Makas aralığı (bid-ask spread), piyasadaki bir varlığın satış fiyatının alış fiyatı üzerindeki miktardır. Alım-satım farkı, bir alıcının varlık için ödemeye hazır olduğu en yüksek fiyat ile satıcının kabul etmek istediği en düşük fiyat arasındaki farktır. Bir varlığın satışını yapmak isteyen bir kişi alış fiyatını alırken, satın almak isteyen kişi de satış fiyatını ödemektedir. Temel olarak makas aralığı farkı iki farklı şekilde oluşabilmektedir. Bu durumlardan ilki, bir komisyoncu (veya ticaret aracısı) tarafından hizmetleri karşılığında para kazanmanın bir yolu olarak oluşturulmasıdır. İkinci durumda ise, sadece yatırımcılar tarafından açık bir piyasada verilen teklif fiyatı ve istenen fiyat arasındaki farklardan oluşur. Kripto para birimleri dünyasında bulunan bu tip platformlarda, satış ve alış fiyatlarını belirleyenler kullanıcılar olduğundan bu platformlar makas aralığından kâr elde edememektedirler. Bunun yerine bu platformlar kullanıcıların yaptıkları işlemlere bağlı olarak belirli bir ücret talep ederler.
Makas Aralığını Anlamak
Bir menkul kıymet fiyatı, piyasanın herhangi bir dönemindeki değerine ilişkin algısıdır ve menkul kıymet fiyatı kendisine özgüdür. Bir "alış" ve bir "satış" olmasının nedenini anlamak için, herhangi bir piyasa işlemindeki iki büyük kullanıcıyı, yani fiyatı alan kişiyi (trader) ve piyasa yapıcıyı (karşı taraf) hesaba katmak gerekmektedir. Birçoğu aracı kurumlar tarafından istihdam edilebilen piyasa yapıcılar, menkul kıymetleri belirli bir fiyattan (satış fiyatı) satmayı teklif etmektedir ve ayrıca menkul kıymetleri belirli bir fiyattan (alış fiyatı) satın almak için teklif vermektedir.
Bir yatırımcı herhangi bir işlemi başlattığında, piyasa yapıcılar menkul kıymeti satın almalarına (satış fiyatı) veya menkul kıymeti satmalarına (alış fiyatı) bağlı olarak bu iki fiyattan birini kabul etmektedir. Bu ikisi arasındaki fark, ticaretin (komisyonlar dışında) temel işlem maliyetidir ve alım-satım fiyatlarında işlem emirlerinin doğal akışı yoluyla piyasa yapıcı tarafından toplanmaktadır. Finansal aracı kurumlar, gelirlerinin "farkı aşan" traderlardan elde edildiğini belirttiklerinde vurgulamak istedikleri anlam bu olmaktadır. Alım-satım farkı, belirli bir varlığa yönelik arz ve talebin bir ölçüsü olarak görülebilmektedir. Alış bedeli, bir talebi ve satış bedeli bir varlığın arzını temsil ettiği için, bu iki fiyat arasındaki fark artış gösterdiğinde, fiyat hareketinin arz ve talepte bir değişikliği yansıttığı ifade edilebilmektedir.
"Alışların" ve "satışların" derinliği, alım-satım farkı üzerinde önemli bir etkiye sahip olabilmektedir. Daha az katılımcı bir menkul kıymet satın almak için limit emri verirse (böylece daha az alış bedeli oluşturmaktadır) veya daha az satıcı satmak için limit emri verirse, fark önemli ölçüde genişleyebilmektedir. Bu nedenle, başarılı bir şekilde işlemesini sağlamak için bir satın alma limiti emri verirken alış-satış farkını akılda tutmak çok önemlidir. Piyasalardaki olası risklerin farkında olan piyasa yapıcılar ve profesyonel traderlar, belirli bir anda teklif etmeye hazır oldukları en iyi alış ile en iyi satış arasındaki farkı da genişletebilmektedirler. Tüm piyasa yapıcılar bunu belirli bir menkul kıymette yaptığı zaman, sınır konulan alım-satım marjı normal boyuttan daha büyük bir boyutu yansıtmaktadır. Bazı yüksek frekanslı traderlar ve piyasa yapıcılar, alım-satım farkındaki değişikliklerden yararlanarak para kazanmaya çalışmaktadırlar.
Makas Aralığının Likidite ile İlişkisi
Geleneksel piyasalarda makas aralığı, ticaret faaliyetlerinden para kazanmanın yaygın bir yoludur. Buna örnek olarak, birçok borsa ve ticaret platformu, yalnızca teklif-talep yayılımını kullanarak para kazanan komisyonsuz hizmetler sunmaktadır. Piyasayı likit yapanlar bu platformlardır dolayısıyla alış veya satış yapmak isteyen kullanıcılar bu platformların belirledikleri fiyatları kabul etmek zorundadırlar. Aksi fiyatları kabul etmeyen kullanıcılar bu platformlardan faydalanamazlar. Başka bir deyişle borsalar ve ticaret platformları, satış ve alış fiyatları arasındaki farkı belirlerler ve bundan kar elde ederler, esasen başka açık piyasalardaki satıcılardan daha düşük bir fiyattan satın alır ve alıcılara daha yüksek bir fiyattan satış yaparlar.
