir. Güvensiz bir ortamda, sistem üzerinde yetkiye sahip tek bir varlık yoktur ve katılımcılar, sistemin kendisi dışında herhangi bir şeyi bilmek veya güvenmek zorunda kalmadan fikir birliğine varabilirler.
Para söz konusu olduğunda, merkezi sistemler merkezi olmayan sistemlere tercih edilmektedir. Bunun arkasındaki en büyük sebep ise insanların bir sistem yerine bir kuruluşa daha çok güvenmelerinden ileri gelir. Bununla birlikte, çoğu kuruluşun insanlar tarafından yönetildiği unutulmamalıdır. Ancak merkezi olmayan ve güvensiz sistemler basit bir bilgisayar yazılımı tarafından yürütülebilir.
Eşler arası (P2P) bir ağda güvensizlik özelliği, tüm işlem verilerinin doğrulanmasına ve halka açık bir blok zincirinde değişmez bir şekilde depolanmasına izin verir. P2P bir ağda güvensiz bir sistemin kullanılması ilk kez, ilk kripto para birimi olan Bitcoin tarafından 2008 yılında ortaya atılmıştır. Blockchain ile trustless sistemler, insanların işlem yapma şeklini geliştirme veya iyileştirme potansiyeline sahiptir. İnsanlar artık güvenilmez kurumlara ve üçüncü şahıslara güvenmek zorunda değil.
Güvensiz Sistemler Nasıl Çalışır?
Sanılanın aksine güvene dayalı olmayan sistemler güveni tamamen ortadan kaldırmaz. Sistemler, belirli davranışları teşvik eden bir ekonomide güveni basitçe dağıtır. Bunun anlamı, tam olarak güvenilecek tek bir otoritenin olmadığı ancak birkaç kişinin olduğudur. Güven, ortadan kaldırılmak yerine en aza indirilir.
Örneğin şu anda çoğu Blokzinciri, işlemleri doğrulamak için bir blok zincirine blok eklemek için iş kanıtı algoritması konsensüsünü kullanır. İş kanıtı kavramı, madencilerin karmaşık matematiksel problemleri çözmek için rekabet etmelerini ve sorunu çözen ilk madencinin ödüllendirilmesini gerektirir. Ödüller, güvenilir olmayan bir sistemde çalışırken iyi davranış için teşviklerdir.
Bitcoin ve diğer Proof of Work Blokzincirlerin, kullanıcıları coin ya da token ile ödüllendirmesi, parasal bir teşvik olduğundan ağ güvenliği sağlanır ve güven sistemi tek bir noktada toplanmaz, aksine kullanıcılar arasında dağılır. Bu durum, bir Blokzinciri’ni çoğunlukla güvenlik açıklarına ve saldırılara karşı dirençli hale getirirken, güvenin tek noktada toplanması gibi zayıflıkları da ortadan kaldırır.
Güven, işlemlerin büyük çoğunluğunda mevcuttur ve ekonominin hayati bir parçasıdır. Bununla birlikte, güvensiz sistemler, insanların kurumlar veya diğer üçüncü şahıslar yerine soyut kavramlara güvenmesine izin vererek ekonomik etkileşimleri yeniden tanımlama potansiyeline sahiptir.
Şu anda merkezi sistemlerle, bir işlemdeki katılımcıların, işlemlerin başarılı olması için birbirlerine veya üçüncü bir tarafa güvenmesi gerekir. Merkezi olmayan bir sistem olan Blockchain ile işler farklı şekilde ilerler. Devrim niteliğindeki teknoloji, trustless bir sistem sunar.
Bu yeni teknolojinin çalışması için katılımcıların birbirlerini tanımaları veya güvenmeleri gerekmez. Ayrıca üçüncü bir tarafa ihtiyaç duyulmaz. Sistemin her şeyi kontrol eden tek bir otoritesi yoktur. Konsensüs, sistemin güveni ile sağlanır.
Trustless sistemlerin güveni tamamen ortadan kaldırmadığını ancak bunun yerine güveni ekonomideki pozisyonunda farklı bir şekilde kullandığını bilmek önemlidir. Yani güvensiz sistemlerde güven ihtiyacı en aza indirilir ancak ortadan kaldırılmaz. Katılımcılar, gücü sistemdeki merkezi bir noktaya devredip, karar alma ve uygulama yetkisi verdiğinden, merkezi sistemler güvenilmez değildir.
Merkezi bir sistemde, kişiler üçüncü tarafa güvenebildiği sürece, sistem amaçlandığı gibi işleyecektir ancak kişiler bu üçüncü tarafa güvenmekten vazgeçerlerse ciddi sorunlar ortaya çıkabilir. Tüm bunların yanında merkezi sistemler, sistem arızalarına ve saldırılara da tabidir. Ayrıca verilerin herhangi bir kamu izni olmaksızın merkezi otorite tarafından değiştirilebilir veya manipüle edilebilir olduğunu da unutmamak gerekir.
Merkezileştirilmiş ve Merkezi Olmayan Sistemler
Merkezi sistemler güven gerektiren, birçok insanın bugüne kadar kullandığı ve hala kullanmakta olduğu sistemlerdir. Hemen hemen tüm finansal sistemler şu anda merkezileştirilmiş durumdadır.
Çoğu insanın merkezi sistemlere inanması, bu sistemlerin zamana karşı direnmesinden ileri gelir. Merkezi sistemleri rahatsız eden sorunlardan bazıları, tek bir arıza noktası, sistem saldırıları ve hackleri içerir. Ayrıca oldukça yavaş ve hataya eğilimlidir.
Merkezi olmayan sistemler bazı insanların gözünde hala yeni olabilir ancak merkezi sistemlerden daha etkili olduğunu kanıtlamaya devam etmektedir. Güvensiz bir sistemle, merkezi sistemlerin başına bela olan bazı problemler ortadan kalkar. Örneğin, insanların artık bilgisayar korsanlığı veya sistem saldırıları hakkında endişelenmesine gerek yoktur.
Ayrıca, trustless bir sistem, iş yapma hızını ve verimliliğini artırır. Üçüncü şahıslar olmadan, insanlar doğrudan işlem araçlarına sahiptir. İnsanların ayrıca yüksek işlem ücretleri konusunda endişelenmelerine de gerek yoktur.
Güvensiz sistemler hala yeni olabilir, ancak merkezi sistemlere zarar veren sorunlara en iyi çözüm olduklarını kanıtlamaya devam ettikleri için hızla yayılmalarını sürdürmektedirler. Gittikçe daha fazla insan, kuruluş, kurum ve işletme trustless sistemlere geçmektedir.