P2P (Eşler Arası) Ticaret: Avantajlar ve Riskler

P2P ticaret, P2P trading veya P2P alım satım, iki tarafın işlemlerini üçüncü taraf bir aracıya ihtiyaç duymadan doğrudan yapabilmesini sağlayan, genelde blockchain ve kripto para teknolojilerini kullanan bir sistemdir. Peki ama P2P nedir? P2P ticaret veya P2P alım satım nedir? Avantajları ve riskleri nelerdir?

Bu yazıda aşağıdaki sorulara cevap bulacaksınız: 

• P2P nedir?
• P2P ticaret nedir? 
• P2P ticaret, P2P trading ve P2P alım satım aynı şey mi? 
• P2P ticaretin avantajları neler?
• P2P ticaretin risklerin neler?

P2P Nedir?

P2P nedir? "Pay-to-play", yani "oynamak için öde" mi demektir? Evet, "P2P" kısaltmasının bir açılımı da o ama daha yaygın kullanılan ve bizi ilgilendiren açılımı "peer-to-peer" (eşler arası) kavramı... Peki, açılımını öğrendik ama gerçekten de P2P nedir ve ne işe yarar?  

Aslında "P2P nedir?" sorusuna, buraya tıklayarak okuyabileceğiniz ilgili makalemizde detaylı bir cevap vermiştik. Ama P2P ticaret kavramını ele alacağımız bu yazıda da "P2P nedir?" sorusuna tekrar kısa bir cevap vermekte fayda var.

P2P'nin açılımı olan "peer-to-peer" kelime anlamı olarak "eşler arası" demektir ve bir iletişim modelini tanımlamaktadır. Eşler arası iletişimde üçüncü taraf aracılara ihtiyaç duyulmaz. Günümüzde teknoloji ve finans dünyasında yaygın şekilde kullanılan P2P modellerinden de anlamamız gereken işte budur: üçüncü taraf aracılar olmadan, doğrudan iki taraf arasında gerçekleşen veri, ileti veya para transferleri, "eşler arası" olarak tanımlanır.

P2P Ticaret Nedir?

P2P bir modeldir ve bu model etrafında çok çeşitli etkileşimler geliştirilmiştir. Bunlardan biri de P2P ticaret, P2P trading ya da diğer adıyla P2P alım satımdır. Kripto para ve blockchain teknolojileri sayesinde olanaklı hale gelen P2P alım satım, merkeziyetsiz finans (DeFi) ekosisteminin de temelini oluşturur.

P2P ticaret, kullanıcıların doğrudan birbirleriyle işlem yapmalarını sağlar. Örneğin, A kişisi Ethereum satarak Bitcoin satın almak istemektedir. B kişisi ise Bitcoin satarak Ethereum satın almak istemektedir. P2P ticaret sayesinde bu iki taraf, bir aracı olmaksızın, doğrudan birbirleriyle ETH ve BTC alım satımı yapabilir. Bu sayede işlemler daha hızlı, maliyetsiz ve gizli bir şekilde gerçekleşebilir. 

P2P alım satımını kripto paralar için olanaklı kılan ise merkeziyetsiz blockchain ağlarıdır. Kripto paralar, merkeziyetsiz blockchain ağları üzerinde çalıştıkları için ne üretimlerinde ne de transferlerinde merkezi bir otoritenin güvenilirliğine ihtiyaç duymazlar. Kripto para transferleri, kripto para alım satımları veya kripto para madenciliği gibi süreçler blokzinclerlerin kendine özgü doğrulama mekanizmalarıyla merkeziyetsiz olarak güvence altındadır. Konuyla ilgili daha detaylı bilgi almak için "Blockchain Nedir ve Nasıl Çalışır?" makalemizi buraya tıklayarak ziyaret edebilirsiniz.

P2P Trading Platformları Neler? P2P Yasal mı?

Elbette kripto para alım satımları güvenilir kripto para borsaları üzerinden gerçekleştirilir. Kripto para borsaları ise merkezi borsalar (CEX) ve merkeziyetsiz borsalar (DEX) olmak üzere ikiye ayrılır. P2P alım satım platformları, bu ikinci kategoride, yani merkeziyetsiz borsalar arasında yer almaktadır. Ancak P2P alım satım platformlarının Türkiye'de  faaliyet göstermesi düzenleyici kurum olan Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) tarafından yasaklanmıştır. İlgili yasak, SPK'nın 19.09.2024 tarihli bildirisinde şöyle ifade edlimektedir: 

"Doğrudan kullanıcıları arasında kripto varlıkların alım, satım ve takasının yapılmasına imkan sağlayan eşler arası (Peer to Peer-P2P) dijital pazar yerlerinde, kendi adına fakat başkası hesabına işlem yapılmasının düzenli uğraşı, ticari veya mesleki faaliyet olarak icra edilmesi, Kanun’un 99/A maddesi kapsamında izinsiz kripto varlık hizmet sağlayıcılığı faaliyeti olarak değerlendirilebilecektir."