Makas aralığının büyüklüğü, her bir varlığın likiditesindeki değişiklikler nedeniyle bir varlıktan diğerine farklılık göstermektedir. Alım-satım farkı, piyasa likiditesinin fiili ölçüsü olarak kabul edilmektedir. Bazı piyasalar diğerlerine göre likiditeye daha fazla sahiptir ve bu, daha düşük fark oranlarına yansıtılmaktadır. İşlem başlatanlar (fiyat kabullenenler) likidite talep ederken, karşı taraflar (piyasa yapıcılar) likidite sağlamaktadır.
Örnek olarak, para birimi dünyadaki en likit varlık olarak kabul edilmektedir ve döviz piyasasındaki alım-satım farkı çok küçüktür (yüzde bir kadar). Diğer bir deyişle, fark yüzde bir olarak ölçülebilmektedir. Öte yandan, küçük sermayeli hisse senetleri gibi daha az likit varlıklar, varlığın en düşük satış fiyatının %1 ila %2’sine eşdeğer farklara sahip olabilmektedir. Alım-satım farkları, piyasa yapıcısının bir ticaret teklifinde alınan riski de yansıtabilmektedir. Örneğin, opsiyonlar veya vadeli işlem sözleşmeleri, fiyatlarının bir forex veya hisse senedi ticaretinden çok daha büyük bir yüzdesini temsil eden alım-satım farklarına sahip olabilmektedir. Farkın genişliği sadece likiditeye değil, fiyatın ne kadar hızlı değişebileceğine de bağlı olabilmektedir.
Genellikle, yüksek hacimli piyasalar, yüksek likiditeye (alıcılar ve satıcılar arasında daha fazla rekabete) sahip olduğundan daha düşük fark oranına sahiptir. Öte yandan, yeterince likit olmayan ve düşük hacimli piyasalarda, daha büyük bir fark oranı ile karşılaşabilinmektedir.
Makas Aralığı Örneği
Bir hisse senedi için alış fiyatı 19 dolar ve aynı hisse senedi için satış fiyatı 20 dolar ise, söz konusu hisse senedi için alım-satım farkı 1 dolardır. Alım-satım farkı, yüzde cinsinden de ifade edilebilir; bunun için en düşük satış fiyatının yüzdesi alım-satım farkı olarak hesaplanmaktadır. Yukarıdaki örnekteki hisse senedi için, yüzde cinsinden alım-satım farkı, 1 dolar / 20 dolar (alım-satım farkının en düşük satış fiyatına bölümü) olarak hesaplanmaktadır ve %5'lik bir alım-satım farkı elde edilmektedir (1 dolar / 20 dolar x 100). Potansiyel bir alıcı, hisse senedini daha yüksek bir fiyattan satın almayı teklif ederse veya potansiyel bir satıcı, hisse senedini daha düşük bir fiyattan satmayı teklif ederse, bu fark kapanacaktır.
Makas Aralığının Unsurları
Alım-satım farkının temel unsurlarından bazıları, kâr elde etmek için ideal bir çıkış noktası sağlamak amacıyla herhangi bir menkul kıymet için oldukça likit bir piyasaya sahip olmaktır. İkincisi, bir farkın oluşması için belirli bir menkul kıymetin arz ve talebinde bir uyuşmazlık olması gerekmektedir. Traderlar piyasa emri yerine bir limit emri kullanmalıdır; bu limit, traderin fark fırsatını kaçırmamak için giriş noktasına karar vermesi gerektiği anlamına gelmektedir. İki işlem aynı anda yürütüldüğünden, alım-satım farkıyla ilgili bir maliyet bulunmaktadır. Alım-satım farkı ticareti, çoğu menkul kıymet türünde yapılabilmektedir, bu menkul kıymetlerden en popüler olanları döviz ve emtiadır.
Finansal piyasalarda makas aralığı, bir menkul kıymetin talep fiyatı ile teklif fiyatı arasındaki fark olarak bilinmektedir. Bid ask spread, satıcının teklif edeceği en yüksek fiyat (talep bedeli) ile alıcının ödeyeceği en düşük fiyat (satış fiyatı) arasındaki farktır. Genellikle küçük bir alım-satım farkına sahip menkul kıymetin talebi yüksek olmaktadır. Buna karşılık, büyük bir alım-satım farkına sahip menkul kıymet, düşük bir talep hacmini gösterebilmektedir ve bu nedenle fiyatında daha büyük farklılıkları etkileyebilmektedir.
Makas Aralığının Yüksek Olmasına Neden Olan Şey Nedir?
Alım-satım farkı olarak da bilinen makas aralığı, bir dizi faktörden dolayı yüksek olabilmektedir. İlk olarak, alım-satım farkında likidite birincil bir rol oynamaktadır. Bir menkul kıymet için belirli bir piyasada önemli miktarda likidite olduğunda, yayılma daha sıkı olacaktır. Google, Apple ve Microsoft gibi yoğun bir şekilde alınıp satılan hisse senetleri daha küçük bir alım-satım farkına sahip olacaktır. Bunun tersine bir alım-satım farkı, belirli bir günde yüksek ila bilinmeyen veya popüler olmayan menkul kıymetler de olabilir. Bu menkul kıymetler, daha düşük işlem hacmine sahip olabilen küçük sermayeli hisse senetlerini ve yatırımcılar arasında daha düşük bir talep seviyesini içerebilmektedir.