Merkeziyetsiz Borsa Nedir?

Bu noktada "Merkeziyetsiz borsa nedir?" sorusuna da kısa bir cevap vermekte fayda var. Merkeziyetsiz borsalar, P2P trading işlemlerinin yapıldığı yerlerdir; yani, eşler arası kripto para ticareti bu platformlar üzerinden yapılabilir. Bu tür platformların en bilinen örnekleri arasında ise Uniswap (UNI), Dydx (DYDX), 0x (ZRX), Sushiswap (SUSHI), Synthetix (SNX) gibi DEX projeleri sayılabilir.

Blockhain tabanlı bu P2P alım satım platformları, akıllı sözleşmeler gibi blockchain teknolojileri ve oracle'lar gibi veri toplama araçlarıyla çalışır. Merkeziyetsiz borsalar üzerinden üçüncü taraf aracıları devreden çıkararak kripto para alım satım işlemleri yapabilirsiniz. Merkeziyetsiz borsalarda, 

• Aracı yoktur. Merkeziyetsiz borsanın kendisi ise aracı olarak çalışmaz; işlemlerin güvenli ve verimli bir şekilde gerçekleşmesini sağlayan platformu sağlar,
• Kripto para alışverişi doğrudan iki kripto para cüzdanı arasında gerçekleşir,
• Tüm işlemler blokzincire kaydedilir ve bu sayede şeffaftır.

Bununla beraber, birçok merkeziyetsiz borsanın kurucu ekibi anonimdir. Merkeziyetsiz borsalarda muhatap bulmak zor olabilir. Ayrıca genelde merkeziyetsiz borsalarda itibari paralarla, örneğin ABD doları ile veya Türk lirası ile kripto para satın almak mümkün değildir. Bu P2P alım satım platformları, kripto paralar arası alışverişlere olanak tanır. Elbette  itibari paralara endeksli stablecoin'ler, kripto para piyasasında bu paraları temsil edebilir. 

P2P Ticaretin Avantajları ve Riskleri

Her şeyin olumlu bir yanı olduğu gibi olumsuz bir yanı da vardır, P2P (eşler arası) ticaretin de öyle! İşte, eşler arası ticaretin avantajları ve riskleri...

P2P Ticaretin Avantajları

• Gizlilik: "Merkeziyetsiz Borsa Nedir?" başlığında da söylediğimiz gibi, P2P alım satım platformlarında işlem yapmak için Know Your Customer (KYC) kimlik doğrulaması yapmak genelde gerekmez. Yani kimlik bilgilerinizi paylaşmadan, anonim olarak P2P ticaret yapabilirsiniz. Bu da işlem gizliliğini artırır. 
• Kontrol: P2P trading doğrudan iki kripto para cüzdanı arasında gerçekleşir. Merkeziyetsiz borsalar, iki cüzdan arasındaki bu işlemin güvenle gerçekleşmesini sağlayan akıllı sözleşmeleri barındıran plarformlardır ve kullanıcıların varlıkları üzerinde hiçbir kontrolleri yoktur. Yani P2P ticaretinde varlıkların kontrolü tamamen kullanıcılara aittir. Buna karşın merkezi borsalarda varlıklarınızı borsanın cüzdanlarına aktarmanız gerekir. 
• Sansüre Direnç: Merkeziyetsizliğin en önemli avantajlarından olan sansüre direnç, eşler arası ticaret için de geçerlidir. Eşler arası alım satımlara devletlerin ve diğer merkezi otoritelerin müdahale etmesi, işlemleri engellemesi ya da onları değiştirmesi neredeyse imkansızdır. Bununla beraber, bu, P2P ticaret yapanların yasalara tabi olmadığı anlamına gelmez.

P2P Ticaretin Riskleri

• Destek Eksikliği: Kripto para alım satımlarında bazen yardıma veya desteğe ihtiyacınız olabilir. P2P alım satım platformları genelde müşteri desteği sunmaz. Üstelik birçok P2P trading platformunun kurucusu anonimdir. Bu da olası problemlerde muhatap bulamama riskini beraberinde getirir.
• İşlem Hataları: P2P ticaretinde akıllı sözleşmeler kullanılır ve akıllı sözleşme işlemleri geri alınamaz ya da sonradan değiştirilemez. Bu da hatalı işlemlerin, örneğin yanlış kripto para cüzdanına gönderilen varlıkların, düzeltilemeyeceği anlamına gelir.
• Likidite Düşüklüğü: P2P trading platformlarında genelde daha düşük likiditasyon söz konusudur. Bunun nedeni, merkezi borsalara kıyasla bu platformlarda daha az alıcı ve satıcının işlem yapmasıdır